Iуэтэжхэр

ОСЕЕВЭ Валентинэ

КЪУЭХЭР

Псыкъуийм псы кърахыу щыт цIыхубзитIым къабгъэдыхьащ нэгъуэщI зы цIыхубзи. Абыхэм япэгъунэгъуу, мывэшхуэм деж зы лIыжь цIыкIу щетIысэхащ, зигъэпсэхуну.

ЦIыхубзитIым щIадзащ я къуэхэм щытхъуу. Зыр къопсалъэри жеIэ:

- Сэ си къуэр апхуэдизкIэ къарууфIэщи, абы къыпэлъэщын щыIэкъым.

- Сысейм зыуэ дахэу уэрэд жеIэри, уэрэдбзу фIэкIа зэрыпщIэн щыIэкъым. Зыми иIэкъым апхуэдэ макъ дахэ, - жи етIуанэм.

Ауэ ещанэ цIыхубзым зыри жиIэртэкъым, щымт.

- Сыт уэ уи къуэм теухуауэ зыри щIыжумыIэр? - къоупщI абы модрей цIыхубзитIыр.

- СщIэркъым жысIэнур. Сэ си къуэр адрейхэм зыкIи ефIэкIыркъым.

Я пэгунхэр из зэращIу, цIыхубзхэр къежьэжащ, кIуэжыну. ЛIыжь цIыкIури къэтэджыжри, абыхэм я ужь иуващ.

Пэгунхэр хьэлъэщи, къэувыIэм, загъэпсэхуурэ, макIуэ цIыхубзхэр. Я Iэхэр, я щIыбыр мэуз, псыри пэгуным къреутхыкI.

Абдеж занщIэу щIалэ цIыкIуищ къыкъуож.

Зым зыщхьэпридзурэ блокI, цIыхубзхэри абы кIэлъоплъ, гуфIэу.

ЕтIуанэри блокI, уэрэд дахэ къришу. Абы и макъым, дихьэхауэ, йодаIуэ цIыхубзхэр.

Ещанэ щIалэ цIыкIур и анэм къыбгъэдолъадэри, пэгун хьэлъитIыр къыIэщIех. Псыкъуийм деж ещанэу къыIухьа цIыхубзырат ар зи къуэр.

Зи къуэхэм щытхъуа цIыхубзитIыр, загъэщIагъуэу, йоупщI лIыжь цIыкIум:

- НтIэ, дауэ къыпщыхъуа ди къуэхэр?

- А жыхуэфIэхэр дэнэ здэщыIэр? - жи лIыжь цIыкIум. - Сэ зы къуэщ слъэгъуар!

ТХЬЭКIУМЭКIЫХЬ ПЫIЭ

Еуэщ-еIэри, зы тхьэкIумэкIыхь гуэр псэурт. И цыр щабэт, и тхьэкIумэр дзасэт. КIэщIу жыпIэмэ, адрей тхьэкIумэкIыхьхэм ар зыкIи къащхьэщыкIыртэкъым. ТхьэкIумэкIыхь къызэрыгуэкIт. Ауэ апхуэдизкIэ щхьэщытхъути, мэз псом щIэбгъуэтэнутэкъым абы ещхь.

Зы махуэ гуэрым ар ирихьэлIащ тхьэкIумэкIыхь цIыкIухэр тафэм деж щыджэгуу: жыг лъэдакъэ лъахъшэ цIыкIум къелъэ-нелъэу.

- Сытым щыщ а фэ фщIэр! - жери къокIий ар. - Сэ, зыуи къысщымыхъуу, мо уэздыгъейм селъэфынущ!

«Хэт нэхъ лъагэу шыкIуртIымыр дримыдзейрэ?» - жаIэу ахэр щыджэгуми, мыращ яжриIар:

- Сытым щыщ а фэ фщIэр! Сэ сыхуеймэ, пшэм техуэу дэздзеифынущ шыкIуртIымыр!

ТхьэкIумэкIыхь цIыкIухэр абы къыщодыхьэшх: «Щхьэщытхъу цIыкIу!» - жари.

