УФ-м щIыхь зиIэ и дохутыр, КъБР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, ЩIДАА-м и академик, Урысейм Естественнэ щIэныгъэхэмкIэ и академием и член-корреспондент, медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Шыгъушэ Хьэсэн Хьэтал и къуэм и гъащIэ псор дохутыр IэщIагъэм хуэгъэпсауэ, хузэфIэкIымкIэ цIыхум дэIэпыкъуу псэуащ.
Къэралым и кардиолог нэхъыщхьэ, Урысей Академием и академик Чазов Евгений и гъэсэну щыта Шыгъушэм кардиологием, терапием, къапщтэмэ, Урысейм узыншагъэр хъумэн и IэнатIэр къызэгъэпэщыным и лъэужь къыхинащ. Аритмологие унэтIыныгъэмкIэ абы иригъэкIуэкIа щIэныгъэ къэхутэныгъэхэр гум и лэжьэкIэм игъуэта зэхъуэкIыныгъэхэм еIэзэнымкIэ къагъэсэбэп.
Шыгъушэ Хьэсэн и гъащIэ гъуэгуанэр сыт и лъэныкъуэкIи щапхъэщ. Зыпэрыхьэ сыт хуэдэ Iуэхури нэгъэсауэ зэфIигъэкIыу, къыхиха IэщIагъэмкIэ цIыхухэм я деж щихь жэуаплыныгъэр зыхищIэу псэуащ ар. Абы и цIэр къыхэнащ къэралым и кардиологие тхыдэм, абы и щIэныгъэ лэжьыгъэхэр дуней псом къыщалъытащ.
ЩIэныгъэлI цIэрыIуэр, дохутыр Iэзэр I946 гъэм Къулъкъужын Ищхъэрэ къуажэм къыщалъхуащ, а жылэм дэт курыт школ №4-м щеджащ, I972 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым медицинэмкIэ и факультетыр фIы дыдэу къиухащ. I972 гъэм къыщыщIэдзауэ I975 гъэм нэсыху Аргудан дэт сымаджэщым и дохутыр нэхъыщхьэу щытащ. I982 гъэм абы «кардиологие» IэщIагъэмкIэ кандидат лэжьыгъэр, илъэсиплI дэкIа нэужь доктор диссертацэр СССР-м Медицинэ щIэныгъэхэмкIэ и академием и Урысейпсо кардиологие щIэныгъэ центрым щыпхигъэкIащ. Абы щыгъуэм итха щIэныгъэ лэжьыгъэхэр хамэ къэралхэм къыщыдэкI медицинэ журнал цIэрыIуэхэм къытрадзащ. Шыгъушэм иригъэкIуэкIа къэхутэныгъэхэр я лъабжьэу ди къэралми нэгъуэщI щIыпIэхэми гу узым и хущхъуэхэр къыщыдагъэкIащ. Профессор цIэрыIуэм и лэжьыгъэхэр ноби я IэнатIэхэм къыщагъэсэбэп дуней псом и дохутырхэмрэ щIэныгъэлIхэмрэ.
I985 - I99I гъэхэм Шыгъушэр КъБКъУ-м кIуэцI узхэмкIэ и кафедрэм и ассистенту, иужькIэ профессору щытащ. I994 гъэм щыщIэдзауэ Хьэсэн университетым субординаторхэр егъэджэнымрэ дохутырхэм я щIэныгъэм хэгъэхъуэнымкIэ и кафедрэм, иужькIэ госпитальнэ терапиемкIэ кафедрэм я унафэщIу лэжьащ.
Ар жыджэру хэлэжьыхьащ щIэныгъэлIхэр гъэхьэзырыным, егъэджэным. Абы и унафэм щIэту зэтрагъэувауэ щытащ диплом зрата дохутырхэм я щIэныгъэм зэрыхагъэхъуэфыну щIыкIэр. Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым госпитальнэ терапиемкIэ и кафедрэм илъэс куэдкIэ щрагъэкIуэкIа къэхутэныгъэм тету къызэрагъэпэщауэ щытащ профессор Шыгъушэр зи пашэ аритмологхэм я школу Урысей Федерацэ псом зи цIэр щыIуар. Абы цIыху 25-м я кандидат, доктор диссертацэхэр щыпхагъэкIащ. Абыхэм ящыщу I8-м я лэжьыгъэхэр ягъэзэщIащ Хьэсэн и унафэм щIэту.
Шыгъушэр фIыуэ зыцIыхухэм зэрыжаIэжымкIэ, ар зыпэрыхьэ сыт хуэдэ IэнатIэри иригъэфIакIуэрт. Апхуэдэу I996 - 2007 гъэхэм Хьэсэн Налшык къалэ дэт клиникэ сымаджэщ №I-м и дохутыр нэхъыщхьэу щытащ. Абы къызэригъэпэщат сымаджэщым кардиологиемкIэ, ревматологиемкIэ, сабий неврологиемкIэ и къудамэ щхьэхуэхэр. Шыгъушэр а къулыкъум щыпэрытам медицинэ щIэныгъэм и къэхутэныгъэщIэхэр жыджэру икIи ехъулIэныгъэ яIэу узыншагъэр хъумэн IэнатIэм къыщагъэсэбэпу лэжьыгъэр зэтриублат.
