Парт, къэрал лэжьакIуэ, 1969 - 1989 гъэхэм Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и Министрхэм я Советым и УнафэщIу лэжьа Къущхьэ КIыщыкъуэ Сэхьид и къуэр къызэралъхурэ илъэси 100 щрикъум ирихьэлIэу абы дэлэжьахэмрэ и ныбжьэгъуу щытахэмрэ я гукъэкIыжхэр тыдодзэ.
ЦIыху пэж
Сэ юстицэм, судым, прокуратурэм я IуэхущIапIэхэм сыщылажьэрти, зэпымыууэ гу лъыстэрт Къущхьэ КIыщыкъуэ законхэм пщIэ зэрыхуищIым, зи унафэщI Правительствэм ахэр щыгъэзэщIэныр ехьэкIыпIэ зимыIэу къызэрилъытэм.
КIыщыкъуэ ерыщу иужь итт къащтэ унафэхэр пхыгъэкIыным, ауэ Iуэхур япэкIэ игъэкIуэтэну къилъытэмэ, ищIа унафэхэм зэхъуэкIыныгъэхэр хилъхьэрт.
Сыт хуэдэ щытыкIэ ихуами, абы зэпIэзэрыту зиIыгъыфырт, мыпIейтейуэ, егупсысауэ сыт хуэдэ Iуэхуми унафэ пыухыкIа трищIыхьырт. КIыщыкъуэ куэдым къащхьэщыкIырт и хьэл лъэщымкIэ, зытету, цIыху пэжу зэрыщытымкIэ. Абы бгъэдэлът унафэщIым далъагъун хуей фIагъ псори. Ар Iуэхугъуэшхуэхэм я унэтIакIуэ къэмылэнджэжт.
КIыщыкъуэ ди республикэм пщIэшхуэ щиIэт, абы и щIыбкIи и IуэхущIафэ хьэлэмэтхэмкIэ фIыуэ къыщацIыхурт, щIыхь къыщыхуащIырт. Къущхьэм гъащIэм щыпхиша гъуэгур республикэм и фейдэ зыхэлъ IуэхугъуэфIхэмкIэ гъэнщIауэ щытащ, абы ди тхыдэм къыхинащ лъэужь дахэ.
Куэтэншы ТIалэ.
ЦIыхугъэшхуэ хэлът
Къущхьэ КIыщыкъуэ сыщыхуэзар узыншагъэр хъумэнымкIэ министру сагъэувын мурадкIэ сыщрагъэблэгъарщ.
Япэ хуэзэгъуэм сэ хьэкъыу спхыкIащ а цIыхум пщIэ хуумыщIын зэрыпхузэфIэмыкIынур. Абы иужькIэ дапщэрэ сыхуэзами, ар апхуэдэу зэрыщытыр си нэгум щIэкIырт. Узыншагъэр хъумэнымкIэ министру сагъэувын ипэкIэ, республикэм и санаторэхэм ящыщ зым и унафэщIу сылэжьащ. Сэ къыспэщыт лэжьыгъэм си пащхьэм упщIэ куэд къригъэувэрт, си закъуэкIэ сыпэмылъэщыну. АбыхэмкIэ чэнджэщ зэсхьэлIэр, хьэуи къыхимыгъэкIыу къыздэIэпыкъур махуэ къэс жыхуаIэм хуэдэу зыгуэрым сыхуезыгъаджэ КIыщыкъуэт.
Ар сэ къыздэIэпыкъуащ унафэщI сыхъунымкIэ. КIыщыкъуэ гулъытэ зиIэ икIи ткIиигъэ зыхэлъ егъэджакIуэт. Абы куууэ хищIыкIырт узыншагъэр хъумэным, экономикэм, ухуэныгъэм, промышленностым, мэкъумэш IэнатIэм.
Къущхьэр республикэм и Министрхэм я Советым и УнафэщIу щыщыта гъэхэм къалэхэм, районхэм щаухуащ сымаджэщхэр, поликлиникэхэр, къуажэхэм къыдэхутащ дохутыр амбулаторэ, фельдшер-акушер пунктхэр. Медицинэ Iэмэпсымэ куэд къащэхуащ. А псори дэIэпыкъуэгъуфI хъуащ цIыхухэм медицинэ Iуэхутхьэбзэхэр яхуэщIэнымкIэ. Узыншагъэм пыщIауэ КIыщыкъуэ сыт хуэдэ IуэхукIэ зыхуэзгъэзами, гупсэхуу къедаIуэрти, къыздэIэпыкъурт. Апхуэдэу абы гулъытэ хэха хуищIырт республикэр зыхуэныкъуэ IэщIагъэлIхэр гъэхьэзырыным, къешэлIэным. Къащтэ унафэхэр куууэ, егупсысауэ гъэхьэзырыныр, ахэр гъэзэщIэным хуэткIииныр КIыщыкъуэ дежкIэ ехьэкIыпIэ зимыIэт.
Бер Мухьэдин.