Зы махуэ гуэрым щакIуэр мэзым къэкIуауэ, а тхьэкIумэкIыхь щхьэщытхъур къиукIащ, икIи и фэм пыIэ къыхищIыкIащ. ЩакIуэм и къуэ цIыкIум а пыIэр зэрызыщхьэритIагъэу, зыщытхъужу, и ныбжьэгъухэм захуигъэлIу щIидзащ:

- Сэ псори сощIэ, уеблэмэ езы егъэджакIуэ дыдэм нэхърэ нэхъыфIу. Сыт хуэдэ лэжьыгъэ къыдимытми, сыпэлъэщынущ.

- Щхьэщытхъу цIыкIу! - къыжраIэ абы и ныбжьэгъухэм.

Ауэ еджапIэм къакIуэу и тхьэкIумэкIыхь пыIэр зэрызыщхьэрихыу, абы зыкъищIэжащ:

- Сытым щхьэкIэ сызыщытхъужа! - жи абы, укIытэжауэ.

ПщыхьэщхьэхуэкIуэу ар и ныбжьэгъухэм я гъусэу бгым IэжьэкIэ

къежэхыну кIуэрти, и тхьэкIумэкIыхь пыIэр зыщхьэритIэгъащ. Арати, аргуэру щIидзащ зыщытхъужу.

- Сэ иджыпсту мы бгым сыкъежэхынщи, сыкъэмыувыIэу сынэсынщ гуэлым и адрей Iуфэм нэс.

Ауэ ар бгым къыщежэхым и Iэжьэр щхьэпридзащ, и тхьэкIумэкIыхь пыIэри къыщхьэрыхури, уэс куум хэкIуэдащ. Дапхуэдизрэ мылъыхъуами, игъуэтыжакъым.

Зы махуэ гуэрым хъыджэбз цIыкIухэр мэзым кIуэну ежьащ, чыху къэтщыпынщ, жаIэри. ЗэкIэрыху зэрымыхъунум тепсэлъыхьурэ здэкIуэм, зы хъыджэбз цIыкIу гуэрым къелъагъу пыIэ хужь бацэ уэсым хэлъу.

ПыIэр къищтэри, занщIэу зыщхьэритIэгъащ. Арыххэуи, къыпхуэмыцIыхужыну зэуэ зэкIуэкIащ, и пэр дригъэзеящи, зыщотхъуж:

- Сыт сэ фэ сыщIывигъусэр? Фэ псоми зэхэту зэхуэфхьэс чыхум

нэхърэ нэхъыбэ си закъуэ зэхуэсхьэсынурэ фи япи унэм сынэсыжынущ!

- КIуэ-тIэ уи закъуэу, - къыжраIэ абы и ныбжьэгъу хъыджэбз цIыкIухэм. - Сыту Iейуэ укъызыфIэщIыжа, щхьэщытхъу цIыкIу!

Абы зыкъыхуагъэгусэри, и ныбжьэгъухэр ежьэжащ.

- ЗыкIи сыфхуэныкъуэкъым! - якIэлъокIий ар хъыджэбз цIыкIухэм. - Зыгу из хъун нэслъэфауэ фэзгъэлъагъунщ!

И пыIэм уэсыр тригъэлъэлъыну зыщхьэрихри, ихъуреягъкIэ зыкъиплъыхьащ.

- Сыт сэ си закъуэу мы мэзым щысщIэнур? - къэгужьеящ ар. -

Си закъуэмэ, гъуэгури къысхуэцIыхужынукъым, чыхуи схузэхуэхьэсынукъым.

ПыIэр хыфIидзэри, ар якIэлъыжащ и ныбжьэгъу хъыджэбз цIыкIухэм. ПыIэр чыцэ лъабжьэм къыщIэнащ. Ауэ ар абдеж куэдрэ щIэлъакъым. Хэт блэкIами, абы къигъуэтащ. Хэт къилъэгъуами, абы къищтащ.

ЦIыкIухэ, фи хъуреягъкIэ зыфплъыхьыт, фэ фщыщ зыгуэрым щхьэрымыгъыу пIэрэ тхьэкIумэкIыхь пыIэ?