И гуащIэ щымысхьу лажьэрт

КъБР-м и промышленнэ производствэм и къызэгъэпэщакIуэ нэхъ лъэрызехьэхэм хабжэрт 1980 гъэхэм ди республикэм и зыужьыныгъэм псэемыблэжу хуэлэжьа, абы и уэгур зыгъэнэхуахэм ящыщ Сэкрэк Аннэ. Абы и гъащIэри, и лэжьыгъэри зыхуигъэпсар промышленность псынщIэм зегъэужьынырщ. 1979 гъэм щегъэжьауэ 1994 гъэ хъуху «Дружба» трикотаж комбинатым и унафэщIу щыта Сэкрэк Аннэ и махуэр зэпэлъытат, и IуэхузехьэкIэр купщIафIэт, зыпэрыт лэжьыгъэм къыпэкIуэ хъерыр нэрылъагъут.

ЦIыху мини 3-м нэблагъэ щылажьэ, хьэпшып куэд дыдэ къыщIэзыгъэкI, къэрал план ткIийр зытелъ IуэхущIапIэм уриунафэщIыныр гугъут жыпIэныр мащIэщ. Абы щылажьэ гупым и процент 95-р бзылъхугъэт, абыхэм я гукъеуэхэр, унагъуэхэм щаIэ гугъуехьхэр, псэупIэкIэ къызэрызэмыгъэпэщар, я улахуэр зэрымащIэр - куэд хъурт унафэщI щIалэр IэнатIэм зэрыпэрыхьэу и пщэ къыдэхуа къалэнхэр.

Ауэ къикIуэт имыщIэу, гугъуехьым щымышынэу, лэжьыгъэм зэрыпэлъэщын щIэныгъэрэ Iэзагърэ иIэу пэрыхьа цIыхубзым и гуащIэдэкIым къыпэкIуащ а IуэхущIапIэм гъэ къэс ехъулIэныгъэхэр зыIэригъэхьэу къызэрекIуэкIар. Абы и гугъу щищIыжкIэ Аннэ фIыщIэр зыдилъагъур езым япэ ар зезыхьахэрщ. Лэжьыгъэр тэрэзу зэтеубла хъун папщIэ хилъхьа къарум къыпэкIуа хъерыр щIэх дыдэу къилъагъужащ Сэкрэкым. 1987 гъэм и щIышылэм щыщIэдзауэ хэхъуэшхуэ зыIэригъэхьэу хуежьащ. Ар къызэрыбгъэлъэгъуэн щапхъэщ СССР-м Промышленность псынщIэмкIэ и министерствэм и нэIэ щIэт предприятэ псоми ящыщу «Дружба» комбинатым квартал 40-кIэ япэ увыпIэр къызэрыхуагъэфэщар. Ар илъэс бжыгъэкIэ убжмэ, илъэси 10 мэхъу! А зэхьэзэхуэм пашэныгъэ къыщыпхьыныр, дауи, унафэщIым дежкIи, лэжьакIуэхэм я дежкIи Iуэху къызэрыгуэкIтэкъым. Абы щыгъуэм коллективым къыхуагъэфэщауэ щытащ УФ-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и ЩIыхь тхылъыр, къыфIащауэ щытащ «ССР-хэм я Союзыр илъэс 60 зэрырикъум и цIэкIэ» цIэ лъапIэр, социалистическэ зэпеуэм илъэси 10-кIэ зэрыщытекIуам ипкъ иткIэ пашэ хъухэм зэIэпах Бэракъ Плъыжьыр къыхуагъэнэжыпауэ щытащ.

Аннэ а зэманым ищIа лэжьыгъэхэм, ар къызэригъэпэщу зэрыщытам апхуэдизкIэ и гур хэхъуэу топсэлъыхьри, унафэщI къулыкъум узэрыпэрытын хуей чэнджэщхэр зэрыт тхылъ къеджэ хуэдэщ. БлэкIам хуеплъэкIыжурэ, зыхэпсэукI лъэхъэнэм зригъэкIуурэ зэрихьа комбинатым и Iуэхур сыт щыгъуи дэкIырт. Сыт хуэдэ щытыкIэ гугъу къимыхутами, гуитIщхьитI зэи хъуакъым, унэтIыныгъэ убзыхуам тетти, къыщIагъэкIым и бжыгъэм кIэрымыхуу, зы цехи зэхуамыщIу, комбинатым и къудамэу Тэрч, Дзэлыкъуэ куейхэм щыIэхэр ирагъэфIакIуэу къэгъуэгурыкIуащ.

