Бжэ зэIухахэм я махуэ

115-нэ Къэбэрдей-Балъкъэр шуудзэм и цIэр зезыхьэ лъахэхутэ гупым и хэщIапIэм иджыблагъэ щыхьэщIащ Къэбэрдей-Балъкъэрым курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIищым я гъэсэнхэр. Бжэ зэIухахэм я махуэм ирихьэлIэу зэхэта зэIущIэхэр къызэрагъэпэщащ Урысейм и лъахэхутэхэм я зэщIэхъееныгъэм къыхилъхьа, «Жыджэрагъ зыхэлъ Iуэхухэр» зи фIэщыгъэ пэхуэщIэм теухуауэ. Апхуэдэу а зэIущIэр екIуэкIащ Зауэм, лэжьыгъэм, IэщэкIэ зэщIэузэда къарухэмрэ хабзэхъумэ IэнатIэхэмрэ я ветеранхэм я Налшык къалэ зэгухьэныгъэмрэ ЕгъэджэныгъэмкIэ къалэ IуэхущIапIэмрэ зэрызэдэлажьэ планым ипкъ иткIэ.

«Адыгэ псалъэ» газетым и щIэджыкIакIуэхэр зэрыщыгъуазэщи, лъахэхутэ гупым ди щIыналъэм лэжьыгъэшхуэ щрегъэкIуэкI. ЕтIуанэ Дунейпсо зауэмрэ Хэку зауэшхуэмрэ я тхыдэм пыщIа Iуэхугъуэхэр къаIэтыж, ахэр щIэблэм яIэщIэмыхун папщIэ, узэщIакIуэ-щIэныгъэ пэхуэщIэ куэд къызэрагъэпэщ, зекIуэхэр зэхашэ, тхыдэ мыхьэнэ зиIэ щIыпIэхэмрэ гъунэгъущI щIыналъэхэм зыплъыхьакIуэ ныбжьыщIэхэр яшэ.

Бжэ зэIухахэм я махуэр ирагъэжьащ Шэджэм къалэм дэт, дерс щхьэхуэхэр куууэ щрагъэдж, Дэбагъуэ Барэсбий и цIэр зезыхьэ 1-нэ курыт еджапIэм и 3-нэ классым щIэс цIыкIухэм. Абыхэм къакIэлъыкIуащ Налшык къалэ дэт, Байсултанов Алим и цIэр зезыхьэ 19-нэ курыт еджапIэм и гъэсэнхэр. Ещанэу лъахэхутэхэм я хэщIапIэм къеблэгъащ Налшык къалэ дэт, Цагъуэ Нурий и цIэр зезыхьэ 31-нэ курыт еджапIэм щIэсхэр.

ИлъэситIкIэ узэIэбэкIыжмэ, 115-нэ Къэбэрдей-Балъкъэр шуудзэм и цIэр зезыхьэ лъахэхутэ гупым Хэку зауэшхуэм и щIэинхэм я музей къызэрагъэпэщауэ щытащ. А музейм лэжьэн зэрыщIидзэрэ гъэсэныгъэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхушхуэ зэфIихащ. Музейм и унафэщI, лъахэхутэ гупым я пашэ, полицэм и подполковник Заруцкий Олег зэрыжиIэмкIэ, хэгъэгум ит музей IуэхущIапIэхэм я зэхьэзэхуэм хэта нэужь, къыгурыIуащ щIалэгъуалэр пыухыкIауэ зыунэтI, зы Iуэхугъуэм хуэгъэпса хъарзынэщ къызэгъэпэщын хуейр.

«Жэрдэмыр лъахэхутэхэм щажесIэжым, къыздаIыгъащ, абы егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэ щегъэкIуэкIын хуейуэ къыщыхэслъхьэм, абыкIи щIэгъэкъуэн къысхуэхъуащ. Налшык къалэм щекIуэкIа музей зэхьэзэхуэм къигъэлъэгъуат апхуэдэ Iуэхум дызэрыхуэхьэзырыр, абы и къызэIухыным депIэщIэкIын зэрыхуейр. ЕгъэджэныгъэмкIэ къалэ IуэхущIапIэм и гъусэу тедухуащ 2023 - 2024 гъэхэм а музейр къызэIутхыным. Дыхунэсащ, дыщогуфIыкI. Ди Iуэхухэр Кавказымрэ Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм къызэрыIэщIахыжрэ илъэс 80 щрикъум ирихьэлIэу едгъэжьащ, зэрыфлъагъущи, зэпыу имыIэу долажьэ», - жиIащ Заруцкэм.

«Къэбэрдей-Балъкъэрым щIалэгъуалэм яхуэунэтIауэ зы лэжьыгъи щекIуэкIыу къыщIэкIынкъым, абыхэм я зэхэщIыкIыр къэIэтыным, мамырыгъэмрэ зэгурыIуэмрэ нэхъыщхьэ зэрыщымыIэр къагурыгъэIуэным хуэмыунэтIауэ. Мы щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэм щхьэхуэ-щхьэхуэу я тхыдэ яIэжщ, иригушхуэу, ягу зыщIэуз Iуэхугъуэхэри къыхэкIыу. А махуэщIхэмрэ фэеплъ махуэхэмрэ, дауи, лъэпкъхэм я бын егъасэ, я щIэжыр къеIэт. Абы къищынэмыщIауэ, ди жылагъуэхэр зэзышалIэ, зэдай тхыди яIэщ. Абы хохьэ, псалъэм папщIэ, Совет къэралыгъуэр щызэфIэувам къыщыщIэдзауэ хэгъэгум къыщекIуэкIа псори. Хэку зауэшхуэри абыхэм ящыщщ. БлэкIар зэрыщыту дерсщ, ди бынхэм я дежкIэ гъэсэпэтхыдэщ жысIэмэ, щыуагъэ хъуну къыщIэкIынкъвм. Абы иригъуэзэныр, хуеплъэкIыныр, зыщымыгъэгъупщэныр Iэмал зимыIэщ. Ди лэжьыгъэр зэрыдунэтIри аращ - блэкIам и напэкIуэцI хьэлъэ дыдэхэм къытрамыгъэзэжын щхьэкIэ, хэкупсэу гъэсэнырщ. Къалэн зыщытщIыжа Iуэхухэр зэкIэ къыдэхъулIэу къысщохъу», - жиIащ музей унафэщIым.

Заруцкэм къызэрыхигъэщамк1э, я музейр хуэдэцIэ зиIэ IуэхущIапIэхэм къащхьэщокI. Абы екIуалIэ ныбжьыщIэхэм Iэмал яIэщ тхыдэ мыхьэнэ зиIэ хьэпшыпхэр къащтэу зэпаплъыхьыну, а щIыкIэм тету блэкIар я нэгу къыщIагъэувэну.

«Псэкупсэ лэжьыгъэр дунейм къыщекIуэкI Iуэхугъуэхэр цIыхум и гущIэм зыхищIэу щыщIидза меданым дегъэкIуэкIын хуейуэ къыдолъытэ. Чы щIыкIэ къыумыгъэшар бжэгъу хъуа нэужь къэгъэшыжыгъуей хъунущ, жыхуиIэращи, дахэ защIэкIэ, щапхъэкIэ, нэрылъагъу Iэмалрэ ныбжьым къекIу хъыбаркIэ щIалэгъуалэм ябгъэдэлъхьэн хуейщ е пщIауэ фIы ущыгугъ зэрымыхъунур, Хэку лъагъуныгъэр, цIыхугъэр, пэжыгъэр, захуагъэр Iэмалыншэу зэрытекIуэр. Сабийм зэхищIыкIын хуейщ иджыпсту музейхэм щIыхьэрэ пасэрей Iэщэ-фащэхэр зригъэлъагъу, блэкIа зауэхэм я тхыдэм щIагъэдэIу щхьэкIэ, ахэр абы къыщIыбгъэдалъхьэр апхуэдэ къэхъункIэ Iэмал зэримыIэр гурагъэIуэну зэрыхэтыр, мамырыгъэм нэхъыфIи нэхъапи зэрыщымыIэр. Ди къалэным хохьэ а гупсысэр щIалэгъуалэм я гупсысэ хэлъхьэныр», - жиIащ.

Зауэм, лэжьыгъэм, IэщэкIэ зэщIэузэда къарухэмрэ хабзэхъумэ IэнатIэхэмрэ я ветеранхэм я Налшык къалэ зэгухьэныгъэми псэкупсэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэшхуэ ирегъэкIуэкI. Къызэрыунэхурэ Iуэхугъуэ 200-м нэс къызэригъэпэщащ, ныбжьыщIэ 20040-м ялъэIэсащ. «ДяпэкIи мурадышхуэхэр диIэщ, дгъэлъэгъуэни, жытIэни, дызытепсэлъыхьыни ди мащIэкъым. Дэ тхыдэшхуэ диIэщ, ар щIэблэм едмыгъащIэмэ, къыхэтлъхьэ жэрдэмхэм пщIэ яIэкъым. Мы гукъыдэжыр зэщIэн щхьэкIэ дэIэпыкъуэгъу къытхуэхъу, зэпымычу сабийхэр къыдэшэлIэнымкIэ къыддэлажьэ Налшык къалэм ЕгъэджэныгъэмкIэ IуэхущIапIэм и лэжьакIуэхэмрэ КъБР-м Сабий туризмэмкIэ и центрым и IэщIагъэлIхэмрэ фIыщIэшхуэ яхудощI», - жаIэ музей лэжьакIуэхэм.

Бжэ зэIухахэм я махуэм Хэку зауэшхуэм и щIэинхэм я музейм сабии 118-м нэблагъэм зыщаплъыхьащ.

ЩХЬЭЩЭХУЖ Инал.