ЩIалэгъуэ

Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым техникэмрэ естественнэ щIэныгъэхэмкIэ цIыхухэм яхуищIэ Iуэхутхьэбзэхэм я жармыкIэ иджыблагъэ екIуэкIащ. Абы кърихьэлIащ КъБР-м и колледжхэр къэзыуха цIыхуи 100-м нэблагъэ.

ЩIэныгъэм япэ лъэбакъуэхэр щызыч щIалэгъуалэр гъэгушхуэныр, абыхэм кърахьэ­жьэ Iуэху щхьэпэхэр дэIыгъыр къэрал уна­фэщIхэм гулъытэ хэха зыхуащIхэм ящыщщ. Апхуэдэ жэрдэм зыбжанэ къабгъэдокI къулыкъущIэхэм икIи псори хуолажьэ щIалэгъуалэ зэчиифIэм, IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэм я мурадхэмрэ хъуэпсапIэхэмрэ хэIущIыIу ящIы­ным, ахэр къай­хъулIэн папщIэ Iэмалхэр къахузэгъэпэщыным. А Iуэхугъуэхэм ящыщщ Инновацэ лэжьыгъэхэр дэIыгъынымкIэ урысейпсо фондым къыхилъхьа «АкъылыфIэ» («Умник») зэпеуэр. 

Нобэ ди псэлъэгъущ химие щIэныгъэхэм я кандидат, Урысейм и щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я зэгухьэныгъэм хэт Къуэкъуей (Алмэ) Анетэ. 

Иужьрей зэманым Урысей Федерацэм и бгылъэхэм къыщагъуэтащ джэдуушхуэ гуэрым и лъэкъуампIэхэр. ЩIэныгъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, ар къуршкъаплъэным ейщ.

Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ Бахъсэн щIыналъэмрэ къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси 100 щрикъум ирихьэлIэу ирагъэкIуэкIыну траухуа Iуэхугъуэхэм ящыщщ Ислъэмей къуажэ дэт курыт еджапIэ №4-м иджыблагъэ щызэхэта «Iущхэмрэ Iущыцэхэмрэ» зэпеуэр.

Егъэджэныгъэ IэнатIэр егъэфIэкIуэным хуэунэтIа зэпеуэхэм я бжыгъэр кIуэ пэтми нэхъыбэ мэхъу. Абыхэм ящыщщ «Урысейр зэфIэкIхэм я щIыналъэщ» къэралпсо проектым ипкъ икIэ къызэрагъэпэща «Егъэджэныгъэм и шу пашэхэр» зи фIэщыгъэ зэхьэзэхуэр. Абы и къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщщ егъэджэныгъэ IэнатIэр зезыхьэфын IэщIагъэлI нэсхэр, къэрал хабзэхэм хэзыщIыкI, ар лэжьыгъэм хэзыухуанэ пашэхэр къэхутэныр.

Есэпым и урысейпсо тхьэмахуэм ипкъ иткIэ, гъатхэпэм и 14-м щегъэжьауэ и 20 пщIондэ зэрыкъэралу есэпымкIэ дерс зэIухахэр, Iэнэ хъурейхэр, зэхьэзэхуэхэр щокIуэкI. Апхуэдэу КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министр Езауэ Анзор, курыт щIэныгъэ щызрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм я унафэщIхэр, ЕгъэджэныгъэмкIэ къалэ къулыкъущIапIэм и IэщIагъэлIхэр Налшык къалэ дэт курыт еджапIэ №27-м и егъэджакIуэхэмрэ сабийхэмрэ яхуэзащ.

Финляндием метеорологиемкIэ и институт нэхъыщхьэм (FMI) и лэжьакIуэ, физик Янхунен Пеккэ къызэрилъытэмкIэ, ЩIы Хъурейм тес цIыхухэм хьэршым псэупIэ нэхъ щаухуэфыну щытыр Юпитерымрэ Марсымрэ я зэхуаку дэт астероид «бгырыпхым» хыхьэ планетэ цIыкIужьейхэм я нэхъ ин Церерэ и къэухьырщ.

ЦIыхум щхьэ узыр къыщыхьамэ е мыжеифмэ, ар къызыхэкIыр къыгурымыIуэмэ, дауи иужь дыдэу зэгупсысыр фIейуэ пщэфIапIэм къыщIина хьэкъущыкъурщ. Арами, пасэрейхэм быдэу я фIэщ хъурт абы мыхъумыщIагъэ къызэришэр икIи я унэм фIей илъу зэи гъуэлъыжыртэкъым.

Уахэ жыжьэм щыIэ, вагъуэ мелуани 10-м нэблагъэ зыхиубыдэ, Парус зи фIэщыгъэ «цIуугъэнэ» гуэрэн абрагъуэм лъэныкъуэкIэ къыщыт и Iэгъуэблагъэр иджыблагъэ къаплъыхьащ Австралием ЩIэныгъэмрэ абы и гуэдзэн унэтIыныгъэхэмкIэ и къэрал зэгухьэныгъэм (CSIRO) хэт астрономхэм. Ар абыхэм яхузэфIэкIащ хьэршым техноген сигналхэр къыщылъыхъуэнымкIэ зэхагъэува проектым хыхьэу а къэралым щызэпкъралъхьа, MWA (Murchison Widefield Array) радиотелескоп лъэщым и фIыгъэкIэ.