ДифI догъэлъапIэ
Сыжажэ Къылъшыкъуэ къызэралъхурэ илъэси 160-рэ ирокъу
Сыжажэ Къылъшыкъуэ Аслъэнбэч и къуэр Бахъсэн районым хыхьэ ХьэтIохъущыкъуей Ипщэм (иджы Зеикъуэ къуажэ) 1863 гъэм къыщалъхуащ. Къэбэрдейм и иужьрей дыдэ джэгуакIуэхэм ящыщщ ар, усэ, хъуэхъу, уэрэд куэд зэхилъхьащ. Хэку зауэшхуэм и зэманым республикэ радиом къыщызэрагъэпэща хорым и лIыжь ансамблым хэтащ адыгэ уэрэдыжьхэр игъэзащIэу.
Къылъшыкъуэ и усэхэр куэду традзэрт газетхэм, тхылъхэм ихуэрт. Псалъэм и хьэтыркIэ, абы и IэдакъэщIэкIхэр хыхьат 1940 гъэм Москва къыщыдэкIа «Творчество народов СССР» сборникым. Езым и тхылъ щхьэхуэ («Усэхэмрэ уэрэдхэмрэ») Налшык къыщыдэкIат 1940 гъэм. Адыгэ лъэпкъ литературэм хуищIа хэлъхьэныгъэм папщIэ, Сыжажэм «ЩIыхьым и дамыгъэ» орденыр къыхуагъэфэщауэ, СССР-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэми хагъэхьауэ щытащ.
Сижажэ Къылъшыкъуэ дунейм ехыжащ 1945 гъэм.
УсакIуэм, джэгуакIуэм, цIыху жьэнахуэм и IэдакъэщIэкIхэм ящыщ зыбжанэ тыдодзэ, абы и хъэтI щхьэхуэр фигу къэдгъэкIыжмэ ди гуапэу.
СЫЖАЖЭ Къылъшыкъуэ
Усэхэр
IЭЩIАГЪЭ ДАХЭ
Джэдри мэулъэпхъащэ
КъиулъэпхъэщIами щыкъунщ.
ЦIыхур щыкъун щыпэмэ,
Сытыр и пэрмэн?
Уэрэд зыусри мэпсэу,
Шыпсыр зи Iусми зегъэлI.
МылIэжыныр IэщIагъэ дахэщ,
Дунейм и дахапIэр акъылщ.
ЖЬЫЩХЬЭ МЫГЪУЭ
УщIэкIмэ, къанжэр къыптекIакIэу,
УкъыщIыхьэжмэ, фызыр къыптекIиеу,
Куэд къуатрэ пхуэмышхыу,
МащIэ къуатрэ зыбгъэгусэу,
Ущысмэ, ущхьэукъуэу,
Угъуэлъмэ, умыжеифу,
ЦIыкIуу жаIэм зэхыумыхрэ
Ину жаIэм уи жагъуэ хъууэ,
Дахэр пфIэмыIэфIыжрэ
IэфIыр пфIэмыдэхэжмэ –
Жьыщхьэ мыгъуэкIэ зэджэр аращ.
ДЖЭДЫМ И ХЪУЭХЪУ
Джэд дыгъур фхуэIэшэу,
Къашыргъэр фхуэнэфу,
Къылъшыкъуэ нэф къакIуэмэ, хуэвукIыу,
КъыгуэвукIыкI пэтми, фымыухыу,
Я кIуэцIым имыхуэжыр джэдыкIэу,
ИкIэ къинам унэм щIэз къикIэцIрэ
Уэнжакъ кIуэцIымкIэ икIыжу,
Къуажэ псом яхуэмыуныкъурэ
Зэрыкъэбэрдейуэ яхурикъуу,
Къуэм Iухуэмэ, пелуан хъууэ,
Пхъум ишхмэ, тхьэIухуд къыхэкIыу,
Зи бэ къыхэкIыр акъылу,
Джэдылыр жэнэт шхыну,
Ишхыным нэхъ гукъеяуэ фимыIэу
Гъэ мин гъащIэр Тхьэм къывит.
НАЛШЫК
Налшыкыу ди город дахэ,
Зэман дахэр къыптепсэри,
Ди нэм нэхур щIэбгъэпсащ,
ПсэукIэ дахэм урилажьэурэ
Лэжьыгъэшхуэм зебгъэIэтри,
Колхозышхуэм зиIэтащ.
Элеваторхэр уогъэлажьэ,
Уи дзэ плъыжьхэм я гъуэмылэр
Махуэ къэскIэ уэ Iуогъэш,
Ар зезышэу уи машинэхэр
Уафэ хъуэпскIщи нызэблож.
Зытелъадэу уи вокзалыр
Дыгъэ нэпсым полыдыж.
Сталин дыщэм и унафэкIэ,
Коммун партым я IэщIагъэкIэ
Жагъуэгъубэр нытщхьэщахури
Дунейр хуиту къытхуэнащ.
Ди бийхэм я лъапсэр тхуэзыгъэгъуу
ГуфIэгъуэ гъащIэр тхуэзыухуэ
Сталин вождышхуэр илъэс куэдкIэ
Тхуэпсэуну сохъуахъуэ.
БАХЪСЭН И ДЫГЪЭ
Бахъсэныжьыр ужьакIэ мытхъуи,
Бахъсэныжьыр упсы утхъуати –
Сыхэплъэри - зыри слъэгъуакъым,
Сыдежьэри - сыдыщIыхьакъым.
Къалмыкъ и къуэм и Iэбжьыгу закъуэм,
Зеикъуэр деплъурэ, укъригъахъуэрт,
Къэхъур дымыщIэурэ укъригъэблщ.
УзэщIигъаблэри, кхъужь благъэти,
Къалиблым уакъриблэкIщ.
Бахъсэным уи салъкъын псакIуэр
ЛэжьакIуэфIым урагъуэмылэт,
БетIалым дыкъигъэгугъэри,
Бдзэжьей мыхъуу, дыгъэ къыхидзщ.
Дызэхэзыхым дафIэигъуэджэщ.
Дыкъэзылъагъум дафIэтелъыджэщ.
