Еджагъэшхуэ, филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор цIэ лъапIэр щIалэ дыдэу зыхуагъэфэща Абдокъуэ Iэуес Исмэхьил и къуэм гукъэкIыж кIэщI къудей мыхъуу, хуэфащэт тхылъ псо тебухуэну.
И лъэпкъыр нэхъри зэригъэдэхэн, нэхъри зэригъэбжьыфIэн Iуэху щхьэпэхэрщ абы и гъащIэри и гуащIэри зытриухуауэ щытар. СфIэгъэщIэгъуэн къудейуэ къэмынэжу, сфIэтелъыджэт Абдокъуэм бзэм ехьэлIауэ бгъэдэлъа щIэныгъэр. Ижь-ижьыж лъандэрэ ди гъунэгъуу псэу лъэпкъхэм я псэлъэкIэ-псэлъафэ щхьэхуэхэмрэ дыдейхэмрэ зэригъапщэм, зэпилъытэжурэ, иригъэкIуэкI къэхутэныгъэщIэхэм пфIэгъэщIэгъуэну, утемызашэу укъоджэ. Абы и филологие лэжьыгъэхэр саугъэт лъапIэщ лъэпкъым и дежкIэ. Бзэ куэдым я тхыдэм ар куууэ зэрыщыгъуазэм шэч хэлътэкъым. Ди адыгэ псалъэжьхэр, псэлъафэхэр, жыIэгъуэхэр нэгъуэщI лъэпкъхэм я бзэхэм щIыхыхьам, къызэращтам и щхьэусыгъуэу еджагъэшхуэм къилъытэр ди адыгэбзэ жыIэкIэмкIэ цIыхум и гупсысэр куэдкIэ нэхъ шэрыуэу кърипIуэтэфу зэрыщытырщ. Ди бзэм и къулеягъыр яфIэтелъыджэт ди гъунэгъу лъэпкъхэм. Адыгэбзэм «хуэIымшымхэм» ар ящIэну и чэзу хъуат. А гупсысэ узыншэр я купщIэ курыхщ еджагъэшхуэ Абдокъуэ Iэуес мыгъуэм и лэжьыгъэ куэдым.
БзэщIэныгъэм и закъуэтэкъым а цIыху щыпкъэр зыхуэIэижьыр. Абы и къалэмыпэм къыщIэкIащ художественнэ тхыгъэ купщIафIэхэри; и рассказхэр, и повестым щыщ пычыгъуэ щхьэхуэхэр мызэ-мытIэу дунейм къызэрытехьам сэ фIыуэ сыщыгъуазэщ. Гуапэтэкъэ, псапэтэкъэ, и псэр гуфIэнтэкъэ а еджагъэшхуэм и Iэужьхэр зэуIу щIарэ тхылъ щхьэхуэу дунейм къытегъэхьауэ щытамэ. Ауэ мы зэман зэхэзэрыхьам ар хэт Iуэху ищIын?
Егъэлеяуэ, пхуэмыIуэтэщIыным хуэдэу, фIыуэ илъагъурт абы и лъэпкъыр, зэрыадыгэм иригушхуэу, адыгэ лъэпкъ лIыхъужьым къызэрыхэкIам ирипагэу, ириину тетащ ар мы дунейм, и гъащIэ тIэкIур иухыху. ЦIыху гу къабзэ-псэ къабзэу зэрыщытым папщIэ ар псоми фIыуэ къалъагъурт.
Студентхэр егъэлеяуэ куэдым дыщIэупщIэрт. ДызэупщIыр ди егъэджакIуэхэрат. ДызыщIэупщIэхэм уэим пщIыни, ауан укъыщIащIыни, Iэпэм епшэкIыу ер къызэрыбгъэкIыни хэлътэкъым. Ди лъэпкъ Iуэху, ди бзэ, ди хабзэ жыпIэми ахэр къэIэтыжа зэрыхъунт дэ зетхуэр. Псалъэм папщIэ, ди цIыхушхуэхэм (адыгэ лъэпкъым къытхэкIахэм) я цIэхэр ди уэрамхэм щIызэрамыхьэр къызыхэкIыр сыту пIэрэ? ЩоджэнцIыкIу Алий цIыхушхуэщ, цIыху лъапIэщ, адыгэ лъэпкъым ди набдзэщ. Абы и цIэкIэ щыIэщ театр. Ар хъарзынэщ. Ауэ а театрыр зытет уэрамми зэрихьэн хуейр ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэрщ. Сыт театрыр зытет уэрамым республиканскэ цIэр щIыфIащар? Пэж дыдэу, девгъэгупсысыт. Къэбэрдей-Балъкъэрым уэраму иIэр псори республиканскэкъэ, республикэм щыхиубыдэкIэ? Апхуэдэ фIэщыгъэ делагъэр хэту пIэрэт къэзыгупсысар. ДызыгъэпIейтейхэм, дызыщIэупщIэхэм мытэмэмагъыу, мыпэжу, къуаншагъэу сыту пIэрэт хэлъар? ЕмыкIу пщIын, къемызэгъыу къэплъытэ хъун хэлътэкъым дэ къэтIэт Iуэхухэм. Ауэ… Хамэ къэралхэм я литературэм дыхуезыгъаджэ бзылъхугъэр ящыщт студентхэм ди гукъеуэр зэтхьэлIэхэм.
Дэ, щIалэгъуалэм, дигугъэжт: мыр, мы бзылъхугъэр, щыадыгэ нысэкIэ леишхуэ зытехьа лIыхъужь-лъэпкъ къабзэм, мыгъуэхэмыкIыу ягъэпсэуам, гууз-лыуз къытхуиIэщ. АрщхьэкIэ дыщыуат дэ. Дэ дыздигугъэм Iуэхур щыщыIэтэкъым. А цIыхубзым и псэм ер хэгъэпщкIухьауэ къыщIокI. Студентхэм ди псалъэр зэхъуэкIауэ унафэщIхэм я деж илъэдэкъэщыкIыу нехьэс. ЩIалэгъуалэм лъэпкъзэхэгъэж тщIыуэ еIуатэ. Зы бэлыхь лажьэ къэхъуами ярейуэ, къыттоуэ еджагъэшхуэ гуп. «ЕIым-еIщ! ФыкъезыхуэкIыр сыт лажьэ? Фи жьэр фубыд. Фи пIэ фис, фи мыIуэху зевмыхуэ. Зыщывмыгъауэ. Мы къэфпсэлъхэм фытекIуэдэнущ», - къыджаIэрт абыхэм.
Лъэпкъыр зэрефIэкIуэн, ди адыгэбзэм хуэфащэ пщIэр игъуэтыжын! Арат жытIэр псоми зыжьэу. Абдокъуэ Iэуес мыгъуэр псэлъапIэм къохьэри гъэхуауэ, шэрыуэу, губзыгъагъэшхуэ хэлъу, къопсалъэ: «Дэ дыхуитщ ди лъэпкъ Iуэхур зетхуэжыну. Хабзэм къемызэгъ длэжьыркъым». Уащхъуэдэмыщхъуэу къыттеуахэм, яхуэфащэ жэуап яритат Iэуес мыгъуэм. Зы мэскъалкIэ ар къахуэгъэлэнджатэкъым. ЩыIэтэкъым ар къизыгъэкIуэтын къару, адыгэ лъэпкъыр гъэлъэпIэным, ар гъэдэхэным ехьэлIа Iуэху е псалъэмакъ къаIэтамэ. Абдокъуэм къыкIэлъыкIуэу гугъэзагъэ-псэгъэзагъэу, жьакIуэрэ жьэнахуэу, къэпсэлъат абы щыгъуэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэди Джэрыджэ Арсени. Сэри щыжысIауэ щытащ абы псалъэ, ауэ сызыхуэмыарэзыжу сыкъикIыжауэ щытащ трибунэм. А псор щIыжысIэжыр Абдокъуэ Iэуес мыгъуэращи, абы и псэри, игури итхьэщIыкIыпарