Псалъэ пэжхэр
Дунейр чэзущ
♦Дунеижьым и щытыкIам щымыгъуазэр дунеищIэми щыгъуэзэгъуей мэхъу.
♦Дунеижьыр зэрыкIуэр адэжьхэм я гъуэгущ.
♦Дунеижьыр лIэужь дэгъазэщ.
♦Дунеижьыр шэрхъщ, и чэзум уэри къыптокIэрахъуэ.
♦Дунейм нэ мин иIэщ.
♦Дуней тетыкIэ зыщIэр мэтынш.
♦Дунейм цIыхуфI щытемыт зэман къэхъукъым.
♦Дунейр зейр щIалэгъуэращ.
♦Дунейр зыми здихьакъым.
♦Дунейр кхъуэщыныжь хъуакъым (лъэлъэжыну).
♦Дунейри хьэхущ, хуэмыхури куэдщ.
♦Дунейр чэзущ.
♦Дунейр шэрхъщи, мэкIэрахъуэ.
♦Дунейр Iэгупэ-IэщIыбщ.
♦Дунейр Iэджэми къелащ.
♦Дунейр Iэрыхьэ-IэрыкIщ.
Шэрджэс Алий.
ГушыIэхэр
Деджэрэ хьэмэрэ…
Студент гупыр пщэдджыжьым къэушащ:
- Зэманыр нэсащ, еджапIэм дывгъакIуэ, - жеIэ япэ курсым щIэс щIалэм.
- Хьэуэ, тIэкIу дывгъэжеи нэхъыфIщ, - жи етIуанэ курсым щеджэм.
- Нобэ дымыкIуэмэ нэхъыфIу пIэрэ, - къыхелъхьэ ещанэ курсым щIэс щIалэм.
- Нобэ ди нэгу зедгъэужьынщ, - жи еплIанэ курсым щIэсым.
Апхуэдэу зэрызэдауэр етхуанэ курсым щIэсым зэхиха нэужь, студентхэм яжриIащ:
- КIэпIейкIэ дыдодзейри, бгъэр къыдэгъэзеяуэ техуэмэ, нобэ еджапIэ дыкIуэркъым, адрей лъэныкъуэр къыдэгъэзеямэ - ди нэгу зыдогъэужь, бгъукIэ увмэ - дыжеинущ, къемыхуэхыжу хьэуам къыхэнэмэ - еджапIэ дыкIуэнущ.
Ар сызыхуей дыдэщ
Студентым къищта фэтэрым ахъшэ щритын хуей пIалъэр блигъэкIащ.
- И уасэр къызумытауэ мы унэм ущIэзгъэкIынукъым, - жи фэтэрыр зейм.
- ФIыщIэ пхузощI, ар сызыхуей дыдэщ, - ет жэуап студентым.
Чэнджэщхэр
Лимоныр сэбэпщ
ШхапIэхэм щылажьэхэм лимоныр куэду къагъэсэбэп. Уеблэмэ, абы и купщIэм къищынэмыщIауэ, и фэри шхыным халъхьэ. Абы и сэбэпынагъыр къэфлъытэу, фэри а щапхъэм фытет хъунущ.
Лимоныр ятхьэщIри, морозильникым далъхьэ. Ар щта нэужь, къыдахри, ятхъунщI.
Лимон тхъунщIар хэплъхьэ хъунущ хадэхэкIхэм къыхэщIыкIа салатым, мороженэм, хьэнтхъупсхэм, макароным, прунжым, бдзэжьейм къыхэщIыкIа шхыныгъуэм, нэгъуэщI куэдми.
Лимоным шхыныр зэригъэIэфIым къищынэмыщIауэ, сыт хуэдэ сэбэпынагъ пылъыр?
Къэбгъэлъагъуэмэ, лимоныфэм витамину хэлъыр проценти 5-10-кIэ нэхъыбэщ, лимоныпсым хэлъым нэхърэ. КъищынэмыщIауэ, лимоныфэр антиоксидант лъэщщи, ари зыщывмыгъэгъупщэ.
