Кавказ Ищхъэрэ Ислъам университетым щызэхаубла Iэнэ хъурейм ягу къыщагъэкIыжащ Налшык 2005 гъэм жэпуэгъуэм и I3-м къыщыхъуа гузэвэгъуэр.
Дин лэжьакIуэхэмрэ къэрал къулыкъущIэхэмрэ, ислъам университетым щIэс студентхэмрэ журналистхэмрэ щызэрихьэлIа Iэнэ хъурейм хэтащ КъБР-м и Муслъымэнхэм я IуэхущIапIэм и унафэщI, муфтий Дзасэжь Хьэзрэталий, КъБР-м экстремизмэмрэ терроризмэмрэ пэщIэтынымкIэ и министр Къуэшрокъуэ Залым, КъБР-м Граждан жылагъуэ IуэхущIапIэхэм ядэлэжьэнымрэ лъэпкъ IуэхухэмкIэ и управленэм и унафэщI КIурашын Анзор сымэ.
Кавказ Ищхьэрэ Ислъам университетым и ректор Чочаев Шарафутдин къызэхуэсахэм псалъэ гуапэкIэ захуигъазэу, Iэнэ хъурейр къыщызэIуихым, и псалъэм къыщыхигъэщащ псори зэзышэлIа Iуэхугъуэр республикэм и тхыдэм бжьыгъэ фIыцIэу зэрытелъым.
Дэтхэнэ зыми и гум зэрынэсыным хущIэкъуу псэлъащ муфтий Дзасэжь Хьэзрэталий.
«2005 гъэм къэхъуа гузэвэгъуэм хъыбаркIэ фIэкIа щымыгъуазэ яхэтынкIи хъунущ иджыпсту мыбдеж щыс щIалэхэм, - жиIащ муфтийм. – Алыхьым икIи фимыгъэлъагъукIэ апхуэдэ махуэхэр, Налшык зауэ-банэм хэту ирихьэкIа жэпуэгъуэм и I3-I4-хэм яхуэдэхэр».
Дин зезыхьэ дэтхэнэ зым дежкIи а Iуэхур нэхъ хьэлъэж ещI ар къезыхьэжьа щIэпхъаджащIэхэм муслъымэну зыкъызэралъытэжыр, зэрахьэ Iуэху икIэхэм диным тегъэщIапIэ къызэрыщыхуалъыхъуэр.
«Фэ псоми фощIэ «терроризм» жыхуаIэ щIэпхъаджагъэр зы динми, зы лъэпкъми зэремыпхар, - жиIащ Дзасэжь Хьэзраталий. - Куэду зеубгъу а псалъэм и мыхьэнэм. ЦIыхур бгъэшынэн къудейри хеубыдэ абы, ауэ и нэхъ ткIийр – Iэщэ къащтэу цIыху щаукIырщ. Мис апхуэдэ гузэвэгъуэ ди республикэми къыщыхъуауэ щытащ».
КъБР-м и муфтийуэ лэжьа, 20I0 гъэм щIэпхъаджащIэхэм яукIа ПщыхьэщIэ Iэнэс игу къигъэкIыжурэ, Дзасэжьым къытригъазэурэ къыхигъэщащ лей зехьэным и бийуэ къекIуэкI ислъамым щIэпхъаджащIэхэм ящIар игъэзахуэу зыри зэрыхэмытыр: «Дэ шэч къытедмыхьэжу ди фIэщ мэхъу дунейри абы тет псори Алыхь Лъагэм къызэригъэщIар. Дунейм дызэрытетын гъуазэуи диIэр, япэрауэ, КъурIэн лъапIэрщ, етIуанэу – Бегъымбар лъапIэу щэлатымрэ сэламымрэ зэхам и суннэрщ. Сыт-тIэ КъурIэным къыджиIэр гъащIэм теухуауэ? «Лъы ищIэж, е лей зезыхьэм пэщIэува мыхъумэ, лажьэ зимыIэ цIыху зыукIам дунейм цIыхуу тетыр иукIам хуэдэщ. Зы цIыхупсэ къезыгъэлари цIыхуу щыIэм я псэр зыхъумам хуэдэщ».
«Сыт хуэдэ IэмалкIи уи мурадыр зэбгъэхъулIэн» жыхуаIэм хуэдэ хэткъым муслъымэн диным. Дэ езы Алыхьталэм къалэн къытщищIа Iуэхугъуэхэри зэдгъэхъулIэну дызэрыхуитыр хьэлэлу къалъытэ IэмалхэмкIэщ.
«Дэнэ деж фащыхуэзэми, фыукI», - жыхуаIэ пычыгъуэр къыхапхъуэтыкIауэ, а аятыр зыхуэгъэзари, къыщIехари, къикI дыдэри ямыщIэу, щIалэгъуалэр ягъэщхьэрыуэ Iей зигу илъхэм. Ауэ щыхъукIэ, КъурIэным нэгъуэщIыпIэ деж къыщокIуэ: «Уэ умуслъымэнкъым жыпIэу, зи зэран къывэмыкI цIыхум фыпэщIэмыувэ», - жеIэри. НэгъуэщI дин зэрызрихьэ къудейм щхьэкIэ зыгуэр укIын хуейуэ зыщIыпIэ дежи къыщыхэщыркъым КъурIэнми хьэдисхэми. Ар акъыл дыдэми къищтэркъым. Муслъымэныр Алыхьым дыкъигъэщIауэ, адрейхэр нэгъуэщI зыгуэрым къигъэщIауэ жыпIэм хуэдэщ итIанэ.
ЦIыхупсэм апхуэдиз мыхьэнэ ирет КъурIэн лъапIэми, уеблэмэ кхъуэлыр ишхыну хуит ещI яукIын гузэвэгъуэ зытегуплIам е нэгъуэщI ишхын зимыIэм. Псэр къригъэлын папщIэ, хьэрэм дыдэм ущригъэбакъуэ къыпхуохуэ. Мамырыгъэм, гуапагъэм, тэмакъкIыхьагъым къыхуезыджэ диныр апхуэдэу зэблэзышыфынур мурад бзаджэ зиIэ, щIэныгъэ зыбгъэдэмылъырщ. Ди зэманым щIэныгъэ къэплъыхъуэну гугъукъым, узыщIэупщIэн бгъуэтынущ. Иджыпсту дызыщIэс ди университетри дунейпсо мардэм нэс щIэныгъэ къызыщIэпхыфын еджапIэщ».
Муфтийм жиIахэм пэджэжащ министр КIурашын Анзор. «Езым куэдыIуэ жиIауэ къыфIэщI щхьэкIэ, си дежкIэ зы напIэзыпIэм хуэдэу блэлъэтащ пщIэ зыхуэсщI Хьэзрэталий-хьэжы и къэпсэлъэныгъэр. – жиIащ КIурашыным. – Сэ абы жиIам къыхэсхар зыщ: къэралыр конституцэм къызэрихъумэм хуэдэ дыдэу, динри КъурIэным къехъумэ. А гупсысэр апхуэдизкIэ куущи, зыгуэр къыпысщэнуи си дзэ мэш».
Гуапэу щIалэгъуалэм закъыхуигъэзащ КъБР-м экстремизмэмрэ терроризмэмрэ пэщIэтынымкIэ и министр Къуэшрокъуэ Залым. Муфтийм и псалъэр диIыгъыу, абыи къыхигъэщащ фIы псоми щIэныгъэншагъэр зэран зэрыхуэхъур. «Фэ фи къалэн нэхъыщхьэр мис а «ислъам щIэпхъаджагъэ» жыхуаIэ псалъэ-зэпхар вгъэкIуэдыжынырщ, - жиIащ министрым. - Сыту жыпIэмэ, нобэ псоми къагурыIуакIэщ ислъам диныр щIэпхъаджагъэм зыкIи зэремыпхар. Илъэс I6 ипэкIэ къэхъуа гузэвэгъуэр къызэрыхъуа щIыкIэри, ар зыгъэхьэзырахэри, абыхэм ядэIэпыкъуахари нобэ утыкум илъщ. Ауэ а зэманым елъытауэ, нобэ ди къэралым зэрызихъумэж, тIасхъэщIэх Iуэхухэр зэрыригъэкIуэкI Iэмалхэр куэдкIэ нэхъыбэ хъуащ. Мыдрейуэ, Налшык хуэдэ щIыпIэ жыжьэм къыщыхъуа щхьэкIэ, псори зи унафэ щIэта Басаев Щамил зыпыщIа унафэщIхэр Бен Ладен деж носыж. А Бен Ладеныр езыр Америкэм илъэс бжыгъэкIэ щеджащ. Аркъудейм къыбгурегъаIуэ жьыр къыздриху лъэныкъуэр».
Къуэшрокъуэ Залым щIалэгъуалэм чэнджэщ яритащ иджыблагъэ утыку кърахьа, Налшык къытеуахэм яхэтахэм язым зыкъыщиумысыж «ЩIэпхъаджащIэм и тобэ» («Исповедь террориста») нэтыным еплъыну. Апхуэдэ дыдэу щхьэпэу министрым къилъытащ махуэ зыбжанэ ипэкIэ Урысейм и Президент Путин Владимир CNBS телеканалым ирита интервьюри. Абы щIэдэIуну щIалэгъуалэр къыхуриджащ.
