ЛэжьапIэншэхэм ехьэлIа къэрал политикэр

Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэухэр лэ­жьапIэ IэнатIэкIэ къызэгъэпэщыным хуэу­нэтIа къэрал политикэр гъэзэщIа зэрыхъум щы­тепсэлъыхьащ КъБР-м и Парламентым ЛэжьыгъэмкIэ, социальнэ политикэмрэ узын­шагъэр хъумэнымкIэ и комитетым и зэIущIэ зыуб­гъуам. 

Абы и лэжьыгъэм хэтащ КъБР-м и Парламентым и УнафэщIым и къуэдзэхэу Жанатаев Сэлимрэ Къардэн Муратрэ, КъБР-м и Парламентымрэ суд IэнатIэхэмрэ я деж КъБР-м и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ я лIыкIуэу щыIэ ДыщэкI Мадинэ, КъБР-м лэжьыгъэмрэ ­со­­ци­аль­нэ дэIэпыкъуныгъэмкIэ и министр Асанов Алим, комитетым хэтхэр, ЦIыхубэр лэ­жьыгъэкIэ къызэгъэпэщынымрэ социальнэу хъумэн­ымкIэ республикэ центрым и къудамэу щIыналъэхэм щыIэхэм я унафэщIхэр, КъБР-м и Парламентым щыIэ ЩIалэгъуалэ палатэм хэтхэр. 
КъБР-м и Парламентым ЛэжьыгъэмкIэ, социальнэ политикэмрэ узыншагъэр хъумэнымкIэ и комитетым и унафэщI Къэжэр Хъусен зэIущIэр къыщызэIуихым къыхигъэщащ цIы­ху­бэр лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщыныр экономикэм и нэхъ Iуэху гугъухэм ящыщу зэры­щытыр. Коронавирус узыфэ зызыубгъум кърикIуа дэ­къузэныгъэ Iэмалхэм щытыкIэр нэхъри ирегъэкIакIуэ. 
- Илъэс блэкIам еплъытмэ, лэжьапIэншэхэм я Iуэхур нэхъыфI хъуащ, абы къыдэкIуэу иджыри Iуэхугъуэ зыбжанэ зэфIэгъэкIыпхъэщ. Нобэ фыкъыхудоджэ а унэтIыныгъэм ехьэлIауэ къытпэщылъ къалэнхэр зэпкърытхыну, - къыхигъэщащ Къэжэр Хъусен. 
КъБР-м Лэжьыгъэмрэ социальнэ дэIэпыкъу­ныгъэмкIэ и министерствэм иригъэкIуэкI Iуэхугъуэхэм теухуауэ доклад нэхъыщхьэм къеджа Асанов Алим къыхигъэщащ 2020 гъэм и мэлыжьыхьым и 1-м къыщыщIэдзауэ коронавирус узыфэм зызэриубгъум къыхэкIыу лэжьапIэншэу зезыгъэтхахэм я бжыгъэр псынщIэу нэхъыбэ зэрыхъуар. 
Илъэсым и пэщIэдзэм ирихьэлIэу цIыхухэр лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ IэнатIэхэм зыщезыгъэтхахэм я бжыгъэр мин 74,2-р хъууэ щытащ. 2020 гъэм и пэщIэдзэм елъытауэ ар хуэдипщIкIэ хэхъуащ. Къэпсэлъам зэрыжи­IамкIэ, дызэрыт илъэсым щытыкIэр зэпIэзэрыт хуэмурэ щохъуж. 
2021 гъэм и мазэ 11-м къриубыдэу лэжьапIэ къа­лъыхъуэу лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ IэнатIэхэм къекIуэлIащ цIыху мин 34-м нэблагъэ – ар илъэс блэкIам нэхърэ процент 35-кIэ нэхъ­ мащIэщ. ЩIышылэ - щэкIуэгъуэ лъэхъэнэм лэжьапIэншэу къалъытащ цIыху мин 18,7-рэ. Ар 2020 гъэм и апхуэдэ дыдэ пIалъэм еплъытмэ, хуэдиплIкIэ нэхъ мащIэщ. Мы гъэм и щэкIуэ­гъуэм и кIэм ирихьэлIэу лэжьапIэншэу зрагъэтхащ цIыху мин 12-м щIигъум. Абы къызэригъэ­лъа­гъуэмкIэ, зы IэнатIэм цIыхуиплI поплъэ. Илъэс­ блэкIам а бжыгъэр 17-м нэблагъэу щытащ. 
Асановыр къытеувыIащ «КъБР-м щыпсэухэр лэжьапIэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ дэIэпы­къуэгъу хъун» къэрал программэм хыхьэу ягъэзащIэхэм. 2021 гъэм и щIышылэ - щэкIуэгъуэ мазэхэм цIыхухэр лэжьапIэкIэ къызэ­гъэпэ­щы­нымкIэ IэнатIэм лэжьыгъэ къа­хуи­гъуэ­тащ цIыху мини 4,5-м. Ар лэжьапIэ къэзылъыхъуэу закъыхуэзыгъэзахэм я процент 15,4-рэ мэхъу. 