КъехьэкI-нехьэкI иIэтэкъым
Абы теухуауэ повесть птхы хъунущ. Хэку зауэшхуэм и гъуэгухэм 1941 гъэм теувэри, ар иухыу ТекIуэныгъэр къызэрытхьамкIэ салют щата 1945 гъэ пщIондэ, ирикIуащ лIыгъэ къигъэлъагъуэу, бийм хэщIыныгъэ ириту.
1952 гъэм щыщIэдзауэ дунейм ехыжыху абы сэрэ зы мэкъумэшыщIэ гупым дыхэту екIуэкIащ. Ар адрейхэм къащхьэщыкIырт зэщIэкъуауэ зэрыщытымкIэ, зэрыцIыху пэжымкIэ, и щIэныгъэм хигъэхъуэным зэрыхущIэкъумкIэ, зэрыгуапэмкIэ, зэрыерыщымкIэ.
Зауэ нэужь илъэсхэм апхуэдэ лэжьакIуэхэм хуэныкъуэт республикэри, ар хуэфащэу и къулыкъукIэ драгъэкIуэтейуэрэ КПСС-м и обкомым и секретарым, КъБАССР-м и Министрхэм я Советым и УнафэщIым нэсащ. А къалэнхэр игъэзащIэу зэрылэжьа зэманым щыщу илъэсипщIым КIыщыкъуэ и япэ къуэдзэу сыщытащ. Зэчиишхуэ зыбгъэдэлъ къызэгъэпэщакIуэ Мэлбахъуэ Тимборэ и унафэм щIэту а илъэсхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым хуабжьу зиужьащ, псом хуэмыдэу мэкъумэш IэнатIэм. Абы и щыхьэту къэбгъэлъагъуэну ирикъунщ Урысейм нартыху гъэкIынымкIэ щызыIэпах Бэракъыр илъэс 22-м къриубыдэу тIэу фIэкIа ди республикэм зэрыIэщIэмыкIар.
КIыщыкъуэ къехьэкI-нехьэкI иIэтэкъым, ерыщт икIи гуапэт. ЦIыхухэм я фIэщ хъурт, фIыуэ ялъагъурт Къущхьэ КIыщыкъуэ. Абы зыкъыфIагъэщIыжакъым орден куэдым, лIыхъужьыгъэм, лэжьыгъэшхуэм къапэкIуа медалхэм. Къулыкъу лъагэхэмрэ цIэ лъапIэхэмрэ ятекIуэ зауэлIт ар.
Евтушенкэ Николай.
Си классэгъу цIэрыIуэ
Зеикъуэ къыщызэIуаха колхозым и пионер лагерым 1936 гъэм КIыщыкъуэ къыщысцIыхуащ. ИкIи ныбжьэгъу пэжу сиIащ ар псэуху.
Лагерым гъэсэныгъэм, сабыру загъэпсэхуным кIэлъыплъу тест КIыщыкъуэ и адэ Сэхьид. Ар цIыху гуапэу, емызэшу сабийхэм якIэлъыплъу, зыхуей хуигъазэу, бзэ дахэ Iурылъу, адыгэ хабзэ, нэмысым гулъытэ хуищIу къытхэтащ. И анэ Кулижани пщафIэти, ерыскъы IэфIхэр цIыкIухэм яхуигъэхьэзырырт. КIыщыкъуэрэ сэрэ ткIэрымыкIыу, зэран тIэкIуи къытхуэхъуу, КIыщыкъуэ и шы нэхъыщIэ Мухьэжид цIыкIу ди гъусэт. КIыщыкъуэрэ сэрэ школ зырызым дыщеджэрт, ауэ зэхэсхырт школ псоми нэхъыфI дыдэу еджэу зи цIэр ираIуэр зэрыарар.
1937 гъэм еханэ класситхум щыщу зы ебланэ класс еджакIуэ 47 хъууэ зэхагъэтIысхьэри, КIыщыкъуэ сэрэ зэгъусэу дызэдеджэ хъуащ. ИлъэсиплIым къриубыдэу еджакIуэ 47-м щыщу япэ дыдэу 1941 гъэм къуажэ школыр къэзыухауэ щытар цIыху 11-т, тIум щытхъу тхылъ и гъусэу - КIыщыкъуэ сэрэ - аттестахэр къыдатыжат. Къуажэми, колхозми, районми я унафэкIэ гуфIэгъуэ пщыхьэщхьэр мэкъуауэгъуэм и 21-м щIадзэри, щIалэгъуалэр иджыри зэбгрымыкIыжауэ радиом къитащ нэмыцэхэр къызэрыттеуар. Псоми ди мурад дахэхэр зауэм зэтрикъутащ.
…Си ныбжьэгъу КIыщыкъуэ зауэм къикIыжащ капитану, зенитгъауэ батареем и командиру, орден лъапIэу плIы хэлъу. Зауэ нэужьым къулыкъу лъагэхэр зэрихьащ, илъэс куэдкIэ Правительствэм и УнафэщIу щытащ.
ГъукIэлI Хъусен.
