Зыпэрыт Iуэхум фIыуэ хэзыщIыкI дохутыр

IэщIагъэм узэрехъулIэнур куэдкIэ елъытащ ар уи гумрэ уи псэмрэ къызэрыдыхьэм. ФIыуэ плъагъу Iуэхум ухуэщхьэхынукъым, уи зэфIэкIым зэрыхэбгъэхъуэным, нэхъыбэ зэрыблэжьыным сытым дежи ухущIэкъуу щытынущ. АбыкIэ щапхъэщ нобэ ди псэлъэгъу бзылъхугъэр. 
Бэрокъуэ Мадинэ Бахъсэн щIыналъэм хыхьэ Бахъсэнёнкэ къуажэм къыщалъхуащ. КъБКъУ-м и медицинэ къудамэр къиуха нэужь, Бахъсэн район сымаджэщым интернатурэр щрихьэкIащ, иужькIэ и щIэныгъэм щыхигъэхъуащ Москва областым щыIэ, Владимирскэм и цIэр зезыхьэ щIэныгъэ-къэхутакIуэ клиникэ институтым, РМАПО-м, Сеченовым и цIэр зэрихьэу Москва дэт Япэ къэрал медицинэ университетым. Абы лэжьэн щыщIидзауэ щытащ Бахъсэн район сымаджэщым, Кыщпэк, Къубэ-Тэбэ къуажэхэм я амбулаториехэм дохутыр нэхъыщхьэу щыIащ. 2009 гъэм щегъэжьауэ КъБР-м Узыншагъэр хъумэнымкIэ и Диагностикэ центрым щолажьэ, езым и уней клиники къызэIуихащ. Мадинэ яхэтащ коронавирус узыфэ зэрыцIалэм зыщиубгъу лъэхъэнэм абы япэу пэщIэува дохутырхэм, КъБР-м Узыншагъэр хъумэнымкIэ и министерствэм къызэригъэпэща, ковид узыфэр зыпкърыт сымаджэхэм чэнджэщ щрат республикэ телемедицинэ центрым и унафэщIуи щытащ. Бэрокъуэм лэжьыгъэм хуиIэ бгъэдыхьэкIэр, IэнатIэм щызыIэригъэхьа зэфIэкIхэр гулъытэншэ хъуакъым. Абы къыхуагъэфэщащ «Трудовая доблесть России» дамыгъэ лъапIэр, УФ-м, КъБР-м Узыншагъэр хъумэнымкIэ я министерствэхэм, республикэм и Парламентым я щIыхь тхылъхэмкIэ ягъэпэжащ. 

- Илъэс 20-м щIигъужащ дохутыр-отоларингологыу сызэрылажьэрэ, ауэ къызэрыщIэздзар терапевтущ, - къыщIедзэ псалъэмакъыр Мадинэ. - Абы сызэрыхуэкIуэжари гъэщIэгъуэнщ. Си щхьэгъусэ Къэзакъ Заур сабийхэм еIэзэ неврологщ. ТIури Бахъсэн район сымаджэщым дыщылажьэрт. Абы район поликлиникэхэри и нэIэ щIэтти, лэжьыгъэ нэхъыбэ и пщэ къыдэхуэрт. Абы щыгъуэм компьютерхэр щыIэтэкъым, сымаджэм и дэфтэр тхылъым псори IэкIэт зэриттхэжыр. ЗэрысхузэфIэкIкIэ зыгуэр зэрыщызгъэпсынщIэным сыхэтти, жэщкIэрэ абы и гъусэу сытхэрт. Апхуэдэурэ здекIуэкIым си щхьэгъусэм сытрегъэгушхуэ: «Уэри сабий неврологыу еджэжи, район сымаджэщым а и IэнатIэр зэгъусэу зэдетхьэкIынщ», - жери. IуэхущIапIэм и дохутыр нэхъыщхьэ Къарэнашэ Iэминат деж сокIуэри, ди мурадыр хузоIуатэ, арщхьэкIэ езым нэгъуэщI гугъэ къысхуиIэу къыщIокI. «Бахъсэн район сымаджэщым сабий невролог нэхъыфI дыдэр щолажьэ, ЛОР-дохутыр дыхуэныкъуэщи, еджапIэ узэрыкIуэнум зыхуэгъэхьэзыр», - къызжеIэри сыкъыщIегъэкIыж. Егъэлеяуэ сыхуэарэзыщ а бзылъхугъэм Iуэхум сызэрытригъэгушхуам папщIэ. Сызыхуеджэжа IэщIагъэм апхуэдизкIэ сыдихьэхати, лэжьыгъэм сыщыпэрыхьэжынум сыхуэпIащIэу сыкъэкIуэжат. МОНИКИ медицинэ IуэхущIапIэрат си щIэныгъэм щыхэзгъэхъуари, абы щыIэ профессор гупым лэжьыгъэм хуаIэ бгъэдыхьэкIэмкIэ IэщIагъэр фIыуэ умылъагъупIэр иIэтэкъым. Сэ насыпыфIэ сещI мис мы си IэхэмкIэ цIыхум и узыр зэрыщхьэщысхыфым. Зи тхьэкIумэр узу жэщ псом мыжея е тхьэмахуитI хъуауэ гайморит иIэу зи щхьэр къызыхуэмыIэт, пэкIэ хуиту мыбэуэф цIыхум асыхьэтым зыгуэрхэр ибохьэлIэри, плъагъуурэ и нэгум зехъуэж, и нэхэм гъащIэ къыщIохьэж. Сымаджэм апхуэдэ щытыкIэ зэрыритыжыфырщ дохутырым и гуащIэм хэзыгъахъуэр. «Дуней нэхум хуиту сыхэбгъэплъэжаи», - сымаджэм къыщыбжиIэкIэ, ар си лэжьыгъэм къыпэкIуэ фIыщIэ мылъытэщ. Си мызакъуэуи, дохутыр псом я дежкIи.
- Мадинэ, уи IэщIагъэмкIэ нэхъыбэ къэпщIэну узэрыхущIэкъум и щыхьэтщ эндоскопиемкIэ уи Iэзагъэм зэрыхэбгъэхъуар. ЛОР-эндоскопистым сыт и къалэныр?
- Сызыпэрыт Iуэхум и лъэныкъуэ псоми фIыуэ сыщыгъуэзэныр си къалэну къызолъытэ. Сымаджэм и узыфэр зыхуэдэр, хуэгъэфэща мыхъуу, си деж тэмэму къыщищIэн папщIэ эндоскопиеми хэсщIыкIыпхъэу зыхуэзгъэувыжащ. Эндоскопием Iэмал къызет пэм, жьэм, тэмакъыщIэм и кIуэцIымкIэ сыкъыщеплъу абы щекIуэкIыр нэхъ хуиту зэхэзгъэкIыну. Эндоскопие къэпщытэныгъэмкIэ хэмытIасэу къыпхуэхутэнущ тхьэкIумэм, пэм, тэмакъыщIэм къыщыхъу узыфэхэр. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, иужьрей зэманым зи тэмакъыщIэр лышх узыфэм иубыд цIыхухъухэр нэхъыбэ хъуащ. Зы мазэм къриубыдэу а узыфэр цIыхуищым япкърыту къыщысхута къысхуихуащ. Куэдым я узыфэр хэтIэсэху дохутырым зыхуагъазэркъым, лышхыр 4-нэ лIэужьыгъуэм нэсамэ, абы сэбэп узэрыхуэхъужыфын щыIэкъым. Ар зэфыкIыу нэхъыбэрэ дызрихьэлIэр тутынафэхэрщ. КъищынэмыщIауэ, зэранщ щIыIалъэм дэта псы щIыIэмылыр, шей пщтырыр. Ахэр зи нэрыгъ цIыхухэр къыхузоджэ, я узыншагъэр ягъэнэхъапэу, а хьэлхэр зэханыну, абыхэм зыщамыдзеифынумэ, щIэх-щIэхыурэ я щытыкIэр кърагъэпщытапхъэщ. 
- Дохутыр умыхъуамэ, сыт хуэдэ IэщIагъэт уиIэну уи нэгу къыщIэбгъэхьэр?
- Курыт еджапIэм франджыбзэмкIэ ди егъэджакIуэм бзэм фIы дыдэу сыдригъэхьэхат, сэри хъарзынэу сехъулIэрт. «Бзэр тыншу къэпщтащи, хамэ къэралхэм щылажьэ журналист е дипломат къыпхэкIынущ», - къызжиIэрт абы. Апхуэдэу екIуэкIыурэ 9 - 10-нэ классхэм химиемрэ биологиемрэ сыдихьэхащ, си адэми и пхъур дохутыр хъуну зэрыхуейр къызыпхигъэIукIырт. ИужькIэ IэщIагъэр си гум къыдыхьэри, нэгъуэщI къыхэсхыну сегупсысыххакъым, сыщыхущIегъуэжа зы махуи къысхуихуакъым. Языныкъуэхэм деж си щхьэгъусэм къызыпхегъэIукI: «IэщIагъэм и мызакъуэу, унагъуэ узэриIэр пщIэжрэ?» - жиIэу. Пэжщ, цIыхубзым унагъуэращ япэ иригъэщыпхъэр. Си щхьэгъусэри зэрыдохутырым къыхэкIыу фIы дыдэу сызэхещIыкI, езыр Налшык къалэ сымаджэщ №1-м щолажьэ, абы къыщыдэхуэ зэманым клиникэми щыIэщ.