Лъэпкъым и цIыху пажэхэм ящыщ зы

Нобэ зи гугъу фхуэтщIынур Аруан куейм, Къэбэрдей-Балъкъэрым ямызакъуэу къэралми куэд хуэзыщIа цIыхущ. Нало Залым Алий и къуэр Нарткъалэ щыцIэрыIуэщ. Къалэм техник ныбжьыщIэхэм я станц щиухуэри, щIалэ цIыкIухэр абы дригъэхьэхащ техникэм, щыцIыкIум къыщыщIэдзауэ ар фIыуэ ялъагъуу, я IэкIэ зэпкъралъхьэфу.

Техник ныбжьыщIэхэм я станцым зыщызыгъэса куэдым апхуэдизкIэ ар я гум дыхьати, Къэзан, Харьков, Мэзкуу къалэхэм дэт авиаинститутхэм щIэтIысхьэри, ехъулIэныгъэкIэ къаухащ икIи IэщIагъэ яхуэхъуащ. Абыхэм ящыщщ генерал-майор, стратегие унэтIыныгъэ зиIэ ракетэдзэхэм я командир Кривов Анатолий, псы щIагъым щызекIуэ кхъухьхэм я ракетэхэр щащI, Макеевым и цIэр зезыхьэ центрым и инженер нэхъыщхьэ Жырыкъ Юрэ, адмирал, Ленинград гарнизоным и комендант Каданцев Юрэ, хьэршым щыIэ станцхэм папщIэ двигателхэр щызэхуахьэс щIэныгъэ-къэхутакIуэ институтым и технолог нэхъыщхьэ Телешкэ Валентин, Къэзан дэт авиацэ зэгухьэныгъэм и унафэщI Кертанов Юрэ, хьэуа зыхъумэжыныгъэмкIэ дзэхэм я полковник Новиков Сергей, офицер, Дзэ-Хьэуа Къарухэм я кхъухьлъатэзехуэхэу Стрела Александррэ Гончаров Александррэ, дунейпсо класс зиIэ спортымкIэ мастер, япэ авиацэ джэгухэм щытекIуа Михайленкэ Александр сымэ. Станцым кIуэуэ щытащ Аруан куейм и Iэтащхьэу лэжьа Къанокъуэ Антемыркъан, «Эрпак» заводым и унафэщI Ерчэн Джамболэт. Налом и гъэсэнхэм ящыщу япэ дыдэу Къэзан дэт авиацэ институтым щIэтIысхьар Жырыкъ Юрэщ. Зи цIэр фIыкIэ зыгъэIуа щIалэм и фIыгъэкIэ нарткъалэдэсхэу техник ныбжьыщIэхэм я станцым щеджахэр яфIэфIу абы къащтэу щытащ.

СощIэж, лIэщIыгъуэ блэкIам и 60 гъэхэр. ЩIалэ нэхъыжьхэм кхъухьлъатэхэм я моделхэр щагъэлъатэкIэ нэхъыщIэхэр дыкъызэхуэжэсу щытащ. ДытемэхыкIауэ абыхэм дакIэлъыплъырт. А щIалэ цIыкIухэр ди дежкIэ щапхъэшхуэт.

Нало Залым ящыщщ Хэку зауэшхуэм и гугъуехьхэр нэсу зыхэзыщIа щIэблэм. 1942 гъэм и мазаем къыщыщIэдзауэ зауэр иухыху ар фронтым Iутащ. Гвардием и сержант Нало Залым лъэсыдзэ полкым и фочауэ гупым и командиру щытащ икIи зэхэуэ нэхъ гуащIэ дыдэхэм - Сталинград зауэм, Ясскэ-Кишинёв операцэм, Украинэр, Польшэр, Венгриер, Австриер хуит къыщащIыжым, Освенцим концлагерым исахэр къыщрагъэкIыжым - хэтащ ТIэунейрэ уIэгъэ хъуа пэтми, зэрыхъужу сатырым хэувэжырт. Абы къыхуагъэфэщащ ЩIыхьым, Хэку зауэм я орденхэр, «Германием зэрытекIуам папщIэ» медалыр, ТекIуэныгъэшхуэм и юбилейхэм хуэгъэпса медалхэр. Зауэ нэужьым Налор ягъэкIуащ Львов дэт лъэсыдзэ училищэм. Ар щыхьэт тохъуэ адыгэ щIалэм дзэр къыхуэныкъуэу, абы хуэдэхэр офицер гупым хагъэтыну зэрыхуеям.

