Щэнхабзэ

И теплъэ уардэмкIэ, и утыку итыкIэ, гуп хэтыкIэ екIумкIэ, и артист IэзагъэмкIэ, сценэм щигъэлъэгъуа образ гъэщIэгъуэнхэмкIэ къилэжьауэ Шы­б­зыхъуэ Басир иIэщ хъу­гъуэфIыгъуэ ин - ар театр­еплъхэм я лъагъуныгъэрщ. ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэ­рал драмэ театрым и артист пажэм и ныбжьыр мы махуэхэм илъэс 70 ирикъуащи, ди гуа­пэу дохъуэхъу дяпэкIи ехъу­лIэныгъэ иIэну, узыншэу, гукъеуэншэу лъэпкъым хуэ­лэжьэну, и унагъуэм хуэпсэуну.

Лъэпкъ IэпщIэлъэпщIагъэр пасэ зэман жыжьэм къыщожьэ, унагъуэм къыщагъэсэбэп хьэпшыпхэр я IэкIэ ящIу зэрыхъурэ.

Бахъсэнёнкэ къуажэ дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм иджыблагъэ пасэрей уэрэдыжьхэм я пшыхь къыщызэрагъэпэщащ Урысейм ис лъэпкъхэм я щэнхабзэ Iэужьыр хъумэным и илъэсым хуэгъэпсауэ.
Бахъсэн щIыналъэм и творческэ гуп нэхъыфIхэм абы щагъэзэщIащ КъБР-м и цIыхубэ артист КъардэнгъущI Зырамыку зэхуихьэсыжа уэрэдыжьхэм щыщ.
Зэхыхьэм и къалэн нэхъыщхьэр адыгэхэм я лъэпкъ щэнхабзэр хъумэнырщ, ар къыдэкIуэтей щIэблэм фIыуэ егъэлъагъунырщ, лъэпкъым и тхыдэр къызыхэщ а Iэужьым и къулеягъыр щIалэгъуалэм къыгурагъэIуэнырщ.

Урысей ФСИН-м и Управленэу ди республикэм щыIэм и лэжьакIуэхэм куэдрэ къахуихуэркъым зэгъусэу загъэпсэхуну, щэнхабзэ зэхыхьэхэм кIуэуэ я нэгу зрагъэужьыну. 

Лъэпкъ гъуазджэм зегъэужьыным, щIэблэр абы дегъэхьэхыным зи гуащIэ емыблэжу хуэлажьэхэм ящыщщ  Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Къурашэ Эдик. А унэтIыныгъэм абы хуищI хэлъхьэныгъэм и щыхьэтщ ар зи художественнэ унафэщI, Нартан къуажэм щызэхэт, лъэпкъ къафэхэмкIэ щапхъэ зытрах  «Вагъуэ цIыкIу» сабий ансамблым и зэфIэкIыр, къэралым и щэнхабзэ утыкушхуэхэм  щызыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэр.

Дыкъэзыухъуреихь дунейм, щIыуэпсым я щытыкIэм теухуа щIэныгъэ цIыхухэм ябгъэдэлъхьэным мыхьэнэ ин зэриIэр къалъытэри, 1992 гъэм Бразилием и щыхьэр Рио-де-Жанейрэ къэрал зэхыхьэу щекIуэкIам мэлыжьыхьым и 15-р Экологием и махуэу гъэувыным теухуа унафэ къыщащтащ.
Уегупсыс зэрыхъунумкIи, ар щIыуэпсым къыщыхъу-къыщыщIэхэр нэхъ IупщIу къыдгурызыгъаIуэ, дэзыгъэлъагъу, абыхэм къарикIуэнкIэ хъунухэр ди нэгу къыщIэзыгъэувэ Iуэхугъуэщ.

2022 гъэм и фокIадэ мазэм ирихьэлIэу Кавказ Ищхъэрэм ГъуазджэхэмкIэ и къэрал институтым къыщызэIуахынущ гъуазджэм и унэтIыныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэм, утыку итыкIэм, бжыгъэрылъанэ къэгъэщIыгъэхэм я щыIэкIэ хъунум, зэрызепхьэну щIыкIэхэм щыкIэлъыплъ икIи щызэрагъэзэхуэж центр.

Къуажэм ящыщ зыгуэрым щIалэ хьэщIэ къахуэкIуамэ, жылэм джэгу е нэгъуэщI нэгузыужь Iуэхугъуэ гуэр щыIэмэ, абы яшэрт. ХьэщIэр ирагъэблагъэрти, гуп зэхэс здэщыIэм щIашэрт. Ирагъафэ-ирагъашхэрт, къыщIашыжырти джэгум Iуашэрт.

Адыгэхэм унагъуэм къихъуа сабийм хабзэ куэд кIэлъызэрахьэу щытащ. Ди зэманым, а хабзэхэм зэхъуэкIыныгъэ гуэрхэр ягъуэтами, ахэр нэхъ мащIэ хъуакъым, нобэми гулъытэшхуэ хуащI сабий къалъхуам. Унагъуэм къехъуэхъуну  я благъэхэр, я гъунэгъухэр къокIуэ. ЩIалэ цIыкIу къызыхэхъуам: «Щэуэ фхуигъэбагъуэ!», «И гущэкъу Тхьэм быдэ ищI!», «Лъэпкъ Тхьэм фхуищI!» - жраIэ хабзэщ. Хъыджэбз цIыкIуу щытмэ, мыпхуэдэу йохъуэхъу: «ЖыIэщIэ Тхьэм фхуищI!», «Тхьэм къыфхуигъэхъу!», «ЖыIэдаIуэ, насыпыфIэ Тхьэм ищI!»

Сабий тхылъым и дунейп-со махуэр илъэс къэс ягъэ­лъапIэ Данием щыщ псы­сэрытх цIэрыIуэ Андерсен Ганс Христиан къыщалъхуам - мэлыжьыхьым и 2-м - ирихьэлIэу. Ар 1967 гъэм игъэувауэ щытащ Сабий тхылъымкIэ дунейпсо советым, нэ­мыцэ тхакIуэ Лепман Иелле къыхилъхьэри.