Щэнхабзэ

Балинт дигу къэдгъэкIыжыным зэуэ щхьэусыгъуитI къыхукъуэкIащ. Езыр гъэ кIуам илъэси 180-рэ зэрырикъуам нэмыщI, ар зыхэта, Зичи Евгений 1895 гъэм зэхиубла Кавказ экспедицэр къызэрызэрагъэпэщрэ мы гъэм и накъыгъэм илъэси 130-рэ мэхъу.

УэрэджыIакIуэ, «Синдей» ансамблым и къызэгъэпэщакIуэ, тхакIуэ ПащIэ Ленэ илъэс бжыгъэ дахэ ирокъу.

 Зэгуэрым Лэкъумэн цIыхухэр къепщIауэ зэхэтт. Ар журт гуэрым къилъагъури ябгъэдыхьащ. «Сыт мыбдеж къыщыхъуар?» - жиIэу щыщIэупщIэм, «Лэкъумэн едаIуэу аращ» къыжраIащ. Езыри кIуэцIрыкIщ, цIыхухэм яхыхьэри, Лэкъумэн нэхъ пасэм илъэгъуауэ зэрыщытар къищIэжри къицIыхужащ. «Уа Лэкъумэн! Уэракъэ мыпхуэдэ зэманым, мыпхуэдэ щIыпIэм, мыпхуэдэм и мэлхэр зыгъэхъу и пщылIу щытар?» - жиIэри еупщIащ. «Сэращ», - къритащ жэуап. «НтIэ, дауэ мыпхуэдэ увыпIэм узэрынэсар?» - жиIэу щеупщIым, жэуап къритащ: «СыщыпсалъэкIэ пэж фIэкIа жысIакъым. Дзыхь къысхуащIам сепцIыжакъым.

«Адыгэм хьэщIэ и щIасэщ» жаIэ. Адыгэм хьэщIэм зэи лей къытрагъэхьэртэкъым, хуэфэщэн хабзэ кIэлъызэрахьэрт. ХьэщIэр цIыхухъууи цIыхубзуи щытынкIэ мэхъу. ЦIыхухъу хьэщIэр нэхъыбэрэ къызэрыкIуэр шууэт. ЦIыхубзыр гукIэт. Шу хьэщIэм и фащэр мырат: щIакIуэ-бащлъыкъ щыгът, дохъутейм илъу адыгэ фоч, щIакIуэм и щIыIукIэ пщIэхэлът. Къамэ, сэшхуэ, фочкIэщI кIэрыщIат. Шу хьэщIэр пщIантIэм зэрыдыхьэу, шы фIэдзапIэм екIуалIэрт. Шур емыпсых щIыкIэ бысымыр къэсырт. Шум сэлам къитырт. Бысымым сэламыр къыIихырти, шум и ижьырабгъумкIэ бгъурыхьэрт.

Урысейм и къэфакIуэ гуп нэхъыжьхэм, нэхъ лъэщ дыдэхэм ящыщщ «Кабардинка» къэрал академическэ ансамблыр. Гупым ди лъэпкъ къафэхэр дунейпсо утыкум ирихьащ, пшыхь мин бжыгъэхэр иригъэкIуэкIащ, Iэгуауэшхуэхэр хуаIэтащ. Ахэр ауэ къызэрыгуэкI ехъулIэныгъэкъым, атIэ икъукIэ къару куэд зрахьэлIащ. Ансамблым нобэ иIэ пщIэмрэ щIыхьымрэ псори дрогушхуэ, уеблэмэ «Кабардинка»-р лъэпкъым и дамыгъэ лъапIэ хъуащ.

Къуныжь ХьэIишэт и «Удзыпэ тхьэлъэIу» тхылъым щызэхуэхьэсащ усэхэмрэ поэмищрэ. Абыхэм  гъуджэм хуэдэу къощ усакIуэм и псэр, сатыр къэс къыдоджыкI ар зэрынабдзэгубдзаплъэр.

         Одиссей зекIуэ къыздикIыжым, дыкъыщоджэ Гомер и поэмэ цIэрыIуэм, хыуаем хиубыдэри иныжь нэ закъуэхэр щыпсэу хытIыгум есылIэн хуей хъуащ. Я нэгу хытIыгум щыщIэкIар мыпхуэдэу къиIуэтэжащ Одиссей.

Уэрэдус икIи уэрэджыIакIуэ, ди усакIуэ цIэрыIуэхэм я IэдакъэщIэкIхэмрэ дыжьын лIэщIыгъуэм и усыгъэмрэ зи лъабжьэ, езым макъамэ зыщIилъхьа уэрэдхэр дахащэу зыгъэзащIэ Абазэхэ ФатIимэ и ныбжьыр илъэс бжыгъэ дахэ щрикъум ирихьэлIэу, Прохладнэ районым хыхьэ Алътуд къуажэм щекIуэкIащ абы и пшыхь. 

    Бицу Анатолэ «КIуэцIрыкIыбжэ» зыфIища и тхылъым теухуащ филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор Гъут Iэдэм и тхыгъэр.

     «КIуэцIрыкIыбжэ» тхылъыр дунейм къызэрытехьэрэ зэман гуэр кIуами, критикэм гу зылъитахэми ящыщкъым, хабзэ къежьам тету, езы авторми лъэтеувэ хуищIын Iуэху лъэпкъ зэрихуакъым. Абы щыгъуэми, мы тхылъым утепсэ­лъыхьыну къелэжь.

Дыгъэгъазэм и 8-м Истамбыл щызэхэтащ илъэс къэс ирагъэкIуэкI «Пантин хьэндырабгъуэ дыщэ» саугъэтым иращIэкI пшыхьыр.