КъБР-м и электроэнергетикэм и нобэрей щытыкIэмрэ абы зегъэужьынымкIэ щыIэ Iэмалхэмрэ ятеухуауэ республикэм и Парламентым УхуэныгъэмкIэ, псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэмкIэ, гъэсыныпхъэ комплексымкIэ и комитетым къызэригъэпэща зэIущIэм хэтахэм я лэжьыгъэр Къэщкъэтау ГЭС-м къыщыщIадзащ.
Парламентархэм щыгъуазэ защIащ «РусГидро» акционер зэгухьэныгъэ зэIухам и Къэбэрдей-Балъкъэр къудамэм хыхьэ а IуэхущIапIэм и лэжьэкIэм. «РусГидро» къудамэм и «Шэрэдж и ГЭС гуп» IэнатIэ пыгъэщхьэхукIам и техникэ унафэщI Атмурзаев Шарафий хьэщIэхэм яжриIащ мегаватт 65,1-рэ зи лъэщагъ Къэщкъэтау ГЭС-р Шэрэдж тращIыхьа ГЭС гупым щыщу зэрынэхъ лъэщ дыдэр. Ар 2010 гъэм къызэIуахауэ щытащ икIи абы гидротехникэ ухуэныгъэ зыбжанэ къызэщIеубыдэ. Хозяйствэм хохьэ псыр турбинэхэм къызэрекIуалIэ, псыгуэным къелеекI псыр Шэрэдж зэрыхэхуэж кIэнауэхэмрэ тоннелымрэ. Апхуэдэу Къэщкъэтау ГЭС-м и псы хъумапIэм Аушыджэр ГЭС-р зэрылэжьэну псы къабзэмкIэ къызэрегъэпэщ.
ХьэщIэхэр турбинэхэр зыщIэт пэшышхуэм еплъащ икIи абы щылажьэхэм епсэлъащ.
ЗэIущIэр къыщызэIуихым КъБР-м и Парламентым УхуэныгъэмкIэ, псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэмкIэ, гъэсыныпхъэ-энергетикэ комплексымкIэ и комитетым и унафэщI Токъу Руслан жиIащ иджырей псэукIэмрэ цIыхухэм я гъащIэмкIэ электроэнергетикэм егъэлеяуэ мыхьэнэшхуэ зэриIэр:
- Экономикэмрэ бюджет IэнатIэмрэ зегъэужьынымкIэ, энергетикэр егъэфIэкIуэнымкIэ, республикэр гъэсыныпхъэ-энергетикэ ресурсхэмкIэ зэблэу къыхэмыкIыу къызэгъэпэщынымкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ «Энергиер зэгъэзэхуауэ къэгъэсэбэпынымрэ КъБР-м энергетикэм зыщегъэужьынымрэ» къэрал программэр Правительствэм къыдигъэкIа унафэм ипкъ иткIэ къызэращтам. А унафэр хуэунэтIащ гъэсыныпхъэ-энергетикэ комплексыр къэгъэщIэрэщIэжыныр и лъабжьэу ди щIыналъэм хурикъун электрокъару къэлэжьыным, энергетикэм и хэкIыпIэхэр зэгъэзэхуауэ къэгъэсэбэпыным, адрей Iэмалхэми зегъэужьыным.
Мы IэнатIэм гугъуехь пыухыкIахэри зэрыщыIэр къигъэлъагъуэри, депутатым зэIущIэм хэтахэр къыхуриджащ япэ игъэщыпхъэу щыт лэжьыгъэхэр дэгъэкIыным къарууэ яIэр хузэщIагъэуIуэну.