АрщхьэкIэ Нало Залым мамыр цIыхут. Зауэм ипэ къихуэу абы Аргуданрэ Уэзрэджрэ школхэм тхыдэмкIэ щригъэджат. Абы и гъащIэр зыхилъагъуэр сабийхэр гъэсэнымрэ щIэныгъэ ябгъэдэлъхьэнымрэт. ЕгъэджакIуэхэр дзэм къыхэкIыжыну хуит зэращIым теухуа унафэр къызэрыдэкIыу, училищэр къимыухауэ абы къигъэзэжащ къыщалъхуа Старэ Урыху къуажэм икIи тхыдэмкIэ егъэджакIуэу лэжьэн щIидзэжащ.

Зэман дэкIри, ар Нарткъалэ Iэпхъуащ, Къэхъун дэт курыт школым и унафэщIым и къуэдзэу лэжьащ, Старэ Шэрэдж къуажэ школым и директору щытащ. 1953 гъэм абы щхьэгъусэ ищIащ и лэжьэгъу, Нарткъалэ дэт курыт школ №I-м тхыдэмкIэ и егъэджакIуэ Бабарыкинэ Аннэ. 1957 гъэм Техник ныбжьыщIэхэм я станцыр къызэрагъэпэща нэужь и директор хъуащ икIи 1991 гъэ пщIондэ абы щылэжьащ.

Сэ сытым дежи сфIэгъэщIэгъуэну щытащ, кхъухьлъатэхэми, моделированиеми, техникэми зэи пыщIэныгъэ хузимыIа цIыхур Техник ныбжьыщIэхэм я станцым и директору лэжьэну зэрытегушхуар. Шэч хэмылъу, ар лъэбакъуэ хахуэт. Дауи, абы литературэ щхьэхуэ куэд щIиджыкIын хуей хъуащ езым предметым хищIыкIын папщIэ. ЯпэщIыкIэ Налом иIакъым техникэм зыгуэр хэзыщIыкIын мастер е инженер. Ар езыр икIи мастерт, икIи инженерт, икIи егъэджакIуэт. Зэманым къызэригъэлъэгъуащи, абы ехъулIэныгъэшхуэхэр зыIэригъэхьащ. Илъэс 34-м къриубыдэу Нало Залым игъэхьэзыращ щIэныгъэлI, инженер, дзэм къулыкъу щезыхьэкIа, спортсмен, СССР-м и рекорд зыгъэува, Европэм, дуней псом я чемпион, спортым и мастер, спортым и мастерым и кандидат цIэрыIуэ куэд. Абы и гъэсэн щэ бжыгъэхэр ди къэралми нэгъуэщI щIыпIэхэми щытхъу зиIэ IэщагъэлIхэу щолажьэ.

Зэхьэзэхуэхэр къызэригъэпэщурэ Нало Залым къэралым иригъэцIыхуащ Нарткъалэ, Аруан районыр, Къэбэрдей-Балъкъэрыр. 1975 гъэм къыщыщIэдзауэ абы и жэрдэмкIэ Аруан щIыналъэм щокIуэкI къэралым и авиамоделист цIэрыIуэхэр щызэхуэс зэпеуэхэр. 1991гъэ лъандэрэ абыхэм еджэ хъуащ «Нало Залым и кубоккIэ». Авиамоделистхэм я гупым Налом пщIэшхуэ щиIэт. Ар жэуаплыныгъэшхуэ зыхэлъ цIыху пэжт. Республикэ категорие зиIэ судьяуэ щытащ, мыхьэнэшхуэ зиIэ зэхьэзэхуэ куэд и пщэ къралъхьэрт уеблэмэ, авиамоделированием хэмыхьэуи. Апхуэдэу, ар судья нэхъыщхьэу щытащ школакIуэхэм жьыкIэ къэзыжыхь IэжьэхэмкIэ я зэпеуэхэу 1981 - 1985 гъэхэм екIуэкIахэм.

