Иджы зэныбжьэгъуми…

 И къекIуэкIыкIэмкIи, щызекIуэ хабзэхэмкIи Япониер къэрал нэхъ телъыджэ дыдэхэм ящыщщ. Дунейпсо утыкум къызэрихьэрэ куэд мыщIами (тхыдэ и лъэныкъуэкIэ), абы езым хуэфэщэн увыпIэ щызэригъэгъуэтыфащ. Урысейри, иужькIэ СССР-ри зэи ифIу щытакъым-щIыналъэкIэ зэныкъуэкъу яку дэлъ зэпытт. Ауэ ЕтIуанэ дунейпсо зауэр иуха иужь, США-р IупэфIэгъу хуэхъуащ, а зауэр иухыху къарукIэ нэхъыбэу зыпэщIэтар ара пэтми. Дигу къэдгъэкIыжынщ Индие хым хэт Перл-Харбор хытIыгум американ базэр хьэлэч зэрыщащIар, 1945 гъэм шыщхьэуIум и 6-мрэ  и 9-мрэ США-р Японием и Хиросимэ, Нагасаки къалэхэм а зэманым къагупсыса къудей атом IэщэхэмкIэ зэреуар.

Фашист Германиер ерыщу хущIэкъуащ а къэралыр езым и гъусэу Совет Союзым къригъэзэуэну. АрщхьэкIэ къыхутегъэхьакъым, уеблэмэ Москва гъунэгъу дыдэ къыщыхуэхъуами:Токио СССР-м егъэлеяуэ къыщышынэ хъуат I938 гъэм Халхин-Гол и деж удын хьэлъэ къызэрыщытехуэрэ. Гитлер хузэфIэкIар Япониер Америкэм и Штат Зэгуэтхэм япэщIигъэувэннырщ. Фюрерыр абыкIи   арэзыт, нэхъыбэкIэ гугъа пэтми.

 Зауэр иуха иужь Вашингтон фIэфIт нацизмэм зэрихьа бзаджэнаджагъэр нэмыцэхэм ягу къигъэкIыжын, арщхьэкIэ езым и деж абы ещхьу щалэжьа  залымыгъэр ибзыщIырт. Зи гугъу тщIыр I942 гъэм япон минипщIхэр хабзэншагъэкIэ ягъэIэпхъуауэ зэрыщытарщ.

 Штат Зэгуэтхэм «гъуэжьхэм  къапкъырыкI шынагъуэм» щытепсэлъыхьу хуежьащ япон зыкъомым США-р псэупIэ щащIа ХIХ лIэщIыгъуэм и кIэухым. Къыхыхьахэр хущIэкъурт американ жылагъуэм зыхигъэзэгъэну. Абыхэм инджылыбзэр зрагъащIэрт, чристэн диныр къащтэрт. Ауэ итIани мыгувэу къыкъуэкIащ японхэр Америкэм щыпсэуну зымыдэ политикхэр. Iуэхур зытещIыхьари къахуеблаъгэхэм я фэхэр зэрыгъуэжьым и закъуэтэкъым. Хьэрычэтым хуэIэзэ японхэр  лэжьыгъэм и къызэгъэпэщыкIэмкIэ американхэм ефIэкIырт. Газетхэм ятхырт абыхэм мыгувэу Орегон, Калифорние  штатхэр яуфэбгъуну.

Бысымхэм яхузэфIэкIащ японхэр къэралым къэкIуэну хуит зымыщI унафэ 1924  гъэм кърагъэщтэн. Аращи, Перл-Харбор зэхакъутэн и пэкIэ лъэныкъуэхэм я зэхущытыкIэр зэIыхьат.

 Зауэм щыхыхьа 1941 гъэм дыгъэгъазэм и 7-м и етIуанэ махуэм США-м къыщалъытащ японхэр Iуву щыпсэу Калифорние штатыр «шынагъуэшхуэ здэщыIэ щIыналъэу». Япон жылагъуэм и пашэхэр ягъэтIысу хуежьащ. Ахэр Токио и тIасхъэщIэхыу  къыщIрагъэдзырт. Генералхэм къыхалъхьащ США-м и цIыху хъуахэри яхэту япон псори Калифорнием ирагъэкIыну.

1942 гъэм и щIышылэм Унэ хужьым къищтащ японхэр къухьэпIэ хы Iуфэм IугъэIэпхъукIыным теухуа унафэ. АрщхьэкIэ СССР-м и НКВД-м хуэдэу лъэпкъ псохэр махуэ бжыгъэм я лъахэм изыгъэкъэбзыкIыфын къару США-м иIэтэкъыми, щIымахуэр икIыху Калифорнием ирашыфар японхэм я  Iыхьэ щанэ къудейрщ. Адрейхэр щагъэIэпхъуэфар гъэмахуэрщ. Псори зэхэту цIыху мини 120-м щIигъум я псэупIэхэр ирагъэбгынащ. Абыхэм я процент 62-м американ паспорт яIыгът. Хэшыпсыхьати, языныкъуэхэр я теплъэкIэ езы американхэм къахэпцIыхукIыжынутэкъым.  Iуэхур зи нэIэ щIэту екIуэкIа генерал Бенедсен и унафэкIэ японхэм зы мащIэкIэ   нэхъ мыхъуми ещхь щIалэ, хъыджэбз цIыкIухэр сабий  унэхэм щIашт, холокост  и зэманым фашистхэм ящIэу зэрыщытам хуэдэу. ГъэщIэгъуэнращи, абы щыгъуэми, езы Бенедсен лъэпкъкIэ  журтт!

 ЯгъэIэпхъуахэм хэщIапIэ хуащIащ США-м и щIыпIэ зэмылIэужьыгъуэхэм къыщызэрагъэпэща концлагери 10-р. Языныкъуэхэм деж псэупIэ хуащIырт… шэщу щытахэр. IэнэщIу ирашэжьа икIи гугъуехьхэм емыса цIыхухэр зэтелIэрт. Японхэм ягу техуэртэкъым къакIэлъызэрахьэ хьэкIэкхъуэкIагъэхэр, зэрагъэува щытыкIэ хьэлъэр яхуэмыхьу зыкъаIэтырт ХъумакIуэхэм  щысхь ящIэртэкъым, абыхэм куэдрэ Iэщэр къагъэсэбэпырт.

 ЕтIуанэ дунейпсо зауэм и екIуэкIыкIэм зихъуэжыху американхэр японхэм зэрахущытми зихъуэжырт. Хуэм-хуэмурэ ахэр губгъуэ лэжьыгъэхэм пэрагъэхьэ хъуащ. 1944 гъэм США-м и суд нэхъыщхьэм   икъутэжащ  Унэ хужьым японхэм ятеухуауэ къищтауэ щыта унафэр. Конгрессым зиумысыжащ ягъэIэпхъуа цIыхухэр зыкIи зэрымыкъуаншэмкIэ.

Зауэ нэужьым США-мрэ  Япониемрэ зэкIужащ, абы лъандэри зэфI къудейкъым, атIэ икIи зэкъуэтщ. БлэкIар ягу къагъэкIыжынуи зыри хуейкъым.