Ди IуэрыIуатэхэм дыхэплъэмэ…

«Зевс къызэралъхуар» пасэрей алыдж IуэрыIуатэмрэ «Бэдынокъуэ и сабиигъуэр» нарт хъыбарымрэ зэдгъэпщэнщ.

Зевс и адэ Крон езым и бынхэм ящышынэрт къызэрыIэту, къулыкъур трахынкIэ, нэгъуэщIу жыпIэмэ, и адэ Уран зэгуэр иращIар къращIэжынкIэ. Абы къыхуалъху бын псори гущIэгъуншэу ишхырт. И щхьэгъусэ Рее хуеякъым иужьрей сабийр фIэкIуэдыну икIи и адэ-анэм я чэнджэщкIэ Крит хытIыгум кIуэри, абы и бгъуэнщIагъ куухэм ящыщ зым и къуэ нэхъыщIэ Зевс къыщилъхуащ. Рее, и къуэр и лIым щибзыщIащ икIи абы и пIэкIэ хъыдан жэрумэм кIуэцIышыхьа мывэ кIыхь ишхыну иритащ.

Зевс зыгъэсар нимфэхэрщ – Адрастаярэ Идеерэ. Балигъ хъуа иужь, Зевс и адэм пэуващ икIи ипэкIэ ишха сабий псори къигъэпсэужыну ирихулIащ.

Абы щыгъуэми, Бэдынокъуэ и сабиигъуэм теухуа хъыбарым щыжеIэ нарт Лъэбыцэжьей Бэдын и фызыр уэндэгъу зэрыхъуар зэрилъэгъуар. Ар егупсысащ: Бэдын къуэ къыхуалъхумэ, ар и адэм пэувыжынущ. Арати, Лъэбыцэжьей щIалэ цIыкIур иукIыну мурад ищIащ. Абы Хасэм щыжиIащ гъащIэм и Тхьэ Псатхьэ и деж иджыблагъэ зэрыщыIар икIи зы цIыхубз гуэрым и ныбэм илъ сабийр щIалэ цIыкIуу къыщIэкIмэ, абы джатэ къищтэу нарт псори зэтриукIэну къызэрыжриIар. Лъэбыцэжьей щIигъужащ а цIыхубзыр Бэдын и щхьэгъусэр зэрыарар.

Абы жиIащ: «Дэ сабий къалъхуагъащIэр  дымыукIмэ, нартхэр дунейм текIуэдыкIынущ». ИкIэм-икIэжым, Хасэм унафэ къыщащтащ, къызэралъхуу, сабийр яукIыну. Бынжэр пызыупщIа Уэрсэрыжь къадэIэпыкъури, нартхэм сабий къалъхуагъащIэр ядыгъуащ. АрщхьэкIэ ялъэгъуа иужь, ар нартхэм яфIэгуэныхь хъуащ. Лъэбыцэжьей имыщIэу щIалэ цIыкIур псэууэ къагъэнэну мурад ящIащ. Абыхэм сабий къалъхуагъащIэр, жыгейм къыхэщIыкIа Iэжьэм иралъхьэри, аузым къыданащ. ИтIанэ Лъэбыцэжьей жраIащ и унафэр ягъэзэщIауэ – сабийр яукIауэ.

ЩIалэ цIыкIур къигъуэтащ нартхэ я къазыхъуэ фызыжьым. Куэдрэ лъыхъуа иужь, Бэдын и фызым а фызыжьым деж и къуэр къыщигъуэтыжащ, ауэ ар езым и лIым щибзыщIащ.

Щэуей къызэралъхуам теухуа хъыбарыр Зевс къызэралъхуам теухуауэ IуэрыIуатэм жиIэм нэхъ пэгъунэгъужщ. Псалъэм и хьэтыркIэ, абы къыщыгъэлъэгъуащ Къанж и щхьэгъусэ иныжьыпхъур илъэс къэс лъхуэуэ зэрыщытар, ауэ къилъхуар занщIэу ишхыжырт. Арати, Къанж езыр зыгъэса Сэтэней и деж кIуэри, хуиIуэтащ и фызым ищIэр.

– Хъунщ, – жиIащ Сэтэней. – Уи фызым и лъхуэгъуэ къэсмэ, сэ хъыбар сыгъащIи, сыкъэкIуэнщ.

ПIалъэр къэса иужь, Къанж Сэтэней хъыбар иригъэщIащ.

