Тхыдэтхым теухуа гукъэкIыж

Курыт школым  еджапIэ нэхъыщхьэм илъэс бжыгъэкIэ гугъу зыкъыщыбдезыгъэхьу щIэныгъэ нэхъыбэ зэрыбгъуэтыным телэжьа егъэджакIуэхэр дигу къимынэнк1э 1эмал и1экъым. Апхуэдэ зы адыгэлIщ сызытепсэлъыхьыну мурад сщIари. Ар куэдым яцIыхуу щытащи, си гуапэ хъунт ягу сыкъипсэлъыкIауэ къащыхъуамэ. Ар тхыдэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, доцент, тхыгъэ купщIафIэ мымащIэ къытхуэзыгъэна, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым пенсэм кIуэуэ и ныбжь хэкIуэтэху щезыгъэджа, тхыдэмрэ бзэ щIэныгъэхэмкIэ факультетым и деканым и къуэдзэу лэжьа, Аушыджэр адыгэ къуажэжьым къыщалъхуа Къардэн Чэлимэтщ. 

ЩIэныгъэ къэхутэныгъэ тхылъхэу абы къыдигъэкIащ «Кавказ Ищхъэрэмрэ Урысеймрэ епщыкIуханэ лIэщIыгъуэм я зэхущытыкIар», «Экономикэмрэ мэкъумэш лэжьыгъэмрэ епщыкIубгъуанэ – етIощIанэ лIэщыгъуэхэр щызэпыхьэ лъэхъэнэм зэрыщытар», «1905-1907 гъэхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и мэкъумэшыщIэхэм я зэхэзекIуэныгъэ», «Аушыджэр илъэс 350-рэ ирокъу», «1941-1958 гъэхэм цIыхум щIэныгъэ етынымрэ щэнхабзэмрэ я зыужьыныгъэр зыхуэдар», «Къэбэрдей-Балъкъэрым и мэкъумэшыщIэхэр гуэша зэрыхъуар», «1913 гъэм Дзэлыкъуэрэ Шэрэджрэ щызэхэта восстанэр илъэс 70 щрикъум ирихьэлIэу», «1941-1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэм щыдиIа текIуэныгъэр ди жэгъуэгъухэм зэрызрадзэкIыр», «Бэрбэч ХьэтIутIэ щIэныгъэлIхэм я зэIущIэхэм щыжиIар» нэгъуэщIхэри.  Иджы езы Чэлимэт теухуа гукъэкIыжхэм мащIэу дыкъытеувыIэнщ. Псом япэу, факультетым и деканым и къуэдзэ къулыкъу лъагэр щиIами, пагэу щытакъым, уигу къеуэIамэ, бэшэчу къодэIуэнут икIи узыхищIыкIынут, гушыIэ дахэ хэлът, уепсэлъылIэну тыншт, и ущиехэр, хъуэрыбзэхэр гуапэу уигу къинэжырт. ЩIэныгъэ куу бгъэдэлъти, удихьэхыу уедаIуэрт, щIалэгъуалэр дызыщымыгъуазэ защIэт къыджиIэри.  Совет Союзыр зэрыкъутэжамрэ 90 гъэхэм ди къэралым щрагъэкIуэкIа зэхъуэкIыныгъэхэмрэ абы хуабжьу къытехьэлъэрт икIи куууэ зыхищIэрт. «Студентхэр зэредгъаджэу щытар IэщIыб дагъэщIащ, щIэныгъэ нэс зэреттын тхылъ дгъуэтыркъым. Езы еджакIуэхэри гуитIщхьитI ящIащи, щIэныгъэ зрагъэгъуэтыным егугъухэр нэхъ мащIэ хъуащ. Экономикэр зэтеувэжыным ущыгугъыныр щхьэгъэпцIэжщ щIэныгъэ, IэщIагъэ, гъэсэныгъэ щIэблэм ямыгъуэтмэ. Ахэр зэпэлъытауэ, къэралыр зыхуэныкъуэм хуэдиз IэщIагъэлI дымыгъэхьэзырмэ, ди щыщIэныгъэр мащIэ хъунукъым. Шэч хэмылъу, ди Къэбэрдей-Балъкъэрым цIыхубэм щIэныгъэ егъэгъуэтын и лъэныкъуэкIэ гулъытэ игъуэту къызолъытэ, еджапIэ нэхъыщхьэхэм я бжыгъэми, абыхэм щеджэхэми я бжыгъэр хэхъуащи, фIым ущегъэгугъ», - жиIэрт, игу къеуэмрэ щIигъафIэмрэ щытепсэлъыхькIэ.     «Къэбэрдейм и экономикэр пщыкIух лIэщыгъуэм адрей лъэпкъ мащIэхэм къащхьэщыкIын щIэхъуам и щхьэусыгъуэр адрейхэм япэ ит зыуэ Урысейм зэрыгухьарщ. Абы и фIыщIэкIэщ зэрыувыIар Тыркумрэ Кърым хъанымрэ я дзэхэр къыттеуэурэ ди зыузэщIыныгъэм гулъэф хуэхъуныр. Къэбэрдей лъэпкъым зауэ зэмылIэужьыгъуэхэми, гъейми, нэгъуэщI гузэвэгъуэ зэмылIэужьыгъэхэми хэщIыныгъэу къахуихьар мащIэкъым», - жиIэрт. «ЩIэныгъэлIым икъукIэ щыщIэныгъэшхуэу къилъытэрт ди экономикэм зегъэужьыным хэлъхьэныгъэфI хуэзыщIыфыну IэщIагъэлIхэм, щIэныгъэлIхэм, зэфIэкI зиIэхэм IэнатIэ ямыгъуэту е хэкIыпIэншагъэм къыхэкIыу, яхуэмыфащэ лэжьыгъэ пэрыувэн хуей зэрыхъур. Псом хуэмыдэу уимыгъэгузавэу къанэркъым апхуэдэу диIэ щIалэгъуалэр зэрыкуэдым. Абыхэм езыр-езыру унэлъапсэ яхузэгъэпэщыркъым, и чэзум унагъуэу тIысыжхэркъым», - жиIэрт Чэлымэт. А псалъэхэр хуэмыбзыщIу и гум къизыхур и адыгэ лъэпкъым, республикэм щыпсэухэм, зэхэгъэжыншэу пщIэ зэрахуищIырт, ягу зэрыхуэузырт. Си егъэджакIуэр, зэрыстхащи, зытепсэлъыхьар 90 гъэхэм ди къэралым щекIуэкIахэр арати, икъукIэ и гуапэ хъуат дэри ди къуэш балъкъэрхэми ди анэдэлъхубзэхэр урысыбзэм и гъусэу къэралыбзэ зэращIар. Чэлимэти гуапэ щыхъурт адыгэ хабзэмрэ динымрэ  гулъытэ зэрагъуэтыжар.