Я щыпэщIэкъым

     «Ищхъэрэ унэтIыныгъэ-2» газ бжьамийр къэзыгъэуахэм США-м и тIасхъэщIэх IуэхущIапIэхэр зэрахэтар щIауфэну хущIокъу, хэбгъэзыхьмэ, Iуэхур зыхэзыгъэкIхэр ягъэщхьэрыуэну яужь итщ: зэм «украинэ лъагъуэ» къагъуэт; зэми нэгъуэщI къагупсыс. Ауэ ар апхуэдэу зэрыщытым шэч  къытозымыгъэхьэр Америкэм и Штат Зэгуэтхэм апхуэдэ щIэпхъаджагъэр я щыпэщIэу къызэрыщIэмыкIарщ. Уеблэмэ, ахэр  ещхьт  Вашингтон СССР-м и экономикэр къигъэтIэсхъэн мурадкIэ «зауэ щIыIэм» къыщигъэсэбэпа  Iэмалхэм.

 НаIуэу зэрыщытщи, Совет Союз абрагъуэм и экономикэм и зэIузэпэщыгъэр куэдкIэ елъытат щIыдагъэрэ газу нэгъуэщI къэралхэм ярищэм. Ди жагъуэгъу нэхъыщхьэхэм яхузэфIэкI къагъанэртэкъым а къигъэхъуапIэ  лъэщыр зэхуащIын  папщIэ. «Дыщэ фIыцIэмкIэ» я гуращэхэм нэхъ тыншу лъэIэсырт: я IупэфIэгъу Сауд Хьэрыпым гурыIуэрти, уасэхэр ирагъэхуэхырт, ауэ гъэсыныпхъэ  щхъуантIэм ехьэлIауэ ар къайхъулIэртэкъым. Къахуэнэжыр щIэпхъаджагъэхэм яхуэкIуэнырт.

Экономикэ  Iуэхухэм ятеухуа зэIущIэм щыIэу 1981 гъэм Франджым и президент Миттеран Франсуа США-м и Iэтащхьэ Рейган Рональд жриIащ езым и къэралым  и щэхурылажьэ IэнатIэхэм я хъым  КГБ-м и полковник Ветров Владимир къызэрихуар. Иужьрейр и унафэщIт чекистхэм нэгъуэщI щIыналъэхэм къыщаугъуея хъыбархэм, дэфтэрхэм я мыхьэнэмрэ пэжагъымрэ къэзыхутэ къудамэм. Ветровым  хэIущIыIу ищIащ ди тIасхъэщIэххэу, ди къэралым къыхуэлажьэхэу 200-м щIигъу, абы яритащ техникэм пыщIа дэфтэр куэд. Унэ хужьым экономикэмкIэ и чэнджэщэгъу Вайс Гас ЦРУ-м и Iэтащхьэ Кейси Уильям игу къигъэкIауэ жаIэ Ветровыр  къагъэсэбэпу технологие мытэмэмхэм я тхылъхэр Совет Союзым Iэрагъэхьэну. Абыхэм япкъ иткIэ ягъэхьэзыра Iэмэпсымэхэр зы зэман дагъуэншэу лэжьэнущ, ауэ иужькIэ зыри пэмыплъауэ къызэтещэхэнущ.

 Апхуэдэуи ящIащ. Агентхэм Iэрагъэхьащ зи гугъу тщIы шынагъуэм хуэдэхэмкIэ узэда технологием я пэхуэщIэхэр. Зыкъомрэ къапщыта иужь ахэр къагъэсэбэпу щIадзащ. Псом хуэмыдэу газ къыщIэшыным, гъэIэпхъуэным егъэщIылIа IэнатIэхэм.

Мазэ зыбжанэкIэ хъарзынэу лэжьа иужь зыр зым кIэлъыкIуэу зэIыхьэу хуежьащ насосхэр, турбинэхэр, н.къ.