КъБР-м промышленностымкIэ, энергетикэмкIэ, сатумкIэ и министрым и къуэдзэ Кулиев Ахъмэт зэIущIэм щIэсахэр щыгъуазэ ищIащ республикэм хиубыдэу электрокъарур зрикIуэ кIапсэ линэу щыIэхэр километр 1915-м зэрынэблагъэр. Абыхэм киловатт 35 - 330-рэ зи лъэщагъ трансформатору тетхэм КъБР-м и энергосистемэм и подстанцхэм папщIэ мегаватт-ампер 1710,5-рэ къызэрагъэпэщыфынущ. Апхуэдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым и жылагъуэхэр электрокъарукIэ къызэрызэгъэпэщар проценти 100 мэхъу. Ди деж къыщагъэсэбэп электрокъарур зыхуэдизымрэ абы и хэкIыпIэхэмрэ я гугъу щищIым, министрым и къуэдзэм жиIащ абы и лъэныкъуэкIэ 2021 гъэм и шыщхьэуIу мазэм лъандэрэ «Россети-Кавказ Ищхъэрэ» акционер зэгухьэныгъэ зэIухар шэсыпIэу зэрыщытыр. 2022 гъэм и щIышылэ-фокIадэ мазэхэм къриубыдэу республикэм псори зэхэту киловатт-сыхьэт 1 мелардрэ мин 301,3-рэ къигъэсэбэпащ икIи ар 2021 гъэм и апхуэдэ лъэхъэнэм елъытауэ проценти 104,9-рэ мэхъу. Электрокъарум и нэхъыбапIэр къагъэсэбэп унагъуэхэм, псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэмрэ промышленностымрэ я IуэхущIапIэхэм.
Апхуэдэу Кулиев Ахъмэт къигъэлъэгъуащ дызэрыт илъэсым и япэ мазибгъум къриубыдэу сэбэпыншэу электрокъарууэ киловатт-сыхьэт мелуан 285,7-рэ сетхэм зэрыщыкIуэдар. ХэщIыныгъэхэр ягъэмэщIэн папщIэ дяпэкIэ лэжьыгъэ пыухыкIахэр ирагъэкIуэкIынущ электрокъарур зрикIуэ кIапсэхэр, трансформатор подстанцхэр къэгъэщIэрэщIэжыным, электрокъарур къызэрабж иджырей системэхэр зэтегъэувэным хуэунэтIауэ.
Электрокъарууэ къалэжьым хэгъэхъуэным и лъэныкъуэкIэ хэкIыпIэхэм щытепсэлъыхьым, министрым и къуэдзэм къыхигъэщхьэхукIащ псори зэхэту мегаватти 198-рэ къэзылэжь ГЭС-у 8 Къэбэрдей-Балъкъэрым зэрыщыIэр. Ахэр псори «РусГидро» акционер зэгухьэныгъэ зэIухам ейщ. Абыхэм 2021 гъэм къалэжьащ КъБР-м къыщагъэсэбэпа электрокъарум и процент 32,6-р. Къэбэрдей-Балъкъэрым энергетикэмкIэ и IэнатIэм къыпэщыт къалэн нэхъ ин дыдэхэм ящыщщ электрокъарур къызэралэжь иджырей хэкIыпIэхэр зэтегъэувэныр.
- Иджыпсту ди къарур зыхуэунэтIа мурад нэхъыщхьэр щIыналъэм къыщагъэсэбэп электрокъарум и процент 50 - 60-р къэзылэжьыфын лъэщагъхэр къызэгъэпэщынырщ. АбыкIэ сэбэп хъунущ республикэм щежэх псыхэм ГЭС мыинхэр тещIыхьыныр. Ди деж къыщалэжь электрокъарум хэхъуэху нэхъ мащIэ хъунущ а энергие лIэужьыгъуэр щIыпIэ жыжьэхэм къызэритым къыхэкIыу яфIэкIуэдхэр гъэмэщIэнымкIэ. Апхуэдэу щыщыткIэ, тарифхэм зэрыхагъахъуэри нэхъ къыжьэдакъуэфынущ, - жиIащ министрым и къуэдзэм.
