ЦIыхубз щIалэжь

5

Сыт Хьэрф хуэдэу географием делэ ихъукI егъэджакIуэр зыщIэбэгынкIи хъунур? Пэжщ! Езым хуэщIэр зыгуэрым иригъэщIэным. Iущыцэ сабиижкъым, щIэныгъэм и ней щыхуащ. Ауэ борш щыхуэгъавэкIэ, еджэкIэ иримыгъэщIэфыну пIэрэ? И цIэр тхыгъэм кIэщIэту илъагъуну щыфIэфIкIэ, и цIэ-унэцIэр пэжу щыхуэтхыжкIэ (хьа-хьа-хьа), зы псалъэуха-псалъэухаитI, е абзац-абзацитI, хуэмурэ тхыгъэ-тхыгъитI еджэуи пхуегъэсэнущ! 

 Арати, теужыгъуафIэу къыщIэкIа географиемкIэ егъэджакIуэм и бгыр щIикъузэжри, Iущыцэ тхыгъэ хуигъэхьэзырын щIидзащ, «тIум тIу хэплъхьэмэ» псалъитIымкIэ къыщIидзэу псалъэуха гуп адэ-модэкIэ щыхэгъэпщкIухьауэ. Директор гуащэми, Хьэрф и тхыгъэхэм хэпщIэфIыхьыным и пIэкIэ, ахэр щIиджыкIын щIидзащ.

«Иджырей сабийхэр Iущу къалъху, тIум тIу хэплъхьэмэ, зэрыплIыр егъэщIэжын хуейкъым!» - щитхырт Хьэрф зы тхыгъэм. «Тху къыщIэбгъэкIын папщIэ, тIум щы хэплъхьэмэ, зэфIэкIащ», - апхуэдэ защIэу щапхъэ зыбгъупщI хикIутащ журналым папщIэ зэхилъхьа таурыхъыщIэм. Япэрауэ, щылIкIэ, темыкIуэу хъунукъым. ЕтIуанэрауэ, Синэ, Хьэрф и щхьэгъусэм, жиIэми зыгуэр хэлъщ. Хьэрф куэд щIауэ гу лъитат фIыкIэ узыщыгугъ адыгэ пщащэхэм фыз щIагъуэ къазэрыхэмыкIым. АбыкIэ нэхъыбэу игъэкъуаншэр ахэр цIыхубзыпIэм изымыгъэзагъэ ялIхэрт. Iущыцэ илI Жорэ, Алыхьым гуэныхь имыщIкIэ, делэжьщ. Унагъуэр зыгъашхэри зыхуапэри Iущыцэщ, модрейр абы и къулыкъум ириуэркърэ щыхуейм ахъшэ къыIэщIигъэкIыу апхуэдэщ. «Си фызыр къулыкъущIэщ», - жеIэри, и бгъэр ипщхьэжыххэркъым. Хьэрф сыт-тIэ и лажьэр, мо ныкъуэделэм и ефапщIэр Iущыцэ и жыпым хурикуэну? 

6

Ауэрэ журналыщIэм и къыдэкIыгъуэри къос. Хьэрф и тхыгъэщIэр гукIэ зригъэщIэным нэсауэ, «тIум тIу хэплъхьэмэ, тху къыщIокI» псалъэухар Iущыцэ еуэ-еуэу къелъыхъуэ, зыми дзыхь хуимыщIу. «Хэткъым, Iущыцэ, щэи плIэи седжэжащ, къыбдэгушыIауэ аращ», - и фIэщыпэу жиIэрт Гений. «Iулъхьэ къыуитамэ, сщIэрэ?» - жиIэурэ, Iущыци ерыщу журналыр щIиджыкIырт. «Езым имытхыгъэм хигъэпщкIуэнкIи хъуну?» - Далии щIыхьэхум хэтщ. «Хьэуэ! Хьэрф пцIы иупс и хьэлкъым. ЩыжиIакIэ, езым еитIым язым хэтынущ. ТхыгъитI укъеджэну гугъу?» - жиIэрт журналым елэжь егъэджакIуэхэм я етхуанэ Зухра.   

Щэхур здэщыIэрати, тхыгъэ кIыхьхэм нэмыщI, Хьэрф псалъэзэблэдзи яхузэхилъхьэрт сабийхэм. Тыншу къахуэщIэну упщIэхэр иту, математикэ, физикэ, химие хъуми, зэджэ псом щыщи тIэкIу-тIэкIу, егъэджакIуэхэм ечэнджэщурэ хигъэувэрт. Арати, псалъэзэблэдзым хэт упщIэхэм я зым «тIум тIу хэплъхьэмэ» упщIэм и жэуапу, «тху» иригъэуващ. Абы нэмыщIи, «джэдуитIым дзыгъуэ тIурытI къаубыдащ, зэгъусэу къаубыдар дапщэ» упщIэри хигъэзэгъащ. Дзыгъуэхэмрэ джэдухэмрэ нэм къыщIиIумэ, адрейр IэщIэкIынкIи мэхъу.  

Аращи, журналыр къыдокI. Iущыцэ егъэджакIуэ гупыр зэхуишэсауэ къахопсэлъыхьри, и IупитIыр зэтехьэжыркъым. Хьэрфи гукъыдэжыншэкъым. ЛъэныкъуитIми текIуауэ закъыщохъуж. 

- Уи гугъакъэ сIэщIэкIыну? – мэгуфIэ Iущыцэ. – Щапхъэ пщыкIутху хипхъауэ хэтт адэ-модэкIэ. 

