Зыпхъуэжыну зэи кIасэкъым

  Мурадэбади  Джигар  «урду»  бзэкIэ  тхэуэ  щыта,  Индием  щыщ усакIуэшхуэщ.  Ар  1912  гъэм фокIадэм и 8-м  Индием  къыщалъхуауэ щытащ, Уттар-Прадеш  цIэр  зезыхьэ  штатым.  ЗэрыцIыкIурэ  къалэмым  гу  хуэзыщIа щIалэр  усэми  прозэми  щылъэрызехьэт. Ауэ  цIэрыIуэ  дыдэ щыхъуар  фадэм къыIэщIэкIыу  тобэ  къихьыжа  иужьщ.

        Зэгуэрым  Джигар  къулыкъушхуэ   зыIыгъ   и  ныбжьэгъу  Ништар  и лэжьапIэм  екIуэлIащ.   Фэшхуэ   зытемыт  усакIуэр  хъумакIуэм   щIигъэхьэн   идакъым,   уэ  пхуэдэхэр   мыбы  къыIухьэркъым,  жыхуиIэу.  Джигар   и  бзэм  IэфI  къыщIэмынэжыху    абы и фIэщ ищIыну  хэтащ Ништар   зэрихэгъэрейр,  арщхьэкIэ  модрейм  зытригъэхьакъым.  НэгъуэщI Iэмал  къызыхуэмына  усакIуэм   тхылъымпIэ  кIапэ  къищтэри, сатыритI  трихащ:

                           СыкъэкIуат  сыIущIэну   Ништар, 

                           Ауэ  еплъыт  къыщыщIам  си  Джигар.

          УсакIуэр  хъумакIуэм  елъэIуащ  тхылъымпIэр  и  унафэщIым хущIихьэну.  Тхыгъэр   зэрыIэрыхьэу,  Ништар  занщIэу  къыгурыIуащ  ар Джигар  фIэкIа,  нэгъуэщIым   зэрыхуэмытхынур.  ЖэрыжэкIэ   къыщIэпхъуэри,  бжэIутым  и  жьэр  Iурыхуауэ,  Ништар    усакIуэр    и   пэшым   щIишауэ   щытащ.  Апхуэдэ   къару   иIэт  Джигар  и  усэм.  

       Фадэм  итхьэкъуа  усакIуэм  и  гъащIэм  нэгъуэщI  гъуэгукIэ зыщигъэзар    усэ   щагъэIу   зэхуэс  гуэрым  Хъуэжэ   Мэдждуб  щыхуэза  иужькIэщ.  Джигар   и  гум  куууэ   зыпхидзат   Мэдждуб   и  псалъэхэр.  Зэманым   декIу  щIэныгъэ  зиIэ,  къулыкъу  лъагэ  зыIыгъ  цIыху  апхуэдэу  Алыхьталэм    фIэлIыкIыу   япэу  илъагъуу  арат усакIуэм.   «Диным уитхьэкъуныр  сытым  къыхэпха?» - ехьэкI-къехьэкI  хэмылъу  еупщIащ  абы  Джигар.

          Мэдждуб  къыхуиIуэтащ   ар   щихъ   Алий   Тануи   зэрифIыгъэр.  «Ухуеймэ, уэри   абы   ухуэзгъэзэнщ», -  жиIэри,  къеупщIащ. 

       Джигар  арэзы   хъуащ  щихъым  хуэзэну,  ауэ  абы  и  деж щIыхьа    иужьи  ефэн  зэрызэпимыгъэуфынур,  фадэхэкI   гуэр  здыщIимыхьэу зэрымыхъунури   къыгуригъэIуащ.   

       АфIэкIа   хэмылъу,  Мэдждуб   щихъ Тануи   деж  кIуэри,  Джигар  зыкъыхуигъэзэну  елъэIуащ,  усакIуэр  фадэм   зэрыпэмылъэщри  щибзыщIакъым.  «Ди  тхьэелъэIупIэм   фадафэ   щIэтшэ   хъунукъым, - къритащ  жэуап  Али  Тануи, -   ауэ   си   унэ  нреблагъи,  зыхуей  дыдэр  ищIэу щыдгъэсынщ».

       Апхуэдэ  щIыкIэу  яшащ  усакIуэ  ефэрейр     щихъ   Тануи    и   унэм.  Алыхьым  и  нэфI  зыщыхуа    цIыхум   зэрыбгъэдэса   сыхьэт  зыбжанэр   хурикъуащ   Джигар  къэгъазэ  имыIэу  и  гум   зихъуэжын  папщIэ. 

         IуэхугъуищкIэ   тхьэ  хуелъэIуну   жриIащ   Джигар    и  бысымым.  Зыр  -  ефэн  щигъэтыжыфыну  къыдэIэпыкъуну; етIуанэр – Бегъымбар  лъапIэм и дуней тетыкIэм,  суннэм  техьэфын  хуэдэу  и  къару зэригъэгъуэтыжыну;  ещанэр – хьэж  ищIыну  гъуэгу  къыхузэIуихыну.

          И  унэ екIуэлIэжа  нэужь, Джигар,  япэрауэ, фадэр  хыфIидзэпащ.  Абы къыкIэлъыкIуэу,  суннэм  и щэхури  и  нахуэри къищтащ. 

          Мо  ефэрейуэ  фIэкIа  ямыцIыхум зэрызихъуэжам  къигъэуIэбжьа цIыхухэр  дэнэ  лъэныкъуэкIи  къикIыурэ  къакIуэрт  усакIуэм къеплъыну.  Езыми   гу  лъимытэу  къанэртэкъым  и  Iуэху  фIэкIа  зэрызрамыхуэжым. Арагъэнщ  мыпхуэдэ  сатырхэр  зэхезыгъэлъхьар:  

                    ФынакIуи  Джигар  къигъэхъум  девгъэплъыт -

                    Джаурыр  муслъымэн  хъужауэ   жаIэ!     

       Зэуэ   фадэр  хыфIэзыдзэжа  усакIуэр   сымаджэ  хьэлъэ  хъуащ.  Арати, дохутырхэм  чэнджэщ  къратащ   ефэн  щимыгъэтыпэу,  хуэм-хуэмурэ  и  Iэпкълъэпкъыр  фадэм   щигъэужыну.  «Зэуэ  хыфIэбдзапэмэ,  нэхъыфIщ»,  - яжриIащ  абыхэм   Джигар.   Си  лIэгъуэр  къэсамэ,  Алыхьталэм  си  тобэр  сIихынщи,  ахърэтым  сыщигъэтыншынщ».