ЩIыпIэ самоуправленэм и махуэр

Мэлыжьыхьым и 21-м ди къэралым щагъэлъапIэ щIыпIэ самоуправленэм и махуэр. 20I2 гъэм мэкъуауэгъуэм и I0-м абы теухуа унафэм Iэ тридзащ Урысейм и Президент Путин Владимир. 
I785 гъэм а махуэм ирихьэлIэу пащтыхь Екатеринэ «Грамота на права и выгоды городам Российской империи» унафэр къищтауэ щытащ. Ар щIэдзапIэ хуэхъуащ щIыпIэ самоуправленэм теухуа хабзэубзыху Iуэхухэм. 
Ауэ щIыпIэ самоуправленэм и лъабжьэр иджыри нэхъ жыжьэ щыIэщ. Русь къэралыгъуэжьым абы и мыхьэнэр щигъэзащIэрт «вече» жыхуаIэм – жылэхэр зэхуэсурэ унафэхэр ящIырт. Иджырей тхыдэджхэмрэ политологхэмрэ къалъытэ «вече» зэхуэсхэр демократием и лъагъуэу щытауэ. Ахэр щекIуэкIырт Псковрэ Новгородрэ.
Иван IV и тетыгъуэм щыIащ щIыпIэ самоуправленэм и зы лIэужьыгъуэ. I552 гъэм щIыпIэ самоуправленэм и уставым и грамотэхэр ягъэуващ.
Пётр I и зэманым Урысейм щIыпIэ самоуправленэм и системэу щы къыхэбелджылыкIащ: бюрократическэр, земскэр, сословнэр.
Пащтыхь Екатеринэ II I785 гъэм къищта «Грамотэр» зэхэтт зы Манифестрэ Iыхьэ I6-рэ статья I78-уэ. Губернием унафэ щищIыну трагъэувэрт щIыпIэ самоуправленэхэми судми зи псалъэ хэзылъхьэну хуит генерал-губернатор. Жылэм я псэукIэр губернаторхэм я нэIэм щIэтт. ЩIыпIэ администрацэм, судым и къулыкъум трагъэувэнухэр къыщыхах зэхуэсхэр къызэрагъэпэщ хъуащ. Къалэм суд IуэхущIапIэу щыIэт хэхакIуэ магистрат.
Ди зэманым Урысейм щIыпIэ самоуправленэм и лэжьыгъэр тетщ УФ-м и Конституцэм, Урысейм щIыпIэ самоуправленэ къыщызэгъэпэщыным и мардэхэм теухуа 2003 гъэм жэпуэгъуэм и 6-м къащта федеральнэ законым. 
ЩIыпIэ самоуправленэм муниципалитетым и бюджетыр егъэбелджылы, налогхэр егъэув, муниципалитетым и мылъкур къегъэсэбэп, уэздыгъэкIэ, псыкIэ, газкIэ цIыхухэр къызэрегъэпэщ, гъуэгухэм кIэлъоплъ, цIыхухэр псэупIэ яIэным кIэлъоплъ.
202I гъэм щIышылэм и I-м ирихьэлIэу къызэрабжамкIэ, Урысейм муниципалитету 20 303-рэ щыIэщ.

 

Гъуэт Синэ.
Поделиться:

Читать также: