«Диктатор» псалъэм фIы къикIыркъым, ар зыфIащахэри тхыдэм къызэрыхэнэр бзаджэнаджэущ. Апхуэдэ лъэужь къигъэнащ зи гугъу фхуэтщIыну цIыхуми.
Чили къэралыр куэдым къыщытщIар 1962 гъэм абы и командэр футболымкIэ дунейпсо чемпионатым дыдейхэм 2:I-уэ къытекIуа иужькIэщ. Ар ди гум щIыхьат. Зэман дэкIри, тщыгъупщэжащ къэхъуари езы къэралри.
ЕтIуанэу дигу къыщыкIыжар I970 гъэрщ. Абы щыгъуэм хэхыныгъэхэм щытекIуэри, Чилим властыр щыIэрыхьат «ЦIыхубэ зэкъуэтыныгъэм и правительствэ» жыхуаIам, нэгъуэщIу жыпIэмэ, коммунистхэм. СССР-м и унафэщIхэм ар Iыхьэлейуэ я гуапэ хъуат икIи ягъэвурт социализмэр къыхэзыххэр нэхъыбэ зэрыхъур къагъэлъагъуэу. АрщхьэкIэ епIэщIэкIауэ къыщIэкIащ…
Пиночет Аугустэ I9I5 гъэм таможнэ лэжьакIуэ къызэрыгуэкIым и унагъуэм къыщалъхуащ. Пасэу къыгурыIуащ къулыкъукIэ дэкIуеин папщIэ дзэм хыхьэным фIэкIа нэгъуэщI Iэмал зэрыщымыIэр. Училищэм щIэтIысхьащ. ЩIалэщIэм къыгурыIуэрт гу къылъатэн щхьэкIэ зыгуэркIэ закъыхигъэщхьэхукIын зэрыхуейр. АрщхьэкIэ еджэнми зэрехъулIа щыIэтэкъым. Зыкъомрэ гарнизонхэм къулыкъу щищIащ. Апхуэдэури екIуэкIыну къыщIэкIынт щхьэгъусэ хуэхъуа Ириарт Лусия хуэмызамэ А тIур хьэщыкъ зэхуэхъуащ. Илъэс ныкъуэ дэкIыу, зэрышэну мурад щащIым, Лусия и адэм ар игу ирихьакъым. ЛIакъуэлIэшым и дежкIэ икIагъэт унагъуэ нэхъыкIэ къыхэкIам благъэ зыхуищIыныр Езым зэгуэр къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ министрым и къулыкъур иIыгъат. АрщхьэкIэ япэрыуакъым. Малъхъэ хуэхъуа лейтенантым сыт и лъэныкъуэкIи дэIэпыкъуащ дригъэкIуеин папщIэ. Арати, Пиночет и Iуэху къикIащ: и лъагъуныгъэри зыщIэхъуэпсари къехъулIат. Зэщхьэгъусэхэм бынитху зэдагъуэтащ. Япэ илъэсхэм унагъуэр Эквадорым и щыхьэр Китэ щыпсэуащ. Аугустэ абы къыщызэIуиха дзэ академиер нобэр къыздэсым мэлажьэ.
Ахэр насыпыфIэт, зыхуей псори ягъуэту псэурт. Я хэкум ягъэзэжа иужь, Пиночет дзэ академием щригъэджащ. Ауэ зыгуэрхэр къаймэщIэкIыу къащыхъурт. Гугъукъэ гум зыщимыгъэнщIым деж?. Ахэр нэхъыбэм щыгугъырт.
1970 гъэм ищхьэкIэ зи гугъу тщIа правительствэм и пашэ хъуа Альенде Сальвадор Москва и жьауэм къыщIэувакъым: абы езым и гъуэгу иIэжт. Хэбгъэзыхьмэ, къулыкъухэр щигуэшкIэ абыхэм я Iуэху еплъыкIэхэр къилъытэртэкъым: зытрищIыхьыр яхэлъ пэжыныгъэмрэ зэфIэкIымрэт. Абы къыщыхъуащ Пиночет сыт и лъэныкъуэкIи дзыхь зыхуэпщI хъуну цIыхуу: дзэ къулыкъум фIэкIа нэгъуэщI къыфIэIуэхуи зэгупсыси щыIэкъым икIи хищIыкIыркъым. А щыуагъэрщ иужькIэ езыр зытекIуэдэжари.
