Гурэ псэкIэ къыхиха IэщIагъэ

Дунейм IэщIагъэ куэд щыIэщ. Абыхэм ящыщ дэтхэнэри щхьэпэщ, гъэщIэгъуэнщ, цIыхухэр зыхуейщ. АрщхьэкIэ щыIэщ IэщIагъэ, псом нэхърэ нэхъ ягъэлъапIэу, ягъэнэхъыщхьэу, IэщIагъэу щыIэм я анэу ялъытэу. Ар егъэджакIуэ IэщIагъэрщ.  Гурэ псэкIэ ар къыхэзыха цIыхурщ егъэджакIуэ нэс хъур, щIэблэм щапхъэфI яхуэхъуу.

Егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм илъэс 50-м щIигъуауэ гурэ псэкIэ пэрытщ ди тхыгъэр зытеухуа бзылъхугъэр. Ар ЛIыIэщын Людмилэ (Люсэ) Хьэмырзэ и пхъурщ. Тэрч районым хыхьэ Акъбащ Ипщэ (Астемырей) къуажэм  щыпсэу адыгэ унагъуэм къыщалъхуащ Людмилэ. ЗэрыцIыкIурэ ар къэхъуащ и анэдэлъхубзэр фIыуэ илъагъуу, абы и IэфIагъыр, дахагъыр зыхищIэу. Езым зэрыжиIэмкIэ, абыкIэ  фIыщIэшхуэ ябгъэдэлъщ ар къызыхэкIа унагъуэм и нэхъыжьыфIхэм,  курыт школым щезыгъэджахэм. 

Адыгэбзэм апхуэдэ гурылъхэр хуиIэу, абыкIэ бгъэдэлъ зэфIэкIхэм адэкIи хигъэхъуэным хущIэкъуу курыт школыр къиухащ Людмилэ.  ЯпэщIыкIэ ар щеджащ Налшык дэт педучилищэм (иджы колледжым). Ар ехъулIэныгъэкIэ къиухащ,  пэщIэдзэ классхэм я егъэджакIуэ IэщIагъэр зригъэгъуэтауэ. ИужькIэ и щIэныгъэм щыхигъэхъуащ КъБКъУ-м и тхыдэ-филологие факультетым урысыбзэмрэ литературэмкIэ, адыгэбзэмрэ литературэмкIэ и къудамэм.

ЕгъэджакIуэм япэ лъэбакъуэхэр щичащ  Арыкъ, Акъбащ Ипщэ къуажэхэм щыIэ курыт школхэм.  АдэкIэ щылэжьащ Налшык дэт курыт школ №8-м, Кэнжэ жылэм и курыт еджапIэ №20-м. Зыпэрыт лэжьыгъэм хуэжыджэр, зи IэщIагъэр гурэ псэкIэ зылъагъу  ЛIыIэщыным  егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэм ехъулIэныгъэфIхэр щызыIэригъэхьащ зэман кIэщIым къриубыдэу.  Абы и дерсхэр купщIафIэт, сабийхэм дапщэщи яфIэщIэщыгъуэт, анэдэлъхубзэм щIэблэр дригъэхьэхыным хущIэкъуу Iэмал зэмылIэужьыгъуэхэр къыщигъэсэбэпырт. ЛэжьыгъэфIым и хъерым куэдрэ зыпигъэплъакъым Людмилэ. ЕгъэджакIуэм и гъэсэнхэр щIэх-щIэхыурэ хэтт къалэ, республикэ зэпеуэхэм, увыпIэфIхэр зыIэрагъэхьэу. Абыхэм я текIуэныгъэхэм зи лъэр нэхъри жан ищI унэтIакIуэм и пщIэри нэхъ лъагэ щыхъурт зыщылажьэ гупым, иригъаджэхэм, абыхэм я адэ-анэхэм я деж. Куэд дэмыкIыу абы дзыхь къыхуащIащ школым адыгэбзэмрэ литературэмрэ щезыгъэджхэм я методикэ зэгухьэныгъэм и унафэщI къалэныр. А лэжьыгъэри къызыхуэтыншэу илъэс зыбжанэкIэ ирихьэкIащ егъэджакIуэ пашэм. Абы и нэIэм щIэту еджапIэм щекIуэкIырт анэдэлъхубзэмкIэ мазэ лэжьыгъэхэр, къыщызэрагъэпэщырт дерс зэIухахэр, классщIыб зэIущIэхэр.

