Сочэ къалэм дэт, «Сириус» зи фIэщыгъэ, щIэныгъэмрэ гъуазджэмрэ я паркым иджыблагъэ щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я II Урысейпсо зэIущIэшхуэ щекIуэкIащ. Абы хэтащ Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщ щIэныгъэрылажьэхэри. ЩIэныгъэ дунеймрэ технологиемрэ иужьрей илъэсипщIым къыщыхъуа Iуэхугъуэшхуэхэм ящыщу къэлъытапхъэщ а зэхуэсыр, сыту жыпIэмэ абы зэришэлIар щIэныгъэрылажьэ ныбжьыщIэхэм я закъуэкъым, атIэ хьэрычэтыщIэ IэнатIэм пэрытхэри, къэрал корпорацэшхуэхэм, къулыкъущIапIэхэм я лэжьакIуэхэри, щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэмкIэ екIуэкIа зэхьэзэхуэхэмрэ зэпеуэхэмрэ щытекIуахэри, грант зэмылIэужьыгъуэхэр къэзыхьыфа студентхэри, курыт еджапIэхэм щIэсхэри зэригъэуIуфащ.
Къэбэрдей-Балъкъэрым икIа щIэныгъэлI гупым яхэтащ Урысейм ЩIэныгъэхэмкIэ академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щIэныгъэ центрым и унафэщIым и къуэдзэ, тхыдэ щIэныгъэхэмкIэ доктор Абазэ Алексей, ЩIэныгъэ центрым есэп гуэдзэмрэ автоматизацэмкIэ и институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыщIэ Багъэтыр ФатIимэ, Бгылъэ геофизикэ институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыщIэ, КъБР-м и Iэтащхьэм щIэныгъэмрэ къэхутэныгъэщIэхэмкIэ и саугъэтыр зыхуагъэфэща Кущев Станислав, ЩIэныгъэ центрым и щIэныгъэ-егъэджэныгъэ къудамэм и IэщIагъэлI пашэ Лэкъун Дианэ, Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым ЩIэныгъэ лэжьыгъэхэмрэ къэхутэныгъэщIэхэмкIэ и къудамэм и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыжь Тумэ Аскэр, Информатикэмрэ щIыналъэхэм унафэр щызегъэкIуэнымкIэ институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыжь, экономикэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат Уянаевэ Хьэлимэт, ЩIэныгъэ центрым есэп гуэдзэмрэ автоматизацэмкIэ и институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ, физикэмрэ есэп щIэныгъэхэмкIэ кандидат, КъБР-м и Iэтащхьэм щIэныгъэмрэ къэхутэныгъэщIэхэмкIэ и саугъэтым и лауреат Гъыдзэ Луизэ сымэ.
Зэхуэсым курых хуэхъуащ УФ-м и Президент Путин Владимир абы къекIуэлIа щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм ядригъэкIуэкIа псалъэмакъыр. Къэрал лIыщхьэм и къэпсэлъэныгъэр теухуат щIэныгъэмрэ технологиемрэ ехьэлIа Iуэхугъуэ зэIумыбзхэм, ахэр зэблэгъэкIын, зыужьыгъуэ имыхуэ IэнатIэхэм кIуэрабгъухэр къахуэгъуэтын зэрыхуейм, щIэныгъэмрэ технологиемрэ ятеухуа программэ зэмылIэужьыгъуэхэр зэхалъхьэну къазэрыпэщылъым, технологием иджырей дунейр здынишэса лъагапIэхэм щIэныгъэм и унэтIыныгъэхэр имыгъэундэращхъуэу, атIэ зэпIэзэрыту хуэшэн къалэнхэр къызэрыувым.
«Лэжьыгъэр зытеухуакIэ зэщхьэщыхат, унэтIыныгъэ зыбжанэкIэ гуэшауэ щIэнIуатэри екIуэкIащ. Си къэпсэлъэныгъэр щекIуэкIар Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм щIэныгъэ лэжьыгъэм хэт щIалэгъуалэр зэгъэуIуным, зиужь ит къэхутэныгъэхэмкIэ щызэрыщIэ IэнатIэ къызэгъэпэщыным хуэунэтIа къудамэрат. Мыбы мыхьэнэ щIеттын хуей щхьэусыгъуэ щыIэщ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я хасэм щыщ зыбжанэ Кавказ Ищхъэрэм и щIэныгъэрылажьэ щIалэгъуалэм я зэгухьэныгъэм хэтщ, – жиIащ Абазэ Алексей. – Си и гугъу сщIащ ди щIэныгъэ хасэм и лэжьэкIэм, ар зи жэрдэмщIакIуэ Iуэхугъуэхэм.
Абазэм къызэрыхигъэщамкIэ, щапхъэфӀхэр щыIэми, щIэныгъэ дунейм зиузэщIыныр къэзылъахъэ щхьэусыгъуэхэри мащIэкъым. «ЩIалэгъуалэр зыхэт щIэныгъэ дунейм нэхъ щIэх зехъуэж. ЩIэныгъэ гъуэгум техьащ, диссертацэ тхынри мыбзаджэу къохъулIэ, щыжыпIэм деж куэдым я псэупIэр яхъуэж, нэгъуэщI щIыпIэ къыщалэжьыну улахуэр тIу-щыкIэ нэхъыбэу зэрыщытым, я псэукIэр ирагъэфIэкIуэн папщIэ нэгъуэщI IэнатIэхэм зратыжын хуей зэрыхъум къыхэкIыу.
