Ньютон Исаак 1642 гъэм дыгъэгъазэм и 25-м дунейм Линкольншир графствэм щыIа Вулстор къуажэ цIыкIум дунейм къыщытехьащ, и адэр дунейм ехыжри мазэ бжыгъэ дэкIауэ. И адэр, Ньютон Исаак-нэхъыжьыр мэкъумэшыщIэ къулейти, и бын закъуэм щIэин хъарзынэ къыхуигъэнат, ахъшэу фунт 500 и гъусэу. Ньютон Исаак мылъхуэсу къалъхуат, сабий къарууншэ цIыкIут, сымаджэрилэт. ЩIалэ цIыкIум и анэ Эйскоу Аннэ етIуанэу унагъуэ щихьэжым, и сабийр къызэдищтакъым – и анэшхуэм къыхуигъэнащ. Илъэсибл дэкIауэ, Аннэ и етIуанэ щхьэгъусэр дунейм ехыжри, езым къигъэзэжащ.
Исаак и ныбжь сабийхэм яхыхьэртэкъым икIи ядэджэгуртэкъым. И зэманыр зытригъэкIуадэр еджэкIэ зэригъэщIэнырт. ТIэкIу къыдэкIуэтея нэужь, и анэм ар иритащ Грэнтэм къалэм щыIэ школым. Ар щIэтIысхьащ аптекэтет Кларк и унэм. Абы библиотекэшхуэ хэтт. ЩIалэр тхылъхэм нэхъри зэIэпашащ. Исаак илъэс 16 ирикъуа нэужь, ар и анэм я фермэм ишэжащ, и адэм и Iуэхум пищэну и ныбжь нэсауэ къилъытэри. Ньютон зыщIэс школым и унафэщIыр кIуэри щIалэр къишэжащ, еджэныр зэпримыгъэгъэумэ, и анэм илъэс къэс фунт стерлинг 40 хуригъэхьыну гурыIуэри.
Школыр къиухри, Ньютон Исаак Кембридж университетым хэт Тринитиколледжым щIэтIысхьащ. ЩIалэм и насып кърихьэкIри, пщIэншэу ирагъэджэнухэм яхэхуащ. Илъэс зыбжанэ дэкIа нэужь, еджапIэм и стипендиери кърат хъуащ, езыри щIэныгъэм нэхъри куууэ хыхьащ. Студентым и гъащIэм увыпIэшхуэ щиубыдащ математикэмкIэ профессор Барроу Исаак. Абы и нэIэм щIэту Ньютон къызэIуихауэ щытащ и бином формулэ цIэрыIуэр. Ауэрэ физикэми дихьэхащ, псом хуэмыдэу нэхум (свет) и теорием. Франджы философ Декарт нэхум теухуа и теориер Ньютон игъэунэхуащ езым и IэмалкIэ.
1665 гъэм Инджылызым емынэ узыр къыщыщыхъеям щыгъуэ, Ньютон и фермэм къигъэзэжын хуей хъуат. А зэманым къриубыдэу абы къызэIуихащ механикэм и законымрэ дунейпсо зэщIэшэныгъэм и законымрэ. Емынэ узыр ужьыхыжа нэужь, Ньютон Исаак Кембридж игъэзэжащ, егъэджакIуэу лэжьэну. ЩIэныгъэлIым зритащ математикэм, физикэм, алхимием.
1671 гъэм Ньютон Инджылызым я пащтыхь Карл II езым ищIа телескопыр тыгъэ хуищIащ. Тыгъэр зигу дыхьа пащтыхьым ар хигъэхьащ пащтыхь унэм и деж щылажьэ щIэныгъэ зэгухьэныгъэм. 1703 гъэм ар абы и унафэщI хъуащ.
1696 гъэм, инджылыз ахъшэ унэм (монетный двор) и тет ящIынути, щIэныгъэлIыр Лондон Iэпхъуащ. XVII лIэщIыгъуэм Великобританием къыщыдагъэкIыу щыта ахъшэм и процент 95-м нэсыр нэпцIт. Ньютон къулыкъум теувэри, занщIэу ахъшэ къызэрыщIагъэкIыну щIыкIэр игъэхьэзыращ. А зэманым пащтыхьу щыта Вильгельм III Ньютон жриIащ ахъшэ жьгъейхэм я дзакIэм дамыгъэ тещIэн хуейуэ. Абы иужькIэ, ахъшэ нэпцI къыщIагъэкIыжыфакъым. Ахъшэм иращIэкI хабзэншагъэхэм щхьэкIэ куэд лъэхъуэщым ирыригъэдзащ.
Ньютон Исаак псэуащ илъэс 84-кIэ. Ар 1727 гъэм гъатхэпэм и 20-м дунейм ехыжащ, Вестминстерскэ аббатствэм щыщIалъхьащ.