Зи лэжьыгъэмкIэ категорие лъагэ зиIэ, зэфIэкIышхуэ зыбгъэдэлъ бзылъхугъэр 1995 гъэм методисту ирагъэблэгъащ  Налшык администрацэм егъэджэныгъэмкIэ и департаментым. Мы зэманым Людмилэ IуэхущIапIэм и лэжьакIуэ пашэхэм ящыщщ.  ЕгъэджакIуэ IэкIуэлъакIуэм, унэтIакIуэ Iэзэм и пщэ илъщ къалэ школхэм анэдэлъхубзэхэмкIэ щекIуэкI лэжьыгъэ псори игъэтэрэзыну,  лэжьыгъэм зэран къыхуэхъу лъэпощхьэпохэр игъэтэмэмыну, чэнджэщ хуэныкъуэхэм защIигъэкъуэну.

- КъытщIэхъуэ щIэблэм анэдэлъхубзэр яIурылъу, ар гъащIэм къыщагъэсэбэпу, абы и IэфIагъыр зыхащIэу къэгъэтэджыныр лъэпкъым щыщ дэтхэнэ  балигъми ди пащхьэ къит къалэн инхэм ящыщщ, - жеIэ Людмилэ. – АбыкIэ жэуапышхуэ  дохь адыгэбзэр школхэм щезыгъэджхэм. Ди  анэбзэр хъума, ефIэкIуа хъун, ар сабийм фIыуэ едгъэлъагъун папщIэ, къэдгъэсэбэпын хуейщ Iэмал зэмылIэужьыгъуэхэр, анэдэлъхубзэм худиIэ щытыкIэмкIэ, хуэтщI гулъытэмрэ пщIэмкIэ дэ езыр щапхъэ дахуэхъун хуейщ ныбжьыщIэхэм.  Апхуэдэ жэуаплыныгъэ ин зыхищIэу пэрытщ ЛIыIэщыныр и IэнатIэм, ехъулIэныгъэхэр щызыIэригъэхьэу, къыдэлажьэхэм, егъэджакIуэ ныбжьыщIэхэм абыкIэ ядэгуашэу. Лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэм, зи къалэнхэм творческэу бгъэдыхьэ егъэджакIуэм  къыхуащI пщIэмрэ нэмысымрэ я лъабжьэри къыхужаIэ фIыщIэ псалъэхэм я тегъэщIапIэри аращ.

- ЛIыIэщын Людмилэ зи лэжьыгъэм фIыуэ хэзыщIыкI цIыхущ.  АнэдэлъхубзэмкIэ егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэр курыт школым зэрыщегъэкIуэкIыпхъэм и щапхъэу езым и Iуэху зехьэкIэр щыту, ар  фIы куэдым я жэрдэмщIакIуэщ. Ар и зэхэублакIуэщ анэдэлъхубзэр хъумэным хуэгъэпсауэ ди школхэм щекIуэкI зэIущIэ хьэлэмэтхэм, зэпеуэ гъэщIэгъуэнхэм, пшыхь хьэлэмэтхэм,  -  жаIэ адыгэбзэр къалащхьэм щезыгъэджхэм. - Ди унэтIакIуэ икIи ди чэнджэщэгъуфI Людмилэ  и лэжьыгъэм хьэлэлу зэрыбгъэдэтым къыдэкIуэу, икIи цIыху гуапэщ, нэмысрэ лъэпкъ гъэсэныгъэ  дахэрэ зыхэлъ  бзылъхугъэщ, унэгуащэ IэкIуэлъакIуэщ, анэ гумащIэщ. Апхуэдэ цIыху зэпIэзэрытым и мурадхэр къехъулIэу дунейм тетыну ди гуапэщ.

Егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм щиIэ фIыщIэхэм папщIэ ЛIыIэщын Людмилэ къратащ КъБР-м и Правительствэм, КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм, егъэджэныгъэмкIэ къалэ департаментым, РАН-м Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ и Къэбэрдей-Балъкъэр  институтым, «Интернет-егъэджэныгъэ» федерацэм и щIыналъэ къудамэм къабгъэдэкI щIыхь тхылъхэр. 2008 гъэм Людмилэ щытекIуащ УФ-м и Президентым къыхилъхьа «Егъэджэныгъэ» проектым ипкъ иткIэ екIуэкIа къэралпсо зэпеуэм икIи «ЕгъэджакIуэ нэхъыфI» цIэ лъапIэм щIыгъуу ахъшэ саугъэти къыхуагъэфэщащ. 

ГъащIэм и лъэныкъуэ куэдымкIэ щапхъэу къалъытэ адыгэ бзылъхугъэ щыпкъэ ЛIыIэщын Людмилэ и ныбжьыр иджыблагъэ  илъэс бжыгъэ дахэ ирикъуащ. АбыкIэ, ЦIыхубзхэм  я дунейпсо махуэмкIэ  Людмилэ дохъуэхъу. Зыпэрыт IэнатIэм ехъулIэныгъэщIэхэр щызыIэригъэхьэну, и мурадыфIхэр къехъулIэну, насыпу къилъытэ псомкIи Тхьэр къыхуэупсэну  ди гуапэщ.

ЖЫЛАСЭ Маритэ.