- Ди деж щылажьэхэр щэхуакIуэ зы щIыпIи кIуэртэкъым, ерыскъыхэкIи, щыгъыни ди предприятэм къыщащэхуфырт, - жеIэ Аннэ. - Хьэжыгъэр, лыр, фошыгъур бэзэрым зэрыщащэм нэхърэ нэхъ пуду етщэрт. ЩIымахуэм кIэртIофри, пхъэщхьэмыщхьэри, хадэхэкIхэри ди деж къыщащэхуурэ ягъэтIылъыфырт. УзыншагъэмкIэ центр диIэти, абы щызыкIэлъагъэплъырт, сымаджэ хъухэм зыщагъэхъужырт. Сабий гъэсапIэ ди нэIэ щIэтт, щIалэгъуалэмрэ унагъуэхэмрэ щIэсу общежититI диIэт, хы ФIыцIэм и Iуфэм зыгъэпсэхупIэ щыдиIэт, санаторэ путевкэхэр къахудэтхырт.

Щэнхабзэм зимыужьмэ, лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэхэр ямыхъумэмэ, лъэпкъыр кIуэдыжыну аращ. Абы ипкъ иткIэ, Аннэ зи унафэщI комбинатым творческэ цIыхухэм щIэх-щIэхыурэ защIигъакъуэрт, апхуэдэуи унагъуэ хуэмыщIахэм къахэкIахэм ядэIэпыкъурт. УнафэщIу зэрыщыта илъэс 17-м къриубыдэу комбинатым ехъулIэныгъэшхуэхэр зыIэригъэхьат икIи Урысейм Текстильнэ промышленностымкIэ и министерствэм лъэпэд зэмылIэужьыгъуэхэмрэ трикотаж щIыIутелъхэмрэ къыщIэзыгъэкI и IуэхущIапIэ нэхъ ин дыдэхэм хабжат. 

Сэкрэкым лэжьыгъэм щиIэ ехъулIэныгъэхэр къилъытэурэ СССР-м Промышленность псынщIэмкIэ и министерствэм Аннэ щIэх-щIэхыурэ командировкэ игъакIуэрт, и Iэзагъым хигъэхъуэн папщIэ. Апхуэдэу ар щыIащ Италием, Японием, США-м - тIэу. Абыхэм языхэзми пашэныгъэ къыщихьырти, менеджер Iэзэу зэрыщытымкIэ «дэфтэр дыщэр» иIыгъыу къэкIуэжырт.

А псом къежьапIэ хуэхъуар щыгъупщакъым Аннэ. 1972 гъэм Фэм щелэжь фабрикэм щагъэкIуам Iуэхум и къызэгъэпэщыкIэри, цIыхухэм уадэлэжьэн зэрыхуей Iэмалхэри къыщищIар аращ.

- А фабрикэм сыщагъэкIуам хуабжьу сыгузавэрт. Производствэм хэсщIыкIыр мащIэ дыдэт, псом щхьэкIи жэуаплыныгъэ пхьыуэ улэжьэным нэхъ гугъу щымыIэу къысщыхъурт, - игу къигъэкIыжырт Аннэ. - Нэхъ гугъу сыщехьа зэманхэм яхызобжэ а лъэхъэнэр. Ауэ сызыхыхьахэм хъарзынэу срагъэблэгъат. Зыми къызиудэкIатэкъым ныбжькIэ сызэрыщIалэри, лэжьыгъэм фIыуэ сызэрыхуэмышэрыуэри. Абы щыгъуэм зыкъысщIэзыгъэкъуахэм нобэми сахуэарэзыщ. Сэ ахэр къызэрызмыгъэукIытэным иужь ситащ…

ЗэримыгъэукIытэным иужь итам и закъуэтэкъым, атIэ Аннэ унафэщIу ягъэкIуа нэужь, зыкъомым къакIэрыхуу щыта фабрикэм япэ увыпIэр иубыдат, Урысейм щынэхъыфI хьэпшыпхэр къыщIигъэкI хъуат. Цехыжьхэр къызэригъэпэщыжщ, цехыщIэхэр иухуэри, ехъулIэныгъэхэм хэпщIыкIыу хэхъуащ. Предприятэм хэхъуэшхуэ иIэти, лэжьакIуэхэм я улахуэр дэкIуеящ, мазэ, мазищ, илъэс къэс премие дыщIагъу хъуащ, ахэр зыщIэс общежит, я бынхэр здэкIуэ сабий гъэсапIэ, зыщагъэпсэху щIыпIэхэр зэрагъэпэщащ. 

Апхуэдэ ехъулIэныгъэхэр Сэкрэкым щIызыIэригъэхьэфыр и гуащIэ щымысхьу лэжьыгъэм зэрыпэрытым и закъуэтэкъым, атIэ гупсысэ пыухыкIахэмрэ мардэ убзыхуахэмрэ тетт.

Къэбарт Мирэ.