Ар тепсэлъыхьащ ныбжьыщIэхэм ирагъэкIуэкI къэхутэныгъэхэм текIуадэ мылъкур къызэрыдах щIыкIэхэм, ар къызэрызэгъэпэщам. «КъБР-м и бюджетым къыхэкIыу щIэныгъэм занщIэу хуэкIуэу мылъку хуиутIыпщыркъым илъэс куэд щIауэ, ауэ къыддэмыIэпыкъууи щыткъым. Псалъэм и хьэтыркIэ, «ЩIэныгъэм хуэкIуэ гъуэгухэр» щIэнIуатэр КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэр ди щIэгъэкъуэну идогъэкIуэкI, абы къыщыпсэлъа ныбжьыщIэхэм я тхыгъэхэр щызэхуэхьэса зэужьхэр къытхудегъэкI. Щхьэхуэу къыхэгъэщын хуейщ щIэныгъэрылажьэ ныбжьыщIэхэм папщIэ КъБР-м и Iэтащхьэм и стипендиери, «Си япэ монографиер» жыхуэтIэ зэпеуэри, хэгъэгупсо щIэныгъэ зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэри зэрыщыIэр», – къыхигъэщащ Абазэ Алексей.
ЩIэныгъэлIым апхуэдэу къыхигъэщащ къэхутакIуэ ныбжьыщIэхэр жылагъуэ жэрдэм зэмылIэужьыгъуэхэм хыхьэ зэрыхъуну щIыкIэхэри. «Ди лъэхъэнэм хуабжьу зеужь щIэныгъэ туризмкIэ зэджэ Iуэхугъуэм. Мыр щIыналъэм щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэмрэ епхауэ ит IуэхущIапIэхэр зэщIэзыгъэхьэ зекIуэ лIэужьыгъуэщ. Сыт дэ абыкIэ къыдэхъулIэну дызыхуейр? Псом япэрауэ, апхуэдэ зекIуэхэм узэщIакIуэ мыхьэнэ яIэщ, щIалэгъуалэр щIэныгъэм къыхыхьэным хуэунэтIауэ щытщ. Ди щIыналъэм техникэрэ IэмалкIэ зыхуей хуэзэ IуэхущIапIэ куэд щыIэщ. А щIыпIэхэм къэхутэныгъэхэр щебгъэкIуэкI хъунущ, ныбжьыщIэхэр хэпшэу, дерсхэм ядебгъэкIуэкIыу, нэрылъагъу IэмалхэмкIэ ябгъэдэплъхьэу. Тхыдэ мыхьэнэ зиIэ щIыпIэхэмкIи ди щӀыналъэр бейщ. ЩIэныгъэ туризмэм зэрызыщебгъэужьыну Iэмалхэр гъунэжщ, программэхэр зэхэлъхьэн, грантхэр къыхэлъхьэн хуейуэ аращ. Дэ акъылкIэ тхузэфIэкIыр къэдгъэнэнукъым, ауэ къэрал къулыкъущIапIэхэм абы текIуэдэну мылъкур бюджетым къыщагъэлъэгъуэн хуейщ. Апхуэдэ пэхуэщIэхэм гъащIэ зэраIэнур наIуэщ, дыхыхьэми и фIагъ къызэрыдэкIынури, ди фIагъ Iуэхум къызэрыхуихьынури хьэкъщ», – и хъуэпсапIэхэми и гугъу ищIащ Абазэм.
ЩIэныгъэр езыр-езыру щыIэкъым, ар зыхущыIэр цIыхуращ. Арыххэуи, абы и пщIэр къэтIэтыным, цIыхубэм ялъэгъэIэсыным хуэунэтIа лэжьыгъэри щIэгъэхуэбжьэн хуейуэ къапэщылъщ щIэныгъэм пылъ IуэхущIапIэхэм. Апхуэдэ зы щапхъэщ «НауКавказ» жыхуэтIэ пэхуэщIэр. «Индикатор.ру» интернет напэкIуэцIым и уней къэгъэщIыгъэщ, Кавказым щылажьэ щIэныгъэрылажьэхэр къыщагъэпсалъэ, абыхэм я гупсысэхэр къыщрагъэIуатэ уэршэрыпIэ гъэщIэгъуэнщ ар. «Пыл къупщхьэм къыхэщIыкIа хьэкIэкхъуэкIэ IыгъыпIэ» («Зоопарк из слоновой кости») – аращ зэреджэр сайтым и телеграмым. Абы пщэрылъ зыщещIыж Кавказым щIэныгъэ зэрыщыIэм, абы щIалэгъуалэ зэрыхэтым, ехъулIэныгъэфIхэр а IэнатIэм зэрыщекIуэкIым и хъыбарыр дунейм хигъэIуэну. Мис апхуэдэ интернет утыку Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIэныгъэрылажьэ ныбжьыщIэхэр щIохъуэпс, зэгъэпэщыным епха лъэбакъуэхэр зэрачынум зыхуагъэхьэзыр.
