ЛIыхъужьу къэнащ

Унагъуэм и тхыдэм теухуауэ нобэ къапщIэ хъунур пщэдейм помыгъаплъэ. Псом хуэмыдэу а хъыбарыр зы­хъумэм и ныбжьыр хэкIуэтамэ… Апхуэдэу итщ Мартышинэ В.С. и «Твоя родословная» зыфIаща и тхылъым. Мы псалъэхэр нобэ еспхынут Хэку зауэшхуэм. Ар зы­жьэ­хэ­мыуа щыIэкъым. Зауэм и хъыбар гуузхэм ноби дагъэгумэщI, лIыхъужьхэм дрогушхуэ. ЗауэлIхэр къы­щы­жырт Хэкум, унагъуэм, къэ­кIуэнум, абыхэм къазэурт ­мамырыгъэ. Зауэ губгъуэм ихьэху­кIэ ягу къыщIэзыIэтэр псэууэ я унагъуэм къахы­хьэжын хъуэпсапIэрт. И гугъу фхуэсщIынущ Хэку зауэш­хуэм хэкIуэда зы зауэлIым - сызыхэс лъэпкъым ди лIы­хъужьым. 

1905 гъэм Щхьэлыкъуэ ­къуа­жэм къыщалъхуащ На­фIэдз Мзетэ. Зы къуэшрэ шыпхъуиплIрэ иIэт. Зауэр къэхъейри, фронтым кIуащ. 323-нэ ­фочауэ дивизэм хэту Брянск щызэуащ. ИлъэситIкIэ а къалэр ягъэзджызджащ нэмыцэ зэ­рыпхъуакIуэхэм: цIыху мин 75-рэ зэтраукIащ. Абыхэм ящыщу минитхур сабийт. Шы­щхьэуIум и 17-м къалэр хуит ­къащIыжащ. Абдежрэ Кара­чеврэ щекIуэкIа зауэм зэрып­хъуакIуэхэм я танк 48-рэ къыщагъэуащ, кхъухьлъатэ 12 ­къраудыхащ, лагъым 200-рэ Iэщэ-фащэ гъэпщкIупIэу 12-рэ къагъуэтащ дыдейхэм. Бийм и сэлэтрэ офицеру 3500-рэ ха­гъэ­щIащ.
Брянск хуит къащIы­жыным я псэр щIатащ Дзэ Плъы­жьым и зауэлI куэдым. Абыхэм ящыщщ НафIэдз ­Мзети. Зауэр иухри зэман дэ­кIыжауэщ абы и кIуэ­дыкIам и хъыбар унагъуэм къащы­Iэ­рыхьар.
1972 гъэ пщIондэ Мзетэ хабжащ хъыбарыншэу кIуэ­дахэм. ЛъыхъуакIуэ гупым зауэлIым и унагъуэм письмо къы­хуатхащ къуэшыкхъэм дэт фэ­еплъ сыным и сурэт щIыгъуу. «Мыбдеж НафIэдз Мзетэ щы­щIалъхьащ, игъащIэкIи лIы­хъужьу къэнащ» жиIэу итт. Пись­мор къыIэ­рыхьа нэужь, Хьэсэн, и анэми жримыIэу, адэм и кхъащхьэм кIуащ. Ар я япэ зэIущIэт. Езы зауэлIым ищIэххэртэкъым, щIэб­лэ иIэу… Мзетэ и щхьэгъу­сэ Iэминат и щIалэ закъуэр зэман хьэлъэм къыхигъэтэ­джы­кIащ зыхуей хуэзэу. И щIалэм, къуэрылъхуитIым, абыхэм къащIэхъуэжахэм я IэфI илъэгъужащ. Илъэс 65-кIэ кIэлъыпсэужащ щхьэ­гъусэм.
НафIэдз Мзетэ и къуэ Хьэсэн пщIэ зиIэ цIыхуу щытащ. Иужьрей илъэсхэм лэжьащ ­Мэкъумэш техникэмкIэ Шэ­джэм цехым и унафэщIу. Ауэ гъащIэ мащIэт - 2007 гъэм ­дунейм ­ехыжащ. Хьэсэн и щхьэгъусэ Лидэ 1971 гъэм ­КъБАССР-м и Налшык хэха­- кIуэ округым къыб­гъэдэкIыу РСФСР-м и Совет Нэхъыщхьэм и депутату ­хахауэ щытащ. Абы иригушхуэу ехъумэ и гуащIэм папщIэ къы­хуагъэфэща къэрал дамыгъэ куэд. Хьэсэнрэ Лидэрэ щIалитI къащIэхъуащ. Олег мэкъумэш IэнатIэм пэрытщ: хьэцэпэцэ­хэр, мэракIуэхэкIхэр егъэкI. Валерэ полицэм и полковникщ. Абыхэм къащIэхъуэжахэри балигъ хъуащ: хэт юристщ, хэт экономистщ, хэт дохутырщ. 
НафIэдз Мзетэ псэууэ зауэм къикIыжатэмэ, дауэрэ и гъащIэр екIуэкIынут?! Зыми ищIэркъым. Хьэкъыр зыщ: ар иригушхуэнут къыщIэхъуа щIэб­лэм!
Хэку зауэшхуэр зэман жы­жьэу къэзылъытэ щыIэщ. Ар пэжкъым. Зауэм и Iэужьыр ди нобэми хэтщ. Ди гум илъщ ­игъащIэкIэ мыгъущыну гуауэ. Арами, дрогушхуэ икIи тщы­гъупщэркъым ди япэ итахэм я хахуагъэр. Абыхэм я фэеплъым даунэтI. 
Зауэм и фэеплъым иIэкъым пIалъэ. НафIэдз Мзетэ и щIэб­лэр щIыдопIыкI абы и хъыбархэм. Ар щапхъэ тхуохъу Хэкур фIыуэ тлъагъунымкIэ!

 

НафIэдз Людэ.
Поделиться: