Ар къуаншэкъым

НаIуэу зэрыщытщи, 1825 гъэм дыгъэгъазэм и 14-м Петербург и Сенат утыкум ихьащ зыкъэзыIэта зауэлIхэр. Абыхэм я пашэт лIакъуэлIэш офицерхэр. Апхуэдэу щIидзауэ щытащ «Декабрист восстанэу» тхыдэм къыхэнам. Мыарэзыхэм я мурадт пащтыхьым и власть гъунапкъэншэр традзу зэманым езэгъ икIи демократием и лъабжьэхэм тету псэу къэрал къызэрагъэпэщыну. Еджагъэшхуэхэм зэрыжаIамкIэ, апхуэдэу хъуамэ, етIощIанэ лIэщIыгъуэм Урысейр зыхэхуа зэхэгъэкIыныгъэ хьэлъэхэр щыIэнутэкъым. АрщхьэкIэ мыарэзыуэ къэувахэр зэхапIытIащ: ахэр пэлъэщакъым щыIэ ухуэкIэм къыщхьэщыжа дзэм.

Псори гурыIуэгъуэ хуэдэщ, арщхьэкIэ иджыри къэс тхыдэдж языныкъуэхэм жаIэ пщы Трубецкой Сергей шынэкъэрабгъэу къыщIэмыкIамэ ,Iуэхур нэгъуэщIу иухыну щытауэ.

Ауэ ар пэж? Трубецкой Сергей лей къытехьащ щыпсэуми, дунейм ехыжа иужькIи. Хэбгъэзыхьмэ, ар иджыри куэдым «епцIыжакIуэу» къалъытэ: псори щызэхэкIыну дыгъэгъазэм и I4-м Сенат утыкум кIуакъым. ГурыIуэгъуэ хуэдэщ. АрщхьэкIэ джыназыр хэутэн ящIын ипэкIэ щIэупщIэн хуеящ щIэмыкIуам и щхьэусыгъуэм. КъызэрыщIэкIымкIэ, абы лъабжьэ иIэщ.

Полковник Трубецкой хуабжьу куууэ икIи зэпкърыхауэ зэхилъхьащ зыкъэзыIэтахэм властыр зэраубыдыну щIыкIэр. Дауи, мыдрейхэм езыхэм я унафэщIу хахари езыращ. Трубецкой къызэрилъытэмкIэ, нэхъ къаруушхуэу щыт тенджыз Гвардие экипажым япэ зригъэщу ЩIымахуэ уардэ унэр иубыдын, пащтыхьым и унагъуэр игъэтIысын хуейт. Адрей полкхэр Сенат утыкум кIуэнут.

Зэрытлъагъущи, псом нэхърэ нэхъ мыхьэнэшхуэ зиIэр ЩIымахуэ уардэ унэр яубыду иператорыщIэ Николай Езанэр яубыдынырт. ИтIанэ зыкъэзыIэтахэм я мурадыр къехъулIэнут: властыжьыр къэнэнут унафэ къыхуэзыщIын имыIэу.

ЩIымахуэ уардэ унэр иубыдыну пщэрылъ щащIат Якубович Александр. А капитаным псори бэкIэ щыгугъырт. Абы и закъуэт, декабристхэм къызэралъытэмкIэ, Гвардие экипажым и зауэлIхэр къызэщIэзыIэтэфынур.

АрщхьэкIэ дыгъэгъазэм и 14-м пщэдджыжьым сыхьэтихым Якубович зыкъэзыIэтахэм я зэщIэхъееныгъэм жыджэру хэт Бестужев Александр и деж кIуэри, жриIащ морякхэм ЩIымахуэ уардэ унэр зэрамыубыдынур. Абдежым Трубецкойм и мурад псори къызэтещэхат. ЩIымахуэ уардэ унэр къамыщтамэ, адрей псоми я мыхьэнэр кIуэдырт.

Арати, Трубецкой Сенат утыкум кIуакъым. 1825 гъэм дыгъэгъазэм и 14-м и пщэджыжьым ар пэплъащ Якубович щIегъуэжу матросхэр пащтыхьым и щIапIэм ишэным. АрщхьэкIэ ар гугъэ нэпцIу къыщIэкIащ. ЩIымахуэ уардэ унэм и гупэр нэщIт. Шэджагъуэ нэужьым Трубецкой къызэIыхьащ. Хуабжьу къызэщIэплъауэ австр посол Лебцельтерни и унэм кIуащ Абы ар щаубыдащ дыгъэгъазэм и 14-мрэ 15-мрэ я жэщым.

АтIэ пщыр Сенат уыкум кIуамэ, щытыкIэм зихъуэжынут? Быдэу фIэщщIыгъуейщ. Трубецкой зыгъэкъуаншэхэм апхуэдэу къалъытэн хуейщ зыкъэзыIэтахэр зэраухылIа щIыпIэм зэуIуу зэрымыкIуари. Шэджагъуэ нэужьым Сенат утыкум итар зыкъэзыIэта зауэлI 800 къудейт. Пэжу, иужькIэ ахэр минищым нызэрыхьэсащ. АрщхьэкIэ ахэр къахъуреихьат къарукIэ хуэдиплIкIэ къебэкI дзэм. Уащхъуэдэмыщхъуэу псори зэфIагъэкIыну я гугъар къызэтещэхащ икIи Трубецкой абы зыри хуещIэжынутэкъым. Пщыр Сыбыр яхуащ, къэрал щIэпхъаджащIэу къалъытэри. Ауэ абыи къигъэщэбакъым а цIыхум ирата нэмыплъыр. Апхуэдэуи къэнэжащ.