ГъэщIэгъуэнщ
Гонорар нэхъыбэ дыдэ зылъысар
Зэгуэрым зы тхылъым уасэу щIатащ пащтыхьыгъуэ псо. ЦIыхур къызэригъэщIрэ тхылъым щIата мылъку нэхъыбэ дыдэт ар. Апхуэдэ гонорар къызэрымыкIуэ зыIэрыхьа «насыпыфIэр» ди зэманым фIы дыдэу щамыцIыху, XVI лIэщIыгъуэм псэуа португал тхыдэдж, тхакIуэ Жуан де Беррушщ. 1552 гъэм абы португал пащтыхь Жуан Ещанэм хуитхащ «Хроника императора Кларимунду» тхылъыр.
Хьэрэмагъ хэмылъу тхакIуэм хуигъэпса IэдакъэщIэкIым пащтыхьыр апхуэдизкIэ гумащIэ ищIати, Мараньо (Бразилием и зы Iыхьэ) провинцэр тыгъэ хуищIащ. Абы и инагът миля зэбгъузэнатIэ мини 177-рэ, нэгъуэщIу жыпIэмэ, Франджы къэралым хуэдиз хъурт.
Гур къыхуэгъуэтынукъым
Санкт-Петербург дэт дзэ-медицинэ академием щылажьэ урыс дохутыр цIэрыIуэ Боткин Сергей деж студент гуэрым экзамен щитырт. Япэми етIуанэми къемыхъулIауэ, иджы ещанэу кIуат щIалэр профессорым деж.
Боткиным и зы упщIэми жэуап иритыфакъым студентым, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, ар лекцэхэми семинархэми зэи щIэсатэкъым. Абы щыгъуэм профессорыр къэгубжьащ, афIэкIа экзаменым къэмыкIуэну щIалэм жриIэри щIихужащ.
Студент щхьэхынэм и ныбжьэгъухэр гузавэу етIуанэ махуэм егъэджакIуэм деж кIуащ. Абыхэм профессорым жраIащ къыщыщIа щIэщхъум щхьэкIэ зиукIыжыну, и гум сэ хиIужыну щIалэм мурад зэрищIар.
- Абы щхьэкIэ фымыгузавэ, - жиIащ Боткиным. – Фи ныбжьэгъум цIыхум и Iэпкълъэпкъым и зэхэлъыкIэм зыри хищIыкIыркъыми, гури здэщыIэр къыхуэгъуэтынукъым…
Пианистым и еджакIуэ
Польшэм щыщ пианист цIэрыIуэ Падеревский зэгуэрым америкэ къалэ цIыкIухэм ящыщ зым къыщикIухьу бжэ гуэрым тетхауэ елъагъу: «Мисс Джонс, роялым еуэфу зыгъасэ егъэджакIуэ. Зы дерсым - зы доллар».
А дакъикъэм Джонс игъэзащIэрт Шопен и ноктюрныр. Абы щIэдэIуурэ щыуагъэ куэд зэхэзыха Падеревский бжэм теуIуащ.
ЕгъэджакIуэр къызэрыщIэкIыу пианист цIэрыIуэр къицIыхужащ икIи иригъэблэгъащ. Падеревский зыри жимыIэу щIыхьэщ, роялым бгъэдэтIысхьэри, Шопен и IэдакъэщIэкIыр телъыджэу къригъэкIащ.
ЕтIуанэ махуэм тIэкIу зиплъыхьыну къыщIэкIауэ Падеревский а егъэджакIуэм и унэм щыблэкIым япэрейм нэхърэ нэхъ ину, дыщэпсым къыхэщIыкIа рамэм иту бжэм фIэлъу елъагъу: «Мисс Джонс. Падеревский щэджащэм и гъэсэн. Зы дерсым - долларитху».
Шыпш Даянэ.
ФщIэн папщIэ
Гуапагъэ щыIэмэ…
Гуапагъэ щыIэмэ, пхуэмыгуэшын щыIэкъым. Унэр, дыщыпсэу пщIантIэр, уэрамыр… къэралыр, дуней дыдэр - псори гуэшащ Iыхьэ-Iыхьэурэ, цIыху къэс и Iыхьэ къылъысу. ФIы защIэкIэ пхуэмыгуэшын гуэри щыIэкъым. Зэдауэ-зэзауэ хэмылъу, дахэкIэ дызэгурыIуэн хуей къудейуэ аращ. Ди ужь итхэм къахуэдгъэнэфынури аращ - ди фIагъыр е ди Iеягъыр. Дунейр къутэжыху псэун щыIэкъым. Ди дунейр дахэ щхьэ дымыщIрэ?
