НэхъыщIэхэм я щапхъэт, зыхузэфIэмыкIым я щIэгъэкъуэнт

ЗэманыфIкIэ узэIэбэкIыжмэ, Хьэтуей къуажэм щыщ Жылэхэ я унагъуэм щIалэ цIыкIуитI зэуэ къащыхэхъуэм, зым Къэралшу, адрейм Нартшу фIащат. Къэхъуащ ахэр адыгэ хабзэм щIапIыкIыу, хьэл-щэн дахэ яхэлъу, нэмысыфIэщ жрагъэIэу. ЩIалитIыр иужькIэ цIэрыIуэ зэрыхъуар абыхэм фIаща цIэ дахэхэртэкъым, атIэ я дуней тетыкIэрт. Нобэр къыздэсым жылэжьым дэсхэр абыхэм ирогушхуэ, псалъэ гуапэ хужаIэ…
Нартшу пасэу дунейм ехыжащ, ауэ абы и IуэхуфIхэр, и цIэр къэнащ. Къэралшу (ар си адэщ) бынитху дипIати, сэ си щхьэкIэ сщIэжыркъым зэгуэр ди жагъуэ къищIауэ. Адэ-анэм зыми драмыгъэхъуапсэу дапIащ, дэ абыхэм я хьэкъ ттелъщ.
Си адэр здэщымыIа IэнатIэ къуажэм щыгъуэтыгъуейщ. Ар куэдрэ Iэщыхъуэу лэжьащ, пхъэIэщэкIэ ващ, фермэм и унафэщIуи щытащ. Сыт хуэдэ Iуэху пэрыувэми, сытым дежи езым и сэбэп цIыхухэм яригъэкIыфырт, гущIэгъу хэлът, бзэ дахэ Iурылът.
Си ныбжьхэми нэхъыжьхэми зэращIэжщи, зауэ зэманымрэ абы иужь илъэсхэмрэ гъащIэр хуабжьу хьэлъэу щытащ. Ар зэрыхьэлъар цIыхухэм яшхынрэ щатIэгъэнрэ зэрамыгъуэтым и закъуэтэкъым. Къуажэдэсхэм зыхэпсэукIын яIэжтэкъым, губгъуэм зэрыщылажьэ Iэмэпсымэхэр зэхэкъутат, техникэ мащIэ щыIэри зауэм зэщIикъуати, псори IэпщэкIэ къалэжьын хуейт. ЦIыхухъу къуажэхэм дэсыжтэкъыми, лэжьыгъэм и хьэлъэр зытехуэр цIыхубзхэмрэ ныбжьыщIэхэмрэт.
А псори зэзыгъэзэхуэфын, псэукIэр къызэзыгъэпэщыфын уиIэныр Iэджэ и уасэт. А зэманым си адэр цIыхухэм яхэтащ сыт и лъэныкъуэкIи игъэгушхуэу. Ар абы щыгъуэ выгу ис къудейуэ арат, ауэ нэхъыщIэхэм я щапхъэт, фызабэхэм я щIэгъэкъуэныфIт.
НэхъыщIэ гуэр имыщIапхъэ илэжьу е Iуэхум зыщIригъэхыу илъэгъуамэ, мыгубжьыу, псалъэ дахэ защIэкIэ иущийрт. Апхуэдэхэм зыкъыхуэзыгъэгусэ е нэбгъузэкIэ къыхущIэплъ къахэкIамэ, яжриIэрт: «Ей, хуэмыху, щымыуэрэ мыгъуащэрэ щыIэ?! Нэхъыжь къошхыдауэ щхьэрыгъажэ пщIыныр лIыгъэкъым, а дагъуэ къыпхуэзыщIам игу зригъэбгъэхьыжыныр хахуагъэщ».
Зауэм фызабэу къигъэнахэм мымащIэу яхэтт унэ зимыIэжхэр е зыщIын хуейхэр, пхъэгъэсын зымыгъуэтхэр. Си адэр абыхэми яхуэщхьэхакъым. СощIэж зэгуэр къыхилъхьат гу зэщIэщIа ис псоми апхуэдэхэм зыщIагъэкъуэн хуейуэ: унэ зимыIэм хуащIырт е хузэрагъэпэщыжырт, гъэсын щыщIэхэм къыхуашэрт. А зэманым хъуэхъуу, псапэу къилъэжьар Тхьэм къылъигъэс!
Къэхъурт ди адэм и жэрдэмыр къыщыдамыIыгъи. Абы щыгъуэм езым и закъуэ къарукIэ Iуэхум иужь ихьэрт. Мэзым пхъэ гъэсыныр куэду къришмэ, нэхъыбэм зэрадэIэпыкъуфынум ар егупсысырти, хьэблэм щIалэ цIыкIуу дэсым я Iэжьэхэр езым и выIэжьэм кIэрищIэнти, абыхэми ярыз пхъэ къишэнт.
Псэ зэпылъхьэпIэт а зэманыр. Ар къызыхэкIыр зауэ зэрекIуэкIам и закъуэтэкъым. Нартыху кIэчан, гуэдз жып щхьэкIэ цIыхур ягъэтIысырт, ауэ щыхъукIэ къалэжьыр иратыртэкъым. Унагъуэр зэрапIыр хадэм кърахымкIэт, гуфIакIэкIэ къадыгъуфымкIэт, вакъэм ирагъэщащэу къахьыфымкIэт. «Зи вакъэ зэврэ зи гъавэ мащIэрэ нэхъ Iей сыт щыIэ?» - жиIэрейт си адэм. Езым хуэдэу выгурэ шыгукIэ лажьэу къуажэм дэс адрейхэри абы хуигъасэрт тхьэмыщкIэм гу лъатэным. «Ей, жылэ махуэ хъунхэ, зыгуэр флъэкIыххэу цIыхум Iуэхутхьэбзэ яхуэвмыщIэу къэвмыгъанэ! Уи IэмыщIэм икIырщ бгъуэтыжыныр», - яжриIэрт цIыхухэм.
Зэманыр щыхьэлъэм и деж зэблагъэхэр щызэмыплъыж, зыр адрейм щепэгэкIыж къохъу. Си адэм и къуэшхэр Жэмтхьэлэ щыпсэурт. Абыхэм ящIэупщIэну мурад ищIати, зы ныш игъэхьэзырщ, абы хуэфэщэн щIигъужри, и выгу зэщIэщIамкIэ гъуэгу теуващ. ПщыхьэщхьэхуегъэзэкI хъуауэ ар Жэмтхьэлэ нэсащ. Нэхъ бысым ищIыпхъэм я деж еблагъэри, Жылэхэ ящыщ зэджапхъэхэри зэхуригъэшэсащ. Къызэхуэсахэм ящыщ гуэрым и гугъащ си адэр абыхэм гъавэ щхьэкIэ лъэIуакIуэ яхуэкIуауэ. Ауэ Iуэхур нэгъуэщIу къыщыщIидзым, укIытэжаи щыIащ.
… Куэд мэхъу си адэм епха си гукъэкIыжхэр. Старэ Шэрэдж Дохъушыкъуей къуажэм дэт профтехучилищэм музей къыщызэрагъэпэщырт. Ар зэрызэхихыу, си адэм мурад ищIащ абы тхыгъэ яхуищIыну икIи мэкъумэшыщIэхэр зэрылажьэу щыта Iэмэпсымэхэм адыгэ цIыхухъу фащэ фэилъхьэгъуэри щIыгъуу еджапIэм яхуихьат.

 

Къардэн Марие.
Поделиться: