Си адэшхуэм къиIуэтэжауэ щытар…

Зауэшхуэр къэхъеят, ­уна­гъуэхэм лъапсэрыхыр ирилъ­хьэу: сабийхэр зеин­шэу къигъанэу, цIыхубзхэр фызабэ ищIу, анэхэр къуэ­хэм я гуауэм иригъэхьыжу... Аращ зытеухуар си адэш­хуэ Мырзэкъан Му­зэрин къи­Iуэтэжа мы хъыбарри:

- Абы щыгъуэ сэ илъэсибл сыхъуу арат. Си шыпхъур илъэсищ хъурт, къуэш нэхъыщIэр илъэситI ирикъупатэкъым.Ди адэр зауэм дашащ, мазих нэхъ дэмыкIыуи хэкIуэдащ. Абы и ужь ди анэри дунейм ехыжащ. Хьэчим, бы­ным я нэхъыщIэр, ди анэ тхьэ­мыщкIэм и къурIэна­джэр зэфIэкIыху щагъэIэну ди адэ къуэшым и пхъум деж яшат.
Ди адэ тхьэмыщкIэм и ­къуэш Дзыдзу гъусэ схуэ­хъуат,­ Хьэчим къэсшэжыну сыщы­кIуэм. Аслъижан гъунэ­гъум йожэкI, уэрамым долъадэ, и куафэм йоуэж - сабийр игъуэ­тыжыркъым, на­­пIэ­зы­пIэм здэкIуэдари къыгуры­мыIуэу жеIэ. Дзыдзу сэрэ дэнэ щытщIэнт Аслъижан Хьэ­чимым мылъыхъуэххауэ, гъунэ­гъухэр къызэхи­жыхь нэпцI зищIауэ... Пщы­хьэщ­хьэр фIыуэ хэкIуэтауэ дыкъыдокIыж, тIуми ди щхьэр къытхуэмыIэту. Си гум зишхы­хьы­жырт: щхьэ еттат?
 ЕтIуанэ махуэм тедгъэзащ Аслъижанхэ. ДыздэкIуам ды­дэмыхьэ щIыкIэ къытхуэзащ Нэгумэ Iэлэбуц жыхуа­Iэр, икIи абы ди адэ къуэ­шым къыжриIащ:  «Уэлэхьи, Дзы­дзу, мыбыхэм зэ къытрагъэзэжамэ и пэжыпIэр яжес­Iэнт, мы унагъуэр Iеищэу мэгуIэ жысIэу сыныфпэплъэу аратэмэ. Мы си нитI къап­лъэхэмкIэ слъагъуу, Налшык кIуэ автобусым Аслъижанрэ сабиймрэ итIысхьащ. Къы­зэрыкIуэжар щIалэ цIыкIур имыгъусэжущ. ФыкIуи, Налшык фыщылъыхъуэ».
Куэдрэ дыкъекIуэкIащ, Хьэчим дымыгъуэтыжурэ. Сэ сыкъыдэкIуэтеящ, балигъ сыхъуащ. Хьэкъыу спхыкIат: си къуэшыр къэзмыгъуэтыжауэ сыувыIэ хъунутэкъым.
Си гугъэ хэсхыжынми сы­нэсауэ, Хьэчим и лъэужь сы­техьащ. Налшык дэт интернат гуэрым сыщы­щIэупщIэну сыIухьауэ, ныбжь зиIэ цIы­хубз сырыхушхуэ къыспо­жьэ. Урыс фIэкIа си гугъакъым цIыхубзыр. СыкъызытекIухьар зэрыгурызгъэIуэнум сыздегупсысым, езыр адыгэбзэ къабзэкIэ къэп­сэлъащ. СыкъыщIэкIуар цIы­хубзым щыжесIэм, гуп­сысэри зы щIалэ цIыкIум ­хуигъэфэщащ. Си Iуэхур ­къизымыдзэну фэ зэсплъа цIыхубзыр къысхуэгузави хуэ­дэт. Сабийм и цIэри ищIэжырт си псэлъэгъум. Ауэ цIэ ­къудейкIэ уигу бгъэ­тIылъ хъуну­тэкъым - лъагэу узыIэта гугъэр пцIыуэ къы­щIэкIмэ, уиудыныщIэу щIы­лъэм утри­дзэ­жынут. ЩIалэ цIыкIум Хьэ­кIурацэкIэ еджэу шыпхъу иIэу и гугъу ищI­рейуэ щытауэ цIыхубзым къыщызжиIэм, си фIэщ хъупащ шынэхъы­щIэм и лъэужь сызэрытетыр. Ди шыпхъу Зое арат - Хьэ­кIурацэт - ды­зэ­реджэр.