Зэмыгупсысыжхэр
ЦIыхур къэувынщи, нэгъуэщI зыгуэрым тепсэлъыхьу щIидзэнщ, абы нэхърэ нэхъ нэпсей, нэхъ къузгъун щымыIэу жиIэу. Абы жыхуиIам ухуэзамэ, абыи къыпхуиубынщ япэу къопсэлъауэ щытам езым къыхужиIауэ щытар хужиIэжу. Езы тIур зэхуэзамэ, «зэхуэарэзыщ», я псэр зы чысэ илъ хуэдэ. ЦIыхум уигу хуилъыр езым жумыIэу, и щIыбагъкIэ ухуэпсэлъэныр зэрыикIагъэр ягу къэкIыркъым апхуэдэхэм. Делагъэщ нэгъуэщIым ухуэпсалъэкIэрэ уи щхьэр бгъэлъэпIэну. ЛъапIэ ухъуну абыкIэ? Уи дагъуэри пщIэжын хуейщ, уи щхьэ хуумыгъэфащэми. ИтIанэщ уи щхьэр лъапIэ щыхъунур.
Нэхущ Хьэжпагуэ.
ЦIыкIухэм факъыхуеджэ
Гъатхэм теухуа таурыхъ
Гъатхэм щIымахуэ кIыхьыр бзу лъэтэжахэм я гъусэу щIыпIэ хуабэм щрихат. Иджы дыгъэр махуэ къэс уафэм нэхъ лъагэу итти, езыми Ищхъэрэ щIыпIэхэм лъэтэну мурад ищIащ.
Арати, Гъатхэр къыу, къру лъэтэжхэм йолъэIу: «КхъыIэ, сэри Ищхъэрэ щIыпIэхэм сыздэфхьыж. Абы сэ къыщызожьэ цIыхухэри, псэущхьэхэри, къуалэбзухэри, хьэпIацIэ цIыкIухэри». Ауэ къуалэбзухэр шынэри ядакъым: «Абы, зэрыжаIэмкIэ, дунейр щыщIыIэ дыдэщ. Уэсыр, мылыр, щIыIэ уаер, мэжэщIалIагъэр абы къыщыптохьэлъэ. Абы дэ щIыIэм дыщисынущ е шхын щхьэкIэ дыщылIэнущ», - жаIэри. Сыт хуэдизрэ лъэIуами, Гъатхэр Ищхъэрэ щIыпIэхэм зыхьын игъуэтакъым. Ар нэщхъей къэхъуащ: «Дауэ сэ сыт щыгъуи Ипщэ щIыпIэхэм сызэрыщыпсэунур?» - жиIэри.
Абдежым Гъатхэм зэуэ макъ гуэр ищхьэкIэ къиIукIыу зэхех: «Умынэщхъей, Гъатхэ. Сэ къыстетIысхьи псынщIэ дыдэу Ищхъэрэ щIыпIэхэм унэзгъэсынщ». Ар щыдэплъейм къилъэгъуащ уафэгум щес Пшэ хужь щабэшхуэр. Гъатхэр нэщхъыфIэу Пшэм хэтIысхьэри, лъэтащ. Здэлъатэм зэзэмызэ щIылъэм хуоплъых. ЩIылъэм тет псори абы къыщогуфIыкI, псори къыпожьэ. Псыхьэлыгъуэхэр мажэ, мэзхэм, жыг хадэхэм гулъыр къащIащ. Пшэ хужь щабэм тесу лъэта Гъатхэм и ужь иту къуалэбзухэри лъэтэжащ: къазхэр, къыухэр, бжэндэхъухэр, къуанщIэхэр…
Абы лъандэрэ цIыхухэм нэщэнэ яхуэхъуащ: уафэгум пшэ хужь щабэ къихьэмэ, гъатхэр абы тесу къэлъэтэнущ. Абы иужькIэ махуэхэр хуабэ хъужынущ, псыхьэлыгъуэхэр жэнущ, къуалэбзухэри къэлъэтэжынущ.