ЛэжьапIэ къэзылъыхъуэхэмрэ IуэхущIа­пIэхэм­рэ зэрызэпащIэ Iэмал нэхъыщхьэу щы­Iэр вакансиехэм я ярмаркэхэмрэ щрагъаджэ IэнатIэхэм­рэщ. 2021 гъэм и япэ мазэ 11-м цIыхухэр лэжьапIэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ IэнатIэхэм апхуэдэ ярмаркэу 17 ирагъэ­кIуэкIащ. Абы хэтащ лэжьапIэншэ е лэжьапIэ къэзылъыхъуэ цIыху 300-м щIигъу. 
«Демографие» лъэпкъ проектым хыхьэ «ЛэжьапIэ къэгъуэтынымкIэ цIыхухэм ядэ­Iэпыкъун» къэрал проектым ипкъ иткIэ 2021 гъэм къыщыщIэдзауэ цIыху щхьэхуэхэм я щIэныгъэр щыхагъэхъуэн Iэмалхэр къыхуа­гъуэт. Ап­хуэдэхэщ, лэжьапIэ къэзылъыхъуэхэу IэнатIэм къекIуэлIахэр, илъэс 50-м щIигъуа­хэр, пенсэ кIуэгъуэм нэблэгъахэр, сабий кIэлъыплъу унэм щIэс цIыхубзхэр е лэжьыгъэ IуэхукIэ IэнатIэ хэхам емыпхауэ, ауэ лэжьыгъэм пэрыувэжыну хущIэкъухэу школым мы­кIуа сабий зиIэхэр. 
ЕджэнымкIэ тхыгъэхэр ирагъэхь «Работа в России» хъыбарегъащIэ-аналитикэ системэмкIэ. 2021 гъэм и дыгъэгъазэм ирихьэлIэу а IэмалымкIэ я щIэныгъэм хагъэхъуащ е нэгъуэщI IэнатIэм хуеджащ цIыху 542-рэ. 
Министерствэм и лэжьыгъэр зыхуэунэтIа Iуэхугъуэхэм ящыщщ я узыншагъэм щыщIэныгъэ зиIэ цIыхухэм ядэлэжьэныр. Ахэр лэжьапIэкIэ къызэгъэпэщыныр мыхьэнэшхуэ зиIэщ. КъБР-м щыIэ Пенсэ фондым къызэритамкIэ, 2021 гъэм и накъыгъэм и 1-м ирихьэлIэу республикэм щопсэу лэжьэфыну Iэмал зиIэ ны­къуэдыкъуэ 30700-рэ, абыхэм ящыщу 6205-р IэнатIэ Iутщ. Мы илъэсым и щэкIуэгъуэм ирихьэлIэу хуэфэщэн лэжьапIэ къыхуагъуэтыну цIыхухэр лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ IэнатIэм зыкъыхуагъэзащ ныкъуэдыкъуэу ­906-м, абыхэм ящыщу 863-р лэжьапIэншэу къа­лъытащ. 
2021 гъэм нэгъуэщI щIыналъэм лэжьапIэ къы­щыхуэгъуэтыным ехьэлIауэ цIыхуищэм нэблагъэм Iуэхутхьэбзэр къагъэсэбэпащ, нэ­гъабэ ап­хуэдэхэр зэрыхъуар 15-щ. 
ЗэIущIэр зытеухуам нэхъ зэпкърыхауэ теп­сэлъыхьащ Налшык къалэм, Прохладнэ, Iуащ­хьэмахуэ щIыналъэхэм щыIэ ЛэжьыгъэкIэ къы­зэгъэпэщынымрэ социальнэ дэIэпыкъуныгъэмкIэ республикэ центрым и къудамэхэм я унафэщIхэу Ерыжокъуэ Тимур, Иокерс Наталье, Мирзоев Замрат сымэ. 
КъыдэкIуэу зэIущIэм хэтахэр къытеувыIащ республикэм щIэупщIэ нэхъ зыщиIэ IэщIагъэхэм, зи узыншагъэм щыщIэныгъэ иIэхэр лэжьапIэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ щыIэ вакансиехэм, лэжьапIэ къалъыхъуэу цIыхухэр нэ­гъуэщI щIыналъэхэм щIэкIуэм, нэгъуэщI щытыкIэхэми. 
Я Iуэху еплъыкIэхэмкIэ зэдэгуэша нэужь зэIущIэм и лэжьыгъэм хэтахэм чэнджэщ зыбжанэхэр зэхагъэуващ, ахэр зыхуэгъэза IэнатIэхэм папщIэ.