Абы Къанж унафэ хуищIащ хьэпшыр цIыкIу къыхуихьыну. Ар IэлъэщIкIэ щIэуфауэ иIыгъыу Къанж езыр и фызым деж кIуащ. Иныжьыпхъур щылъхуэну зэманыр къэсыным пэплъэрт.

 - Сэ уэ уезгъэсэнщ нэхъ тыншу узэрылъхуэным, – жиIащ Сэтэней. – Унащхьэм дэкIуеи уэнжакъым тетIысхьэ, абы утесу улъхуэмэ нэхъ утыншынущ.

Иныжьыпхъум апхуэдэу ищIащ. Езы Сэтэней и щIагъым къыщыуващ, сабийр къехуэхмэ къипхъуэтэну. Сэтэней ар къиубыдри, и кIэпхыным кIуэцIишыхьащ. Хьэпшырыр щIалэ цIыкIум и пIэкIэ жьэгум къыдинэри, езыр щIэпхъуэжащ. Унащхьэм къежэхыжри, иныжьыпхъум хьэпшырыр къиубыдащ ишхыну, арщхьэкIэ мыдрейр къедзэкъащ.

Ар и сабийр зэрыармырар къыгурыIуа нэужь, иныжьыпхъур Сэтэней кIэлъыпхъэращ, ауэ игъуэтакъым. Сабий къалъхуагъащIэр и гъусэу Сэтэней бгыхэм кIуащ, абы гъуаплъэм къыхэщIыкIа гущэ щищIри, сабийр щипIащ икIи къэзылъхуа и анэм къарукIэ ефIэкI хъуху игъэшхащ. Щэуей пелуан хъуа иужькIэ Сэтэней ныбжьыщIэр и анэм деж ишэжащ. Абыхэм иныжьыпхъур къапежьащ, и къуэр ишхыну и мураду. Щэуей и анэр иубыдри, абы и къарур фIэкIуэдыху иудыныщIащ. Иныжьыпхъум къыгурыIуащ и къуэр зэримышхыжыфынур.

Сэтэней, Щэуей и адэм иритыжри, езыр ежьэжащ.

Зевс и гугъу щытщIкIэ, дэ къэтлъытэн хуейщ ар хьэтхэм я деж икIыу пасэрей алыджхэм я деж зэрыкIуар.

Хьэтхэм Касиу тхьэр яIащ, алыджхэм я деж ар Зевс щыхъуащ. Зэрытлъагъущи, абы ехьэлIа хъыбархэри япэщIыкIэ къыщежьар хьэтхэм я дежщ. МафIэм и тхьэ алыдж гъукIэ Гефест ебгъапщэ хъунущ мафIэмрэ гъукIэ IэщIагъэмрэ я тхьэ адыгэ Лъэпщ: тIуми мафIэр къагъэIурыщIэ, тIуми зэхуэдэ ныкъуэдыкъуагъэ яIэщ.

Гомер и «Илиада»-м дыкъыщоджэ: «Тхьэ уахътыншэхэр жеину зэбгрыкIащ – Щхьэж и унэ бжэн лъакъуэ. Ахэр кIуащ зи лъакъуитIри къызыдэмыбз Гефест Унэ дахэхэр икIи абрагъуэхэр щахуищIа щIыпIэхэм».

«Лъэпщ и гъущI лъакъуэхэр» нарт хъыбарри абы ещхьщ. ИпэкIэ къэтхьа сатырхэм къагъэлъагъуэ Гефести Лъэпщи я лъакъуэхэр къадэмыбзэу зэрыщытар. Абы къыдэкIуэуи тIуми я кIыщхэр цIыхухэм япэжыжьэ бгъуэнщIагъым щIэтт.

Алыджхэм я Прометейрэ адыгэхэм я Нэсрэн ЖьакIэрэ зэщхьыркъабзэщ. Прометей (алыджыбзэкIэ а псалъэм къикIыр зылъагъу, тхьэгурымагъуэ жиIэу аращ) Кавказ бгым кIэраIулIат тхьэхэм мафIэ къафIидыгъуу цIыхухэм къазэрыхуихьам къыхэкIыу.

Мыбдеж къыщыхэдгъэщхьэхукIынщ, Зевс и унафэкIэ, ар Гефест Кавказ къуршхэм я щыгум зэрыриIулIар. Махуэ къэс Прометей и деж къэлъатэрт бгъэ абрагъуэри, абы и тхьэмщIыгъур пхишхыкIырт. Жэщым Прометей и уIэгъэхэр кIыжырт, арщхьэкIэ етIуанэ махуэм псоми къыщIидзэжырт.  ИкIэм-икIэжым, Геракл гъуэгуанэ жыжьэ зэпичщ, Кавказым кIуэри, Прометей хуит къищIыжащ.

