Жылагъуэ

ЩоджэнцIыкIу Нинэ ягу къагъэкIыж

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым иджыблагъэ ягу къыщагъэкIыжащ филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор, Урысейм ит еджапIэ нэхъыщхьэхэм щылажьэ, Америкэм и щэнхабзэмрэ гъуазджэмрэ фIыуэ зылъагъухэм я Зэгухьэныгъэм хэт, Джордж Сорос и цIэр зезыхьэ саугъэтым и лауреат ЩоджэнцIыкIу Нинэ. 

Гъуэгу лэжьыгъэхэм пащэ

Бахъсэн щIыналъэм щыщ ХьэтIохъущыкъуей къуажэм Iэпщэм и цIэр зезыхьэ и уэрамыр щызэрагъэпэщыж.

         Километри 2,6-рэ зи кIыхьагъ гъуэгур илъэсипщI хъуауэ зэрагъэпэщыжатэкъым, кумблъэмбхэр, шэдылъэхэр и куэдт, асфальтыр щIыпIэ-щIыпIэхэм къыщычат, цIыхури транспортри щызекIуэну гугъуу. А уэрамым тетщ еджапIэр, поликлиникэр, фэтэр куэду зэхэт унэр.

Гипофизым елъытар

ЦIыхухэм лъагагъкIэ къахэщхьэхукIхэм щхьэкIэ «иныжь» е «цIыкIужьей» жаIэ. Дэ тщIэркъым IуэрыIуатэм къыхэщыж иныжьхэмрэ цIыху цIыкIухэмрэ медицинэм къитIэщIа узыфэм  зыгуэркIэ къепхами, ауэ нобэкIэ пыл узымрэ (гигантизм) цIыкIужьеймрэ (нанизм) къэхутэныгъэ щхьэхуэу медицинэм хэтщ.

Къумхэм я щэхур

         КъэкIыгъэ къулейхэмрэ къуршыпс уэрхэмрэ къадэкIуэу, Кавказым и зы плIанэпэм къум щIыпIэ къыщыунэхуныр дунейм и къэхъугъэ телъыджэхэм ящыщт. Ди тхыгъэр зытеухуа, Дагъыстэным и Сары-кум - «пшахъуэ гъуэжь» - къумыр гъэщIэгъуэныщэу щхъуантIагъэхэм я курыкупсэм итщ. А щIыпIэр хъумэн зэрыхуейр къалъытэри ар 1987 гъэм хагъэхьауэ щытащ а республикэм  и лъэпкъ заповедникым. Нобэ ар Кавказым и зыплъыхьыпIэхэм ящыщ зыщ, абы кIуэхэм я бжыгъэм хэхъуэ зэпытщ.

Зи Iэужьыр мыкIуэдыжын

Зи цIэ лIэщIыгъуэхэм щызэIэпахыу, зи Iэужьыр щысэтехыпIэу зэрахьэу гъуэгурыкIуэнухэм ящыщщ къызэралъхурэ илъэс 224-рэ ирикъуа усакIуэшхуэ Пушкин Александр. Тхылъыр зи Iэпэгъухэм абы и цIэр зэхэзымыха яхэту къыщIэкIынкъым. Пушкин Александр къигъэщIа лIыхъужьхэр зытет дунейр псысэ телъыджэм хуэдэщ, уагъэхъуапсэу, гурыщIэхэр къызэщагъэууэ, фIым ухуагъэпабгъэу. Ар икIи гъэщIэгъуэнкъым. УсакIуэм хузэфIэкIащ и дэтхэнэ зы тхыгъэри, ипэкIэ къэмыхъуауэ, цIыхубэм зэхащIыкIын икIи гунэс зэращыхъун бзэ тыншкIэ къиIуэтэн. Ауэ щыхъукIи, ар зэрытха бзэр къызэрыгуэкIт, цIыхубэм яIурылъ псэлъэкIэт.

ЗекIуэлI нэсым и хьэлт

Адыгэм къызэригъэувымкIэ, зекIуэлI нэсыр хьэлэлу, гущIэгъу хэлъу, тхьэмыщкIэм гулъытэ хуищIу щытын хуейт икIи зекIуэм кърихаIамэ, зи Iуэху хуэмыщIауэ псэухэм яхуэгуэшыныр и къалэнт. Абы езым мылъку зэхуэхьэсын жыхуэпIэр ищIэххэртэкъым, унэм тыншу исыну къытехуэртэкъым. А псор къыщежьэр хабзэрати, зыр адрейм дэIэпыкъуныр, гулъытэ хуищIыныр абы и лъабжьэт.

Анэдэлъхубзэ гурыгъузхэр

Сабий литературэм хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIа тхакIуэ Щоджэн Леонид ящыщт ди анэдэлъхубзэм и щытыкIэм игъэгузавэу, ар егъэфIэкIуэнымкIэ Iуэхугъуэ пыухыкIахэр езыгъэкIуэкIыу щыта лъэпкъылI щэджащэхэм. Абы теухуауэ телевиденэми, радиоми, газетхэми ар куэдрэ къыщыпсэлъащ. Щоджэным дедгъэкIуэкIа псалъэмакъхэм язым дыщыщигъэгъуэзауэ щытащ анэдэлъхубзэ и лъэныкъуэкIэ иIа гурыгъузхэм. Ноби ди гъащIэм абыхэм увыпIэ зэрыщаубыдэр къэтлъытэри, Леонид а Iуэхум хуиIа еплъыкIэхэр утыку къитхьащ.

Лъэпкъыбзэм и пщIэр иIэту

БзэщIэныгъэхэмкIэ кандидат Къумыкъу Маринэ хамэ къэралым адыгэбзэр щегъэджын Iуэхум илъэс зыбжанэ хъуауэ пэрытщ. Ар Зеикъуэ къуажэм къыщалъхуащ, курыт еджапIэр абы къыщиухри, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым адыгэбзэмрэ литературэмкIэ и къудамэм щIэтIысхьащ. Ар ехъулIэныгъэ иIэу къиуха нэужь, аспирантурэм и щIэныгъэр щыхигъэхъуащ. Балэ Иринэ и щIэныгъэ унафэщIу фразеологиемкIэ и кандидат лэжьыгъэр игъэхьэзырри, 2006 гъэм пхигъэкIащ.

Визиткэр къыщежьар

ЦIыхум и цIэмрэ зищIысымрэ зытет пасэрей картэ цIыкIухэр пхъэм е ятIэм къыхэщIыкIат. 

Турист гъуэгуанэ кIэншэ

Урысейм и куэдщ цIыхум и нэгу зыщиужьын, зыщиплъыхьын щIыпIэ телъыджэхэр, мыладжэхэр зэи щымыткIу Ищхъэрэ щIыналъэр е щхъуантIагъэ мыуххэр, хы толъкъунхэр щытепщэ Ипщэ лъэныкъуэ ирехъуи. 
ЗыгъэпсэхупIэ щIыпIэхэм къыщыщIэдзауэ, ди цIыхухэм я хуитыныгъэр сыткIи къызэрабзыхьыным хущIокъу нэгъуэщI къэралхэр, ауэ апхуэдэ щытыкIэхэм я фIыгъэкIэ, ди къэралым и щIыналъэ куэд турист кIуапIэ хъуащ, ди щIыуэпсым и къабзагъымрэ и дахагъымрэ пэхъун зэрыщымыIэр нэхъри нэрылъагъу дуней псом щащIу.

Страницы

Подписка на RSS - Жылагъуэ