Лэжьыгъэмрэ жылагъуэ Iуэхухэмрэ щызыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэм папщIэ Налом къыхуагъэфэщащ Лениным и юбилей медалыр, «ЩIэныгъэ егъэгъуэтынымкIэ», «Социалист зэхьэзэхуэм щытекIуа», «Профсоюзхэм жыджэру щылэжьа», «Пионерхэм жыджэру ядэлэжьа», СССР-м и ДОСААФ-м и дамыгъэ лъапIэхэр. Зауэмрэ лэжьыгъэмрэ я ветеранхэм я район зэгухьэныгъэм илъэс зыбжанэкIэ и тхьэмадэу щытащ Залым, район Советым и депутатуи хахащ.

ЗэрыгурыIуэгъуэщи, абы и къуитIми зыщагъэсащ техник ныбжьыщIэхэм я станцым. ИкIи гуапэщ, я адэм кърихьэжьа Iуэхухэм зэрыпащэр, пащэ къудей мыхъуу, атIэ абыхэм зэрыхагъэхъуэным, зэрызрагъэужьыным зэрыхущIэкъур.

Нэхъыжьыр, Николай, илъэс куэдкIэ Налшык къалэ и троллейбус управленэм и унафэщIу щытащ. Иужьрей илъэсихым къриубыдэу Налшык къалэм и Iэтащхьэм и дэIэпыкъуэгъущ. Урысейм Авиамодель спортымкIэ и федерацэм хэтщ, абы и судья коллегием и унафэщIщ. НэхъыщIэр, Юрэ, и адэм зи лъабжьэ игъэтIылъа Техник ныбжьыщIэхэм я станцым и директорщ, Къэбэрдей-Балъкъэрым Авиамодель спортымкIэ и федерацэм и тхьэмадэщ. Нэхъапэм нэхърэ нэхъыбэрэ зэхьэзэхуэхэр абыхэм Нарткъалэ къыщызэрагъэпэщ. Абыхэм ящыщщ Урысейм и кубокхэмрэ чемпионатхэмрэ я Iыхьэхэр. ПщIэшхуэ зиIэхэм ящыщщ Королёвым и кубокыр къэхьыным теухуа зэпеуэр. Абы кърохьэлIэ ди къэралым и авиамоделист, ракетэ зыухуэ нэхъ лъэщхэр, нэгъуэщI къэралхэм къикIахэр. Нало Юрэ и псалъэхэм къызэрыхэщымкIэ, гъатхэм и кIэм екIуэкIыну зэхьэзэхуэм хэтыну хуейуэ тхылъхэр кърагъэхьащ Тыркумрэ США-мрэ щыщхэми. Нарткъалэ къыщызэрагъэпэщ зэпеуэхэр къэралым щынэхъ инщ, щынэхъ цIэрыIуэщ. Техник ныбжьыщIэхэм я станцым и гъэсэнхэр зэхьэзэхуэ куэдым хэтщ икIи щIэх-щIэхыурэ пашэныгъэхэр щаубыд.

Нало Залым и къуэрылъхухэу Николайрэ Алимрэ я адэшхуэм, я адэм нэхърэ нэхъ жыжьэж нэсащ. Ахэр Урысейм авиамодель спортымкIэ и мастерхэщ. Езыхэм ягъэхьэзырыжа моделхэмкIэ щIалэхэм къэралми дуней псоми текIуэныгъэ къыщахьащ.

Куэд мэхъу Нало лъэпкъыр – ар тхакIуэ цIэрыIуэхэщ, щIэныгъэлIхэщ, экономистхэщ, творческэ лэжьакIуэхэщ, псэемыблэж лэжьакIуэхэщ. Зы къудамэр – Залымрэ абы и щIэблэмрэ – къыщыхэжаныкIащ авиа-, ракетамоделированием и икIи абы ехъулIэныгъэшхуэ щызыIэрагъэхьащ, Аруан районым, республикэм, къэралым и щIыхьыр яIэту. Ди гуапэщ а унэтIыныгъэм иджыри щыхагъэхъуэну.