«Батэрэз бгыщхьэм кIэраIулIа Нэсрэн ЖьакIэ хуит къызэрищIыжар» нарт хъыбарыр теухуащ тхьэпэлъытэ Пэкъуэ нартхэр мафIэншэу къызэригъэнам. Апхуэдэу щыхъум, ахэр Нэсрэн ЖьакIэ елъэIуащ ящIэнумкIэ чэнджэщ къаритыну. Жэуапу яритыжащ: «Сэ ар Пэкъуэ нэджэIуджэ къытесхыжынщ». Ауэ Пэкъуэ Нэсрэн ЖьакIэ быдэу Iуащхьэмахуэ трипхащ. Лъы зыфIэфI бгъэ иIэти, ар махуэ къэс къигъэлъатэурэ нартхэм я тхьэмадэм игури и тхьэмщIыгъури гущIэгъуншэу иуIэрт. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, нартхэм ар ягу техуэнкIэ Iэмал иIэтэкъым, абы къыхэкIыу Батэрэз Нэсрэн ЖьакIэ хуит къищIыжащ. Нарт хахуэм бгъэ лъыифри Пэкъуэ и щхьэхъумэ Ажалри иукIащ. Ар щилъагъум Пэкъуэ щIыпIэр ибгынащ, Батэрэзи Нэсрэн ЖьакIэ къишэжащ. Мыбдеж дэ щыдолъагъу Прометейрэ Нэсрэн ЖьакIэрэ гугъу езыгъэхьа бгъэ лъыифхэр Гераклрэ Батэрэзрэ зэраукIар. А хъыбаритIри зэщхьыркъабзэщ. Абыхэм хэт лIыхъужьхэри я IуэхущIафэхэмкIэ зэпэгъунэгъущ. Прометеи Нэсрэн ЖьакIи Кавказыбгхэм кIэраIулIауэ щытащ. Зи гугъу тщIахэм дигу къагъэкIыж Фракием и пащтыхь Финей гугъу езыгъэхьу щыта бгъэжьыр зэраукIа хъыбарыр. «Аргонавтхэр Финей и деж щыIэщ» таурыхъым къыщыгъэлъэгъуащ Аполлон Финей тезыр зэрытрилъхьар. Иужьрейм Зевс и щэхухэр цIыхухэм яжриIэрт, Аполлон къэхъуну-къэщIэнум зэрыщыгъуазэр къигъэсэбэпурэ. Аполлон Финей нэф ищIащ, тхьэхэм абы ираутIыпщащ бгъэ теплъэ зиIэ нэджэIуджэхэр. Финей и унэм къэлъатэурэ абыхэм ерыскъы псори яшхырт икIи узымыгъэбауэ мэ Iей абы къыщIанэрт. Тхьэхэм Финей жраIащ Борей и къуитI дамэ зытетхэр, Зетрэ Каландрэ, яхэту аргонавтхэр езым и деж къэкIуа иужь тезырыр зэрыщхьэщахыжынур. А тIум бгъэхэр ирахужьащ яукIын мурадкIэ, арщхьэкIэ тхьэхэм я лIыкIуэ Иридэ къызэтригъэувыIащ, а къуалэхэр Финей и унэм афIэкIа зэрымылъэтэжынур яжриIэри. ФIыщIэ папщIэу Финей аргонавтхэм яжриIащ Колхидэм дыщэм къыхэщIыкIа мэлыфэр къызэрыщагъуэтынур. Мы хъыбарри, Прометейрэ Нэсрэн ЖьакIэрэ ятеухуа Iуэтэжхэри зыгуэрхэмкIэ зэщхьщ. Псом япэу къыхэдгъэщынщ Финей теухуа таурыхъыр фракийхэм къазэрыбгъэдэкIар. Абы щыгъуэми еджагъэшхуэ зыбжанэми къыхагъэбелджылыкI адыгэхэмрэ фракийхэмрэ лъыкIэ зэрызэгъунэгъур. Аращи, фракийхэм я таурыхъымрэ нарт хъыбарымрэ зэщхь щIыхэлъым и щхьэусыгъуэр гурыIуэгъуэщ.