Скребицкий Георгий.
ЗэзыдзэкIар Молей ФатIимэщ.
ЗэвгъэцIыху
Джеймс и зекIуэ
Британием щыщ, зи ныбжьыр илъэс 24-рэ фIэкIа мыхъу щIалэр дунейм къэралу тетым щыIащ.
Асквит Джеймс илъэситхум къриубыдэу къэрали 196-рэ зэщIигъэхьащ. Абы и зекIуэм 2008 гъэм щIидзащ илъэс 18-м ит студенту. ЩIалэм мураду зыхуигъэувыжат и ныбжьыр илъэс 25-рэ мыхъу щIыкIэ къэралу хъуар зригъэлъагъуну. ИкIи къехъулIащ ар, Джеймс и унэ къыщекIуэлIэжам илъэс 24-рэ хъуа къудейуэ арат.
Студентыр япэу мазищкIэ Вьетнамым щыIащ. Америкэмрэ Канадэмрэ мазитху яхухихащ. А зэманым къриубыдэу штат 27-м зыщиплъыхьащ, Аляскэ деж щегъэжьауэ Гавайхэм щиухыжу. Джеймс и зекIуэм текIуэдащ стерлинг фунт мини 125-рэ (сом 6 824 000). Ахъшэр къыздрихыр дэнэт жыфIэнщ, здэкIуэ къэралхэм бармену щылажьэрт.
ЩIыпIэ дахэхэр зригъэлъагъум къыщымынэу, Джеймс фIэфIт щIэщыгъуэ гуэрхэри игъэунэхуну. Псалъэм къыдэкIуэу жыпIэмэ, ар Ливием щыщыIар Кадаффи Муамар зэраукIрэ тхьэмахуищ дэкIа къудейуэщ, Афганистаным и лъэр нэсащ Мазари-Шариф щIэпхъаджагъэ шынагъуэр къыщыхъуауэ. Нэхъыбэ дыдэу Джеймс къыщызэтеувыIар Африкэращ, а къэралым щIалэм мазих тригъэкIуэдащ.
Иджыпсту Асквит Джеймс и унэ къигъэзэжауэ Хертфордшир пащтыхьыгъуэм хиубыдэ Стивенидж къалэ цIыкIум дэсщ. Иджы абы и мурадщ Таити, Пасхэ, Антарктидэ хытIыгухэм кIуэну.
Къабарт Мирэ
Гупсысэр - псалъэкIэ
Пэж
Сытым хуэдэу си гум укъэкIа! Сынаджэ, сынэлъаIуэ пэтми, уи ныбжь къудейм гущIэгъуншэу сыхуогъэныкъуэ. Узэхэсхыну, сыпIущIэну, си дуней гъащIэм укъыхэсшэну си нэ къызэрыпхуикIыр зыхуэдизыр къысхуэмыIуэтэнкIэ сошынэ. Сошынэ, куэду сопIейтей афIэкIа зэи узэрызыхэзмыщIэжыным, уэркIэ сымыIуэтэжыным хуэгъэпса гупсысэхэр си щхьэм къыщиджэразэкIэ. ЗэкIэ ущымщ, удэгу сэрощ. Уэрэ сэрэ дызэпэжыжьэщ, дызэпэжыжьащэщ. Жьыбгъэмрэ жьапщэмрэ ягъэфейцея си гупсысэхэм дыгъэпсу зэгуэр уакъыхущIэкIыжыным хэзмыхыжауэ згъэтIыгъуэ си гугъэ кIапэрщ теплъаджэ сфIэхъу си гъащIэм къару мащIэкIэ къыхуэупсэжыфу, къезыгъэлыжыфу къыхуэнэжар. Нэ жанкIэ мы дунейр къозыгъэплъыхьыфыну щыIэу къысщыхъур зы закъуэщ - уи закъуэщ, уи закъуэпцIийщ. Закъуэныгъэрэ зэш зэфэзэщкIэ укъызэтэурэ си фэр йох, укъысхуэхъуркъым зыкIи бампIэдэх. Зи нэм бжэгъу уахуэхъу уи бий къомым я кIэн къикIауэ яуфэбгъуащ мы дунейр, къаплъэнэфымрэ пцIыIуэпцIышафэмрэ я фащэр хуэфIыпсу зыщатIэгъа дуней домбейр. Уи лъапсэр яунэщIыну щIэхъуэпсхэм, уи лъабжьэр щIагъэхукIэрэ уи къуэпсыр ягъэгъуну щIэбэнхэм я мурадым гъуэгу игъуэтынкIэ зы Iэмали иIэкъым. Зэгуэр дуней жьэгум урижьантIэдэсу зэрыщытар, фIэщхъуныгъэмрэ дахагъэмрэ я нуркIэ угуашэу къызэрекIуэкIар ихъуреягъым яIэщIэхужыпэмэ, мис итIанэщ шынагъуэм и лъахэм щхьэхуимыту дыкъыщихутэнур.