ЩIэныгъэлIым и Iэдакъэм къыщIэкIа тхыгъэ зэмылIэужьыгъуэу 250-м щIигъу Урысейми нэгъуэщI къэралхэми къыщыдэкI медицинэ журналхэм къытрадзащ. Ар и унафэщIу щытащ «кардиологие» IэщIагъэмкIэ доктор диссертацэхэр пхыгъэкIынымкIэ КъБКъУ-м и диссертацэ советым. «Урысей кардиологие журналым» и редакцэм и советым хэтащ. Абы къызэригъэпэщауэ щытащ Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэм и кардиологхэм я зэгухьэныгъэ. Апхуэдэу ар щытащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и кардиологхэм я щIэныгъэ зэгухьэныгъэм и тхьэмадэу, гу дохутырхэм я урысейпсо, европей зэхухьэныгъэхэм хэтащ. Шыгъушэм щIэх-щIэхыурэ къызэригъэпэщырт урысей, республикэ щIэныгъэ-практикэ конференцхэр, езыри жыджэру хэтт гу узым теухуауэ Урысейми Европэми щрагъэкIуэкI зэIущIэхэм. А псом къыдэкIуэуи, Хьэсэн щытащ щIыпIэ самоуправленэм и Налшык къалэ советым и депутату, жыджэру жылагъуэ Iуэхухэми хэтт.
ЩIэныгъэлIым, дохутыр Iэзэм и лэжьыгъэр гулъытэншэу къэнакъым. Абы къыпэкIуащ щIыхьыцIэ лъапIэхэр, фIыщIэ, щытхъу тхылъ зэхуэмыдэхэр.
Дохутыр гъуэзэджэу зэрыщытам къыдэкIуэу, сыт хуэдэ Iуэхуми и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэт, цIыхугъэшхуэ зыхэлът Хьэсэн. IуэхутхьэбзэкIэ абы бгъэдыхьауэ зыгуэр щигъэщIэхъуа щыIэкъым. Дэтхэнэми хузэфIэкIыр яхуищIэрт, псэ хьэлэлт, цIыху гуапэт, абы къыхэкIыуи куэдым фIыуэ къалъагъурт.
Шыгъушэ унэцIэр зезыхьэхэр республикэм и къуажэ куэдым щопсэу. Апхуэдэу щытми, псори зэрыIыгъыу, зэрыщIэу къызэдокIуэкI. «Шыгъушэ» лъэпкъ зэгухьэм и Совет къызэрагъэпэщауэ сыт хуэдэ я Iуэхури абдеж утыку къыщрахьэрэ нэхъыфI зэрыхъунум щытепсэлъыхьу зэхэтщ. Апхуэдэ зэхыхьэхэми жыджэру хэтащ Хьэсэн. Ар «Шыгъушэ» лъэпкъ зэгухьэм и Советым и къудамэу Къулъкъужын къуажэм щыIэм и нэхъыщхьэу щытащ. КъызыхэкIа лъэпкъым и цIэр фIыкIэ игъэIунымкIэ, и пщIэр иIэтынымкIэ хузэфIэкI къигъэнакъым абы. СыткIи щапхъэт: нэхъыжьми хуэфащэ пщIэ яхуищIырт, нэхъыщIэми и гулъытэр ялъигъэсырт.
ЩIэныгъэлI цIэрыIуэм, кардиолог гъуэзэджэм унагъуэ дахи и щIыб къыдэтащ. Адэм, щхьэгъусэм и фэеплъ нэхур ягу имыхуу абы и Iуэхум адэкIи пащэ. Хьэсэн и щхьэгъусэ ФатIими и IэщIагъэкIэ дохутырщ, Налшык къалэ дэт клиникэ сымаджэщ №I-м неврологиемкIэ и къудамэм и унафэщIщ. Я щIалэр медицинэ щIэныгъэм я докторщ, Семашкэ Н. А. и цIэр зезыхьэ клиникэ сымаджэщым рентген-эндоваскулярнэ Iэмалхэр къагъэсэбэпурэ щеIэзэ къудамэм и унафэщIщ, Лъэпкъхэм я зэныбжьэгъуныгъэмкIэ Урысей университетым медицинэ лэжьакIуэхэм я Iэзагъэм хэгъэхъуэнымкIэ и факультетым гу-лъынтхуэ хирургиемкIэ и кафедрэм и унафэщIщ, я хъыджэбзыр медицинэ щIэныгъэхэм я кандидатщ, Евдокимов А.И. и цIэр зезыхьэу Москва дэт къэрал медико-стоматологие университетым акушерствэмрэ гинекологиемкIэ и кафедрэм и ассистентщ.
