Жылагъуэ

Кавказ зауэжьым и нэпкъыжьэ зытелъхэм ящыщщ Къумыкъу Мамдухь. Ар Сирием и КъунейтIрэ куейм хыхьэ Хъышней къуажэм къыщалъхуащ. Абы дэт курыт еджапIэр къиухри, Дамаск муслъымэн диным щыхурагъаджэ институтым, итIанэ университетым и щIэныгъэм щыхигъэхъуащ. 

Прохладнэ районым щыIэщ адыгэ къуажэ цIыкIу, ПсыншокъуэкIэ еджэу. Жылэр щитIысыкIар щIыпIэ зэгъщ. Я щIыр сэтейщ, езы къуажэр Къэрэгъэшрэ КъалэкIыхьымрэ ухуэзышэ асфальт гъуэгушхуэм пэIэщIэщи, сабэмрэ Iэуэлъауэмрэ цIыхум ялъэIэсыркъым. Налшык къалэ уикIыу абы удыхьа нэужь, кIуэаракъэ, жэнэт щIыналъэу къыпщохъу: щхъуантIагъэр щыкуэдщ, я уэрамхэм машинэ щIагъуэ щызекIуэркъым. А жылэм и нобэм, абы дэсхэм я псэукIэм тедгъэпсэлъыхьыну зыхуэдгъэзащ къуажэ администрацэм и тхьэмадэ Къарэ Адмир.
 

 Накъыгъэм и 21-м Истамбыл къыщыдэкI газетхэр гъэ къэси топсэлъыхь кавказ лъэпкъхэм я щхьэ кърикIуа насыпыншагъэм. Илъэс зыбжанэ ипэ «Дуния» газетым и зы напэкIуэцI триухуащ Кавказ Ищхъэрэм щыщ лъэпкъхэр Анатольем къызэрыщыхута щIыкIэм, насыпыншагъэрэ хэщIыныгъэшхуэрэ къэзыхьа зауаем адыгэхэр зыхидза бэлыхьым профессорхэм, хасэ тхьэмадэхэм хуаIэ еплъыкIэхэм. Фи пащхьэ идолъхьэ абыхэм ящыщхэр.

Кавказ зауэр зэрекIуэкIар, къэхъеин хуей щIэхъуар, абы щызэрахьа гущIэгъуншагъэр зыхуэдэр тэмэму къэгъэлъэгъуэжа хъуауэ къэслъытэркъым сэ. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, дэ, адыгэхэм, а лъэхъэнэм тхыбзэ диIакъым. Ди нобэрей тхыдэджхэр икIэм нэсу щыгъуазэкъым а лъэхъэнэм пащтыхьыгъуэм зэрихьа политикэм. Дэ иджыпсту дызэджэр совет властым игъэува гупсысэкIэм и жыпхъэм изагъэу ятхыжахэрщ. 

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым ХимиемкIэ IV Урысейпсо диктантыр иджыблагъэ щатхащ. Абы хэтащ КъБКъУ-м химиемрэ биологиемкIэ и ннститутым и егъэджакIуэхэр, щIэныгъэлIхэр, студентхэр, курыт щIэныгъэ щызрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм щылажьэ егъэджакIуэхэр. Апхуэдэу Iуэхум къыхыхьащ химиемрэ биологиемкIэ ябгъэдэлъ щIэныгъэр здынэсыр къэзыпщытэжыну хуейуэ а унэтIыныгъэхэр зыфIэфIхэри.

Нобэрей топджэгуркъым зи гугъу сщIынур. 1965 гъэм ди «Спартак» дунейнэхум РСФСР-м пашэныгъэр щиубыдауэ щыщытам щыгъуэ къэхъуа тIэкIущ. Топджэгу Iуэхуи зесхуэркъым, абы къыщыхъуа гуэр сигу къэкIыжауэ аращ.

ЗэрытщIэщи, хамэ къэралхэм адыгэ куэд щопсэу, дэтхэнэри щхьэусыгъуэ зэхуэмыдэкIэ и щIыналъэ икIауэ. Хэти XIX-нэ лIэщIыгъуэм и нэщIэбжьэкIэ нэгъуэщI къэралхэм къыщыхутащ, хэти насып лъыхъуакIуэ е лэжьакIуэ ежьащ.
Ди тхыгъэм дыщытопсэлъыхь Португалием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм.

АДЫГЭХЭР лъэпкъ нэхъыжь дыдэхэм ящыщщ. Абыхэм я тхыдэр апхуэдизкIэ жыжьэ зоIэбэкIыжри, адыгэхэм я блэкIам елъытауэ, дэтхэнэ зыми зи гугъу ящIхэр дыгъуасэрей хъыбарщ.
Адыгэхэр нэгъуэщI телъыджэ гуэркIи псоми къахощ: ахэр зэрыпхъуакIуэм и унафэ зэи щIэтакъым.

Фи пащхьэ итлъхьэ уситIыр зи Iэ­дакъэщIэкIыр Мыз Радик Борис и ­къуэрщ. Псыгуэнсу къуажэм къыщалъхуащ, и IэщIагъэкIэ агрономщ. Радик ящыщкъым лъэпкъ Iуэхум, респуб­ликэм, къэ­ралым щекIуэкIхэм хуэ­дэгу-хуэ­нэф­хэм. Ирогушхуэ адыгэм и блэ­кIам, дяпэ ита лIыхъужьхэм, иропIейтей ди нобэм, ди щIэблэм я ­пщэдейм.

Тхыдэдж-бзэщIэныгъэлIхэм я нэхъыбэм къызэралъы­тэм­кIэ, адыгэхэр лъэпкъ нэхъыжь дыдэхэм ящыщщ. Ауэ щы­хъукIи, абыхэм куэд щIауэ яIэщ ахэр адрейхэм къахэзыгъэщ нагъыщэ нэхъыщхьэхэм халъытэ ныпри.