Чилим и къалащхьэ Сантьяго и гарнизоным и Iэтащхьэм и къулыкъур зыIэрыхьа Аугустэ и щхьэгъусэ Лусия къилъытащ и хъуэпсапIэм лъэIэсыным пэгъунэгъу хъуауэ икIи и лIым елъэIуащ… властыр иубыдыну. Зэманыр къезэгъырт. США-р, дауи, кIэщIэтIыхьырт сэмэгу къарухэм я правительствэм, Чилим и экономикэр итхьэлэну хущIэкъурт. АтIэми езы къэралми куэд щыхуэарэзытэкъым Альенде Сальвадор. Псом хуэмыдэу ягу темыхуэр абы IэнатIэхэр национализацэ зэрищIарт, къулейхэм я мылъкур къазэрытрихарт. ЕрыскъыкIэ гугъуехьхэр щыIэ хъуати, цIыхухэр гупышхуэурэ уэрамхэм къыдыхьэрт.
Арати, Пиночет властыр иубыдащ. Абы Iуэху куэд зэфIихащ. Нэхъапэм щэхуу икIи хьэрэмыгъэншэу фэ зытезыгъауэ ар диктатор гущIэгъуншэу къыщIэкIащ: къыпэува псори зэтриукIащ е хьэпсхэм иридзащ. Ар дыдэр къыпэплъэрт Чилим и компартым и ЦК-м и секретарь нэхъыщхьэ Корвалан Луиси. Ауэ, и насыпти, ар совет диссидент БуковскэмкIэ къахъуэжащ икIи пIалъэ кIыхькIэ СССР-м щыпсэуащ.
Пиночет Iулъхьэри къулыкъур щхьэхуещагъкIэ къагъэсэбэпынри игъэкIуэдат. Пэжщ, езыми и щхьэгъусэми емыхьэлIауэ. Лусия и мурадым лъэIэсат: ар, зэрыжаIэщи, тхъум хэст. Мис зы щапхъэ закъуэ: I975 гъэм дикататор Франко и хьэдэщIэлъхьэм хэтын пащIэ Аугустэ и гъусэу Испанием щыкIуам Лусия доллар мелуан и уасэ дыщэхэкIрэ дыхумрэ къищэхуауэ щытащ.
I984 гъэм Пиночет унафэ ищIащ Саньяго и нэхъ щIыпIэ дахэхэм ящыщ зым унэ щыхуаухуэну. Абы текIуэдащ доллар мелуан 20. Дауи,. ахэри къэрал мылъкум къыхэкIат. Ухуэныгъэр ирагъэкIукIащ унэгуащэ къудейуэ фIэкIа зыкъэзымылъытэж Лусия и унафэм щIэту.
Ахэр насыпыфIэт. Ауэ кIэ зимыIэ щыIэкъым. I990 гъэм жьы хъуа Пиночет и къулыкъум текIын хуей хъуащ плебисцитым иужькIэ: ар ямыдэу къэуващ Iэ зыIэтахэм я нэхъыбэр.Ауэ къулыкъу зыбжанэ къыхуагъэнащ. Пиночет 1998 гъэм щаубыдащ операцэ зыщригъэщIыну зыдэкIуа Лондон. Ар ягъэкъуэншащ цIыху минхэм ялъ зэригъэжамкIэ. Ауэ жиIэри ищIэри къыгурымыIуэж зэрыхъуам къыхэкIыу судым ирашэлIакъым.
И щхьэгъусэ Лусия и ныбжьыр илъэси I00-м нэсауэ 202I гъэм и кIэм дунейм ехыжащ. Ар, уеблэмэ ягъэкъуэншакъым мылъку зрилъэфэлIауэ.