ГъэщIэгъуэн сщымыхъуу къэнатэкъым си пащхьэ къит цIыхубз сырыхушхуэм Хьэчим теухуауэ а псор зэрищIэр - интернатым сабий щымащIэу къыщIэкIынтэкъым. А псор абы игу ирезыгъэубыдар Хьэчим интернатым зэ­рыщIашыжа хъуа щIыкIэрауэ къыщIэкIынт. Абы и гугъу къысхуищIащ:
- Интернатым цIыхубз гуэр къэкIуауэ щытащ: «Си щхьэгъусэр зауэм хэкIуэдащ, си закъуэщ, бын сиIэкъым. Ади а­ни имыIэжу, зыри къы­щIэмыупщIэжыну зы щIалэ цIыкIу къызэфт» - жери Iейуэ лъаIуэу. Дигугъакъым Хьэчим щIэупщIэ иIэну. Фи щIалэр абы иратауэ щытащ.
- Дауэ сэ ар къэзгъуэтыжыну иджы - щыжысIэм, абыи щыгъуазэ сыхуищIащ.
- Старэ Лэскэн щыщщ, и цIэр Борэн Хьэбцинэщ.
Старэ Лэскэн дыщыкIуам, куэбжэм цIыхубз лъагъугъуа­фIэ гуэр къыдэкIащ. Хьэчим щIэмысу щыжиIэм, дыкъэ­кIуэжащ. Аргуэру тедгъэзащ - щIэстэкъым. Ещанэу щытедгъазэм, фызыр къэгъащ: «Зыри жызмыIа щхьэкIэ фыкъызытекIухьар къызгуры­Iуащ», - жиIэри. ЦIыхубзыр и гум зэрихуэу къы­щIэкIынт, апхуэдизрэ ды­щыкIуэм шэч ищIауэ. Бы­сымым унэм дригъэблэгъащ. Хьэчими къы­щIэкI­ри, дыщIишащ. Зыри жыдмыIэу дыщысащ тэлайкIэ. ЦIыхубзыр щIэкIа нэужь, Хьэчим зыхуэзгъэзащ:
- СыкъэпцIыхуркъэ?
- СызэрыпIуплъэу шэч пхуэс­щIащ, у-Музэринкъэ? - жиIащ Хьэчим.
- Уэлэхьи, сы-Музэринмэ - жызоIэ сэри.
ТIури дыкъэтэджауэ IэплIэ зэхудощI...
Хьэчим къыздэтшэжынуи дыхэтат. Зи нэпситIыр къелъэлъэхыу къэлъэIуа анэм сыт епщIэнт?! Езы ди къуэшми къыхуэгъэнэнутэкъым ар.
Хьэчим Борэн унэцIэр къы­хуэнащ, унэцIитI иIэ хъуащ.
Япэу лъапсэм къыщихьэжам къыпыгуфIыкIащ:  «Дунейр шэрхъщи, мэкIэрахъуэ» - жиIэри. «Сыт жыхуэпIэр» - къизгъэкIыу сыкъыщыдэп­лъейм, къызжиIэжащ ма­ши­нэшхуэкIэ Къущхьэхъу бы­лым ишэу ди къуажэм куэдрэ къызэрыдыхьар, къы­ды­хьэ­хуи ди куэбжэмкIэ зэрыб­лэ­кIар.