Жылагъуэ къэс иIэщ щIыуэпсым ехьэлIа тхыдэ фэеплъ гъэщIэгъуэнхэр, ирехъу ар щагъэтIылъари зыгъэтIылъари куэд щIауэ ящыгъупщэжа мывэжь закъуэ, къигъэщIа гъащIэшхуэм теукIытыхьыж хуэдэ мэз щхъуэшым зыщызыгъэш жыгеижь, иджыри зи къарум къигъэгугъэ лъабжьэхэмкIэ бгы щыху задэм зыкIэрызыIыгъэ кхъужьей…
Псалъэм къыдэкIуэу, Старэ Шэрэдж къуажэм Хьэмдэхъум и цIэр зэрихьэу дэт аграрнэ лицейм и пщIантIэм щахъумащ ижь зэманым хаса кхъужьеищ. ЕджапIэм и унафэщI Сэхъурокъуэ Анэтолэ зэман ипэкIэ къызэрытхуиIуэтэжауэ щытамкIэ, ахэр Октябрьскэ революцэр къэхъеину иджыри ягу къыщымыкIым хасауэ щытащ а щIыпIэр зея Къудащхэ.
Урысей псом зи цIэр щыжаIэу щыта, Къудащхэ благъэ яхуэхъуа Морозовхэ яхэту, лъэпкъым шыщхьэзэфIэдзэу кърагъэблагъэ хьэщIэ лъапIэхэр, уэркъ зэхуэсхэр - апхуэдиз лъэхъэнэ зэпэджэм къела жыгищыр нобэм къэсауэ Шэрэдж бжьэпэм щхьэщытащ, телевиденэм и нэтын дгъэхьэзыру тетхауи щытащ.
Псом нэхъ гъэщIэгъуэныжу, уей - уей жезыгъыIэ Къудащхэ хьэщIэхэм хузэхаша адыгэ джэгушхуэм иджыри хъыджэбз цIыкIуу хэта нанэ ди гъунэгъуащ. Ар а джэгум къыхахри унэидзыхьэу Жанхъуэтхьэблэ нахьат. Хъаний (арат абы зэреджэр) езыр Къуэшыркъуей хьэблэм щыщт, Къуэшыркъуейхэ япхъут, Къудащхэ щIыщыIэр гурыIуэгъуэу. Абы зэман - зэманкIэ къиIуэтэж хъыбар жыжьэхэм къыхэщыгъащ а кхъужьейхэри. А зэманым жыгхэм я ныбжьар сыткIэ пщIэн, ауэ пащI щымыIэу хьэблэм фIыуэ щалъэгъуа нанэр дунейм зэрехыжрэ илъэс 40 - м нэсащ. А зэманым ар илъэси I00 хъурт. Абы тепщIыхьмэ, кхъужьейхэм я ныбжьри илъэси I60 - м фIишащ - тхыдэ ирокъу.
Нэхъ зэман гъунэгъумкIэ дыкъэIэбэнщи, Псыгуэнсу къуажапщэм зи псыпэр къыщежьэ Акъсырэ и нэпкъ лъагэм тетщ щихуищ. Псалъэмакъым мащIэу дыкъытекIынщи, Совет лъэхъэнэм псы ежэххэм хуащIу щыта гулъытэр хэткIи щэхукъым - цIыхухэм ирафри унагъуэкIэ къагъэсэбэпри арат. Нэпкъым тес хьэблэ езыгъэзыхымкIэ гугъут плIэрыхьу псыр псыхъуэм къыдэпхыну. ЗэрыжаIэжымкIэ, Акъсырэхэ я зы дадэ (Къэбэрдей драматург Акъсырэ Залымхъан и адэм) Iуэху ищIри, бгищ зэкIэлъыкIуэм бгъурыту псы жапIэ къуажэдэсхэм даригъэтIыкIщ, Псыгуэнсу псым къыхашри жылэм и кIыхьагъкIэ Iэрагъэхьащ. Ар къыщыхъуар колхозхэр щызэхыхьа зэманырт. Ноби йожэх дадэм и цIэр зыфIащыжа Акъсырэ.
ЩихухэмкIэ дгъэзэжынщи, Хэку зауэр къыщыхъеину гъунэгъухэрщ зи гугъу тщIа щихухэр Акъсырэ Iуфэ щыхасар. Ар зигу къэкIауэ щыта Беслъэн щIалэр зауэ нэужь лъэхъуэщри игъэунэхуауэ, лIыжь дыдэ хъуху псэужащ, Акъсырэ и къежьапIэм къэралым трищIыхьа псы зэбгрытыкIыпIэм и тету. Къэбэрдейм и цIыхубэ тхакIуэ Къармокъуэ Мухьэмэд и псалъэхэмкIэ жытIэнщи, Хэку зауэми I966 - I967 гъэхэм щIыдагъэ къэлъыхъуэным ехьэлIауэ Акъсырэ ибгъукIэ щрагъэкIуэкIа георазведкэ лэжьыгъэшхуэхэми хиубыда икIи къела «щихухэр иджыри мэкI», жыжьэу ядз жьауэр гъэмахуэ хуабэм ныджэм щыхъуакIуэ шкIащIэ цIыкIухэмрэ псым щес къаз бынышхуэхэмрэ я тIысыпIэу.
Апхуэдэ жыг къэс яхъумэ, жылагъуэхэм я мызакъуэу, унагъуэкIэ къадекIуэкIа тхыдэ хъыбар гъэщIэгъуэнхэр.