 ИкIэм-икIэжым я мурадар къайхъулIащ: 1982 гъэм и гъэмахуэм Уренгой-Сургут-Челябинск газ  кIуапIэ бжьамийр зы щIыпIэм и деж къыщыуащ. Къэхъуам и Iэужьхэр гъэзэкIуэжыным мазэ зыбжанэ ихьащ, СССР-м ахъшэшхуэ къыIэрымыхьэу къэнащ. Арат КъухьэпIэр зыхуейри.

 Дауи, ар СССР-м хэIущIыIу щащIакъым, арщхьэкIэ Уфа и гъунэгъуу Аша гъущI гъуэгу станцым километри 10-кIэ фIэкIа пэмыжыжьэу къэхъуа насыпыншагъэм цIыхухэр апхуэдизкIэ игъэгужьеяти, ар зэрыпхущIауфэфын  Iэмал щыIэтэкъым. 1989 гъэм мэкъуауэгъуэм и 4-м и жэщым  абдеж цIыху зышэ мафIэгуитI щызэблэкIым газ бжьамий абрагъуэр къауэри, къэлында мафIэм цIыху 654-рэ хисхьащ, абыхэм ящыщу 200-р сабийт.

 Iуэхур зэхэзыгъэкIахэм къахутащ илъэсиплI ипэкIэ ухуэныгъэхэр щекIуэкIым эскаваторыр зы щIыпIэм  и деж бжьамийм  щыжьэхэуауэ щытауэ. Зэман дэкIри, иушкIумбар пхрыфыкIыу  щIидзащ. Абдеж газ къыдиху щыхъуащ.  МафIэгуитIыр щызэблэкIым абыхэм я шэрхъхэм къыщIидза   хъуаскIэхэм   газыр къагъэуат.

Судыр  илъэсихкIэ екIуэкIащ, ягъэкъуаншэ къулыкъущIэхэм ящыщу зыри ягъэтIысакъым. Хилъэфар хэкIуэда тхьэмыщкIэхэмрэ хэщIыныгъэшхуэ зыгъуэта къэралымрэщ.

АрщхьэкIэ илъэс куэд дэкIа иужь Стэнфорд  и университетым и профессор Швейцер Питер къыдигъэкIа тхылъым сэтей къыщищIащ Уфа и гъунэгъуу  къыщыхъуа насыпыншагъэмкIэ къуаншэр эскаваторым  тесар  зэрыармырар. Ар зи IэдакъэщIэкIыр совет газ  кIуапIэ  бжьамийхэр зэIыгъэхьэным  хуэгъэзауэ ЦРУ-мрэ франджы тIасхъэщIэх IуэхущIапIэмрэ ирагъэкIуэкIа Iуэхухэрщ. Газыр  мафIэгуитIыр щызэблэкIым къызэрыуар зэрымыщIэкIэ къэхъуа насыпыншагъэщ.

 Американ IэщIагъэлIым жиIэрт апхуэдэ насыпыншагъэхэр къэзыша хьэгъэщагъэ куэд хамэ къэрал тIасхъэщIэх IуэхущIапIэхэм зэрызэхащIыхьар. Мыри  аращ. Профессорым и тхылъым СССР-м и Iэтащхьэ Горбачев Михаил щыгъуазэ ящIат, арщхьэкIэ мыбы нэхъ  къищтащ КъухьэпIэм фIэмынэмэ: ар зыхущIэкъур  ткIиягъыр къэгъэщэбэным теухуа политикэр пхыгъэкIынырт.

 Пэжщ, мыпхуэдэ къулейсызыгъэхэр ухуакIуэхэм я емыгугъуныгъэкIэ е я щыуагъэкIэ къыщыхъуи щыIэщ, арщхьэкIэ сыт хуэдэ IэмалкIи Совет Союзыр лъэрымыхь щIыным теухуауэ Вашингтонрэ абы къуэтхэмрэ  зэпымыууэ  зытета гъуэгум иджырей Урысейм ехьэлIауи зэрызимыхъуэжам шэч хэлъкъым.

Арат «Ищхъэрэ унэтIыныгъэ-2» газ  кIуапIэ бжьамийр къызэрыуам США-р «зэрыхэлIыфIыхьар» зыми  щIимыгъэщIагъуэр.