- Дэнэ деж-тIэ къыщыбгъуэтар? – щIоупщIэ Хьэрф, икIуэтын хьэзыру. Сыт икIэри ипэри ущIэныкъуэкъуэну мы зэдауэм хэлъыр? Зыкъиумысынкъым. ГушыIауэ жиIэнщ. Зэрыщытам ещхьыжкъым Iущыцэ. 

- Псалъэзэблэдзым хэбгъэува упщIэм! 

- Сэ пIэщIэкIа си гугъэу, зызгъэлIу аратэм! 

- Дэри къыджефIэ! – зэрогъэкIий егъэджакIуэхэр. 

- «ДжэдуитIым дзыгъуэ тIурытI къаубыдащ. Зэгъусэу дзыгъуэ дапщэ абыхэм яIэр?» Жэуапыр зэрытхэн хуей клеткэхэр щы мэхъу. Аращи, «тху»! «ПлIыуэ» щытамэ, хьэрфиплI ухуейт. Сэ сыкъэбгъапцIэри зыгуэрт, сабийхэм щхьэ уащымысхьарэ? – Iущыцэ ирихьэжьэпат. 

- Ущоуэ, Iущыцэ! «Тхур» зэрыхъур хьэрфитIщ! Мыбдежым хьэрфищ итын хуейщ! - къыдоплъей директорыр тригъэкIуэну щIэхъуэпс Дали. – «ПлIы» - мис ар зэрыхъур хьэрфищщ. 

- Пэжуи? – Iущыцэ къэуIэбжьащ. - Сыт щхьэкIэ, Т, Х, У - хьэрфищ мэхъу. 

- Мэхъу, ауэ адыгэ псалъэзэблэдзым хьэрф зэгуэтхэр зэгуамыхыу, зы клеткэщ зратхэр. Аращи, хьэрфищ хъун хуейщ: п, лI, ы!

Iущыцэ и пэ дахэ цIыкIур къыпылэлащ. 

- Сыт тщIэн-тIэ? - уафэм нэрылъагъуу зыкъызэщIеуфIыцIэ.  

- СыщIегъуэжри, хэзгъэхьакъым! – щабэу жеIэ Хьэрфи, Iущыцэ зригъэцIыхужыну хуэмеижрэ зыкъимыумысыну мурад ищIауэ. И бампIэр здэкIуар имыщIэжу, зыхуейм зэрытеIэбам тригъэужат куэд зылъэгъуа егъэджакIуэр, цIыхубзым зыкъримыгъащIэу зэрыхуэмышэчар фIэемыкIу хъужауэ.  

- Уэху! – Iущыцэ зэрызищIынур ищIэркъым. – ДыбукIащ! Мазэ псокIэ уи тхыгъэхэм фIэкIа Iуэху сиIакъым. 

- Мис, сэ къэзгъуэтащ! – къыхокIиикI асыхьэтым Гений. – Къехыу ебланэ упщIэм феплъыт! УзэрыIуплъэу уолъагъу! «ТIум тIу хэплъхьэмэ, къыщIэкIыр…» - жеIэри упщIэ итщ. 

Iущыцэ Iэрпхъуэру журналыр къищтэри, еплъащ. Абдежым къыгурыIуащ Хьэрф псалъэзэблэдзым зыгъэбэлэрыгъыну зы щапхъэрэ имыгъэпщкIухауэ нэгъуэщIрэ зэрыхигъэхьар. Iущыцэ къызэрызэIууар зылъэгъуа егъэджакIуэхэр уафэгъуагъуэм пэплъэу зэхэст, Хьэрф хузэгуэпу. АрщхьэкIэ Гений аргуэру зыгуэр къыхимыIуу хъуакъым: 

- Ноль-ноль! Зыри текIуакъым!

- Ар дауэ? – жаIэ егъэджакIуэхэм зыжьэу. 

- Фэ баз фызэрызэпихьар «тIум тIу хэплъхьэмэ, тху къыщIокI» псалъэухаракъэ? – иришэжьащ Гений, зигъэ-Къэзанокъуэ Жэбагъыуэ. - НтIэ, мыбы упщIэр итщ, жэуапыр къыщытеддзэнур адрей мазэращ. Аращи…

- Хьэрф, зыт! – и гур къихьэжащ и IужэжапIэр игъэпэжыну Iэмал къызыIэрыхьэжа Дали. 

- Сэ зыми седауэркъым, - и дамэхэр дрешей Хьэрф. – Ди нэгу зиужьынщ жытIэри, баз тIэкIу дызэпихьати…

- Хьэуэ, Хьэрф, укъыстекIуащ! – жеIэ абдежым Iущыцэ. – ДызэгурыIуащ! АфIэкIа зэи сыхэIэбэнукъым уи таурыхъи, уи тхыгъи, уи псалъэзэблэдзи. Ауэ си цIэр щIэстхэнущ, къызжиIакъым жумыIэж! 

- Уи хьэлэлщ, дахэ! – и пащIэкIэм щIодыхьэшхыкI Хьэрф. - Сэри борш згъэвэнурэ, уэ къытхуэпхьауэ згъэIунущ! 

- Ауэ уеплъыжарэт! – и фIэщыпэу къилъащ школ унафэщIыр. – Уэ зэхэбупцIахэр сэ къыспатхэу…

ЕгъэджакIуэ гупым афIэкIа захуэIыгъыжакъым. Псори къыщиудри, цIыхубзхэр – Iущыцэ, цIыхухъухэр – Хьэрф и хъуреягъкIэ кIуатэурэ, дыхьэшхын щIадзащ. Зубер къыщыщIыхьам, иджыри дыхьэшхын яухатэкъым.