Иджыри зы адыгэ газет

Къэрэшей   Бэчмырзэ   Февраль   революцэм   и   ужькIэ   Налшык   къыщыунэхуа   гъэзэщIакIуэ   граждан  комитетым   и   лIыкIуэт.  Ар    1918  гъэм  и   шыщхьэуIумрэ  щэкIуэгъуэмрэ  я   зэхуакум  Налшык округым  и  комиссару щытащ.  1919  гъэм  Къэрэшейм   Бекович-Черкасский  Тембот  (зи   гугъу  ищIыр «Шуудзэ  щхьэмыгъазэм»  хэта   офицер   «хужьращ»)  иухуа   администрацэм   цIыхубэ   унафэхэр щызэблэхыныр   и  къалэну  хэтащ.   Дызытепсэлъыхь   Iуэхур   Бэчмырзэ  «1919  гъэм  екIуэкIа  пщы-уэркъ  съездыр»  тхыгъэм   къыщеIуэтэж. Абы   зэрыжиIэмкIэ,  1919   гъэм   Налшык    «хужьхэм»  щаIыгъа   зэман   кIэщIым   къриубыдэу,  къалэм  «Кабардинец»  зи   фIэщыгъэ   газет  махуитI къэс   зэ   урысыбзэкIэ  къыщыдэкIыу щытащ.  Дэфтэрхэм  къыхощ   газетым   текIуадэ  мылъкур  барон    Тандефельт    къыбгъэдэкIыу  зэрыщытар.    «Адыгэбзэ   къудамэм  и  унафэщIыр   ЩоджэнцIыкIу   Алийщ», -   дыкъыщоджэ    адэкIэ   а   тхыгъэм.   Газетыр    къуажэ   унафэ   щIапIэхэм    хурагъэхьырт. Редакторыр    Татарчевский    Михаил    Иванович    зи     цIэ,         большевикхэр  Налшык    къыдыхьэн    ипэкIэ    къалэм     дэIэпхъукIа    къулыкъущIэ   гуэрт.   Никольская      зи      унэцIэ    абы    и шыпхъум     Налшык   адрыщIкIэ,   Долинск     щIыпIэм,   унэ     лъапсэ   щиIащ.   

«Совет   тхыдэджхэр   Къэбэрдеймрэ    Балъкъэрымрэ   «хужьхэм»   я   унафэм   зэрыщIэтам   щытепсэлъыхькIэ  большевикхэм  лей   къазэрытехьахэм,  ахъшэ   къызэрыхахам,  щIалэхэр  армэм   зэрыдашам, къинэмыщIхэм  фIэкIа  тепсэлъыхьыркъым, - щетх   Жансит   Уэсмэн   «Къэбэрдеймрэ  Балъкъэрымрэ  большевикхэм  зэрапэщIэтар» и лэжьыгъэм. - Ауэ  щыхъукIэ,  Бекович-Черкасскэм     и   администрацэр   узыншагъэр    хъумэн,  щIэныгъэм  зегъэужьын    хуэдэ   Iуэхухэм    егугъурт.   «Лъэпкъым   и   щэнхабзэм    зригъэужьын»   мурадкIэ   абы   1919  гъэм   и   накъыгъэм    щегъэжьауэ   тхьэмахуэ    къэс   «Адыгэ    газетэ»   къыдигъэкIыу   щытащ,   къэбэрдей   адыгэбзэкIэ   тхарэ    хьэрып   хьэрфкIэ   къэщыпауэ.   КъинэмыщIауэ    «Кабардинец»   зи      фIэщыгъэ    газетри    къыдэкIыу   щытащ». 

Жанситым    зи   гугъу   ищI  газетым и хъыбарым  дыщрохьэлIэ    2002   гъэм  Бытырбыху  дэт  Урысей  лъэпкъ   библиотекэм   и   жэрдэмкIэ  къыдэкIа «Совет  зэманым   химыубыдэ  газетхэр  (1918 - 1922)»  тхылъым. 209-нэ   номерым   щIэту     абы    дыкъыщоджэ:  «Кабардинец».  Махуэкъэс  хъыбархэмрэ   телеграммэхэмрэ. Редакторым   и   къалэныр  Хуциев М. Е.   егъэзащIэ,  къэбэрдей  къудамэр зыгъэлажьэр    ЦIагъуэ  Н.-щ.  1919  гъэ, фокIадэм   и   22; Тэрч-Дагъыстэн  край.  Барон  Тандефельт   къыдегъэкI,   щытрадзар   Львов  К. М.  и  цIэр  зезыхьэ   типографиеращ. 

Даутокъуэ-Серебряков   Заурбэч    и   тхыдэтх   Чхеидзе   Константин   и   гъащIэм   теухуа   тхыгъэри   щыхьэту  къоув    куржы   зауэлI-тхакIуэм    «1919  гъэм   Врангелым   и   «Кабардинец»   газетым    тхыгъэхэр    къытрыригъадзэу    зэрыщытам.