Уэращ, зи нэр щапхыкIыу щIэткIукI-щIэсыкIыр къызыхуагъакIуэу щыхупIэм тIэкIу-тIэкIуххэурэ щхьэдадзых, щхьэдагъэукIуриех уэращ дыгъэм и гъэфIэн закъуэр, мазэм и гур щыз зыщIыжыфыр, уафэм и фэр къизыгъэхьэжыфыр, щIылъэм щызекIуэ псоми я лъэр щIэзыгъэкIыр. Уэ зыращ. ПщIэрэ, тегушхуэгъуафIэ узыщIа уи жагъуэгъу мыфэмыцхэм уазэрытекIуэн, зэрыхэбгъэщIэн къару лъэщ пкъуэлъщ уэ. ЕбгъэрыкIуэ, ищIыкI, тегушхуи зылъыгъэсыж тепщэгъуэр. Къыпхуиухащ уэ уи хьэмтетыгъуэ зэфэзэщу ущызекIуэну мы щIым, ущыпсэуну, уахуэупсэну цIыхупсэм уи ижэгъухэм я нэхейкIэ, я губжьым уепэбжьауэу, я икIагъэм кIэ епту, я щэху пцIышыпсэхэм ураIэщакIуэу, си Пэж.
КхъуэIуфэ Рабия.
Ар пэжщ
Щхьэж и гуэшэкIэ
Зы лIы гуэрым унэлъапсэ зэгъэпэща къищэхуат, пхъэщхьэмыщхьэ къызыпыкIэ жыг хадэ дэгъуэ иту. Абы и гъунэгъуу щыст унэ кхъахэ щIэс лIы фыгъуэнэд. Фыгъуэным къыхэкIыу, а лIым и гъунэгъум и дэрэжэгъуэр зэрикъутэным иужь итт, пщэдджыжь къэс ар и гум илъу къэтэджырт: зэ гъунэгъум и куэбжэпэм пхъэнкIий пэгун щрикIутынт, зэми гу зылъумытэнкIэ Iэмал зимыIэ икIагъэ гуэр ирищIэнт.
КъэIэпхъуэжа гъунэгъущIэр зы пщэдджыжь дыгъэпс пщIантIэм къыдэувыкIри, аргуэрыжьу тхьэщIэпс зэрыт пэгунышхуэ Iууащ, ар и гъунэгъум къыхуигъэувауэ арат, и махуэр зэIигъэхьэн папщIэ. ПщIантIэщIэм къэIэпхъуэжагъащIэ лIым пэгуным ит псы фIейр ирикIутщ, къабзэу итхьэщIщ, и жыг хадэм пыт мыIэрысэ нэхъ ин дыдэхэр къыпичщ, пэгуным из ищIри, гъунэгъу фыгъуэнэдым дежкIэ екIуэкIащ.
ЛIым и бжэм зыгуэр къыщытеуIуэм и гур зэгъауэ егупсысащ: «ИкIэм икIэжым сыхурикъуакъэ, къэзгъэгубжьащ!». Псалъэмакъ лъыхъуэу бжэр къыIузыха лIым и бжэщхьэIум гъунэгъущIэр тетщ. Абы мыIэрысэ тхъуэплъышхуэхэр изу зэрылъ пэгуныр къыхуишийри жиIащ: «Мыр къыпхуэсхьащ, щхьэж зыхуэкъулеймкIэ гуашэу аращ!».
