Календарь событий

22 апреля 2024

Дыщэ зыхэлъ гъавэхэкI

Дуней псом цIыхуу тетым я зэхуэдэ ерыскъы къызэрымыгуэкIыу къалъытэ нартыхум медицинэми увыпIэ щхьэхуэ щеубыд. Абы и хьэдзэхэр РР, Е, Д, К, В, ВI, В2 витаминхэмкIэ, аскорбиновэ кислотамкIэ, нартыху сэмбхэр калий, кальций, фосфор, гъущI, магний пкъыгъуэхэмкIэ къулейщ, и белокым хэлъщ триптофан, лизин аминокислотахэр. Нартыху цIынэ грамми 100-м клетчаткэу грамми 2,5-рэ, гъэвам грамми 2,7-рэ  хэлъщ. Абы къыхэкIыу ар хуэсэбэпщ лъатэ, кIэтIий узхэм.

Республикищым ис лъэпкъ

Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм щыпсэу адыгэхэм я Нэхъыжьхэм я зэгухьэныгъэм и тхьэмадэ, медицинэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор Даур Борис етхыж Къэрэшей-Шэрджэс, Къэбэрдей-Балъкъэр, Осетие Ищхъэрэ-Алание республикэхэм щыпсэу Даурхэ я лъэпкъым щыщ нэхъыжьхэм кърахьэжьа Iуэху дахэр зэрекIуэкIар. 

ПащIэ Бэчмырзэ теухуа пшыхь

ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей Къэрал драмэ театрым литературно-макъамэ пшыхь гуапэ щекIуэкIащ, лъэпкъ литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа, дызэрыгушхуэ адыгэ усакIуэ, гупсысакIуэ ПащIэ Бэчмырзэ къызэралъхурэ илъэси 170-рэ зэрырикъум и щIыхькIэ. Ар къызэрагъэпэщащ КъБР-м ЩэнхабзэмкIэ и министерствэмрэ КъБР-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэмрэ.
Театр бжэIупэм лъэпкъ фащэхэр зыщыгъ щIалэгъуалэм уэрэдрэ къафэкIэ гуапэу щрагъэблэгъащ Тыркум къикIа ди лъэпкъэгъухэр.

Доттуев Ахъмэт ягу къагъэкIыж

Боксер цIэрыIуэу щыта, дунейпсо зэхьэзэхуэхэм пашэныгъэр къыщызыхьа Доттуев Ахъмэт и фэеплъ урысейпсо зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Тырныауз къалэм щекIуэкIащ. Абы кърихьэлIащ къэралым и боксер лъэщу 117-рэ.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и спортсменхэм ящыщу я хьэлъагъ елъытауэ зыхэта гупхэм дыщэ медалхэр къыщахьащ Пщынокъуэ Ислъам (кг 44-рэ), Жантемрокъуэ Имран (кг 46-рэ), ГъукIапщэ Альберт (кг 50), Фэрзалы Ислъам (кг 90), Къудей Алим (кг 48-рэ), Мэхъуэш Инал (кг 54-рэ), Аспиев Хьэмзэт (кг 66-рэ) сымэ.

Адакъэпщрэ Купраузрэ

Пщэдджыжь къэс Iуэ адакъэпщым и макъ жьгъырур нышэдибэ кIуэдат. Нанэ фIэфIт ар жэщым щыIуэм и деж едэIуэну, «мэлэIыч елъагъу» жиIэрти. 

Зы мащэм цIыху 233-рэ

1868 гъэм Къундетхьэблэ (Псыжь адрыщIкIэ) щыщ гуп - Бэбыгу Хьэжы, Къуэндаур, Дэхъушыкъуей, Шэрихь Адэмей, Мэрэнкъул, Ихьбацэ сымэрэ абыхэм я благъэхэмрэ – щIэлъэIуащ Тыркум Iэпхъуэну хуит къащIыну. ЩаутIыпщым я унэлъапсэмрэ мылъкумрэ ящэщ, бзылъхугъэхэмрэ сабийхэмрэ гум ирагъэтIысхьэри, гъуэгу теуващ, Керч нэс зэпрысыкIыну я мураду. 

ЕкIуу зыкъыщагъэлъагъуэ

Орёл къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ Урысейм каратэмкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным хуэунэтIа зэхьэзэхуэ. Абы гупурэ гуэшауэ щызэпеуащ я ныбжькIэ илъэс 14 - 15, 16 - 17, 18 - 20-м къриубыдэ щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ, псори зэхэту 1600-м нэблагъэ, къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 62-м къикIауэ. 
Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэр цIыху 25-рэ хъууэ хэтащ а зэхьэзэхуэм икIи я ныбжьрэ я хьэлъагърэ елъытауэ зыхэта гупхэм япэ увыпIэр къыщахьащ Марзоев Даниял, Мамий Рэмэзан, Маштегэ Дмитрий, Бахъсэн Темырлан, Жамбей Астемыр, Переясловэ Валерие, Сокъур Арсен сымэ.

ЩIыпIэ самоуправленэм и махуэр

Мэлыжьыхьым и 21-м ди къэралым щагъэлъапIэ щIыпIэ самоуправленэм и махуэр. 20I2 гъэм мэкъуауэгъуэм и I0-м абы теухуа унафэм Iэ тридзащ Урысейм и Президент Путин Владимир. 
I785 гъэм а махуэм ирихьэлIэу пащтыхь Екатеринэ «Грамота на права и выгоды городам Российской империи» унафэр къищтауэ щытащ. Ар щIэдзапIэ хуэхъуащ щIыпIэ самоуправленэм теухуа хабзэубзыху Iуэхухэм. 

НОБЭ

Мэлыжьыхьым и 22, блыщхьэ
ЩIы-Анэм и дунейпсо махуэщ
Секретарым и дунейпсо махуэщ
Экологием къихь шынагъуэм зыщыхъумэным и махуэщ
1886 гъэм
къалъхуащ бзэщIэныгъэлI, КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ Елбэд Хьэсэн.
1942 гъэм къалъхуащ химие щIэныгъэхэмкIэ доктор, УФ-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, РАЕН-мрэ ЩIДАА-мрэ я академик МэкIэтIей Абдулыхь.

Къэзан каратэмкIэ къыщыхожаныкI

Къэзан къалэм и «АкБарс» спорт комплексым иджыблагъэ щекIуэкIащ «Кубок АкБарс»-р каратэмкIэ къэхьыным хуэунэтIа дунейпсо зэхьэзэхуэ. Абы хэтащ хамэ къэралу 10-м, Урысейм и щIыналъэхэм ящыщу 48-м я спортсмен 2160-рэ. 
ГъэщIэгъуэну икIи гуащIэу екIуэкIа зэIущIэхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэм медаль бжыгъэхэмкIэ етIуанэ увыпIэр къыщихьащ. 
Щхьэзакъуэ зэпеуэхэм я хьэлъагъ елъытауэ зыхэта гупхэм япэ щыхъуащ Блий Изабеллэ, Нэгъуей Алинэ, Блий Эмир, Гуэбэшы Аскэр, Токъуий Алий, Гуэбэшы Арнеллэ, КIэбышэ Ислъам сымэ.

Дэнэ фи газетыр къыщытщэхунур?

«Адыгэ псалъэр» щащэ щIыпIэу Налшык дэтыр Пушкиным и цIэр зезыхьэ уэрамым тет тыкуэн цIыкIум и закъуэщ. «Дэнэ фи газетыр къыщытщэхунур?» - жаIэу зыкъытхуэзыгъазэ щIэджыкIакIуэхэм яжетIэр фщIэрэ? «Тевдзэ! Ящэркъым!» Ауэ газетым Iэ тебдзэн ипэкIэ, абы уIуплъэну Iэмал уиIэн хуейщ. Зы къыдэкIыгъуэр щIамыгъэлъапIэри аращ, зыбжанэрэ къэпщэхуа нэужь, тебдзэным утригъэгушхуапхъэу. 

АдыгэлIым и цIэмрэ и картэмрэ

Каспий тенджызым и Iуфэхэм ящыщ зым Бекович-Черкасскэм и цIэр зезыхьэ щIыпIэ яхэтщ. Дауи, щIыфIащам и щхьэусыгъуэми хуэдэу иджы абы щыгъуазэр мащIэ дыдэщ. Езы адыгэлIым и къекIуэкIыкIами тепсэлъыхьыжыркъым, ар гъэщIэгъуэныщэ пэтми.
… 1713 гъэм тыгъэшхуэхэр къыхуишэри, Урысейм и пащтыхь Петр Езанэм и деж къэкIуащ тыркумэн къулей Непес Ходжа. ХьэщIэм Пётр къигъэгугъащ Хивэ щIыналъэм зыпищIэнымкIэ дэIэпыкъуу щытмэ, абы урыс хьэпшыпхэр къуэкIыпIэмкIэ жыжьэ - Индием нэсыху - ишэну.