Урысейм и энергетикэм зегъэужьынымкIэ къэрал программэм ипкъ иткIэ «РусГидро» акционер зэгухьэныгъэ зэIухам Псыгуэнсу къуажэм пэмыжыжьэу Шэрэдж псым трещIыхь ГЭС гупым ящыщу еплIанэ станцыр. Инвестицэ проектым ипкъ иткIэ абы и лъэщагъыр мегаватт 23,4-рэ хъунущ, ику иту илъэсым электрокъарууэ киловатт-сыхьэт мелуан 87,1-рэ къилэжьынущ. ГЭС-р псыщхьэм зэрытемытынум икIи кIэнауэ щхьэхуэм ирикIуэ псым зэрырилэжьэнум къыхэкIыу ар зыкIи Шэрэдж псыми абы къедза щIыхэми зэран яхуэхъунукъым. Апхуэдэу щIэуэ ящI ГЭС-м къигъэсэбэпынур Зэрыгъыж ГЭС-м къиутIыпщ псырщ, абы къыхэкIыу псыIудзэ щхьэхуэхэмрэ псы хъумапIэхэмрэ зэращIыну ахъшэр къыдэхуэнущ, апхуэдэу псыр щыжабзэ псыгуэнми ар хуеинукъым. Мы ухуэныгъэр зэрекIуэкIымрэ ар щаухыну я мурадхэмрэ щытепсэлъыхьым Кулиев Ахъмэт къыгъэщхьэхукIащ лэжьыгъэ псори 2024 гъэм и дыгъэгъазэм зэфIагъэкIыну зэрыщыгугъыр.
«РусГидро» акционер зэгухьэныгъэ зэIухам и мурадщ Iуащхьэмахуэ районым щежэх Адыл-Су псыми нэгъуэщI зы ГЭС мыин трищIыхьыну. Ар инвестицэ программэм хагъэхьащ икIи лэжьыгъэхэм 2023 гъэм и мэкъуауэгъуэм щIадзэну я мурадщ.
«РусГидро» акционер зэгухьэныгъэ зэIухам и Къэбэрдей-Балъкъэр къудамэм и унафэщI Кладько Игорь зэIущIэм хэтахэр щыгъуазэ ищIащ республикэм щыIэ гидроэлектростанцхэм я щытыкIэм, абыхэм къалэжь электрокъарур зыхуэдизым, ахэр дызыхыхьа щIымахуэ лъэхъэнэм зэрыхуэхьэзырым, зи чэзу ремонт лэжьыгъэхэр къызэрызэрагъэпэщым, Урысейм и гидроэлектостанц нэхъыжь дыдэхэм ящыщ Бахъсэн ГЭС-р зэпIэзэрыту лэжьэн папщIэ зыхуейхэм. Псым хэс псэущхьэхэмрэ бдзэжьейхэмрэ электрокъарур къэлэжьыным пыщIауэ ират зэраныгъэхэм ехьэлIауэ Кладько Игорь быдэу жиIащ езыр зи унафэщI IэнатIэр а Iуэхум дяпэкIи егугъуу зэрыбгъэдэтынур, гъэ къэс аргъей шыру республикэм и псы ежэххэм зы мелуаным щIигъу зэрыхаутIыпщхьэр. Апхуэдэу абы къыхигъэщхьэхукIащ IэнатIэр зыхуеину IэщIагъэлIхэмкIэ тэмэму къызэрызэгъэпэщар, абыхэм ящыщу гукъыдэж зиIэхэр «Электроэнергетикэ» IэщIагъэм хуеджэн папщIэ Урысейм и вуз нэхъыфIхэм зэрагъакIуэр икIи щIэныгъэ нэхъыщхьэ зэзыгъэгъуэта щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и гидроэлектростанцхэм щылэжьэн папщIэ сыт щыгъуи къызэрагъэзэжыр.
ЗэIущIэм къыщаIэта Iуэху нэхъыщхьэхэр къыщагъэлъэгъуащ зыхуэфащэ IэнатIэхэм яхуэгъэзауэ абы къыщащта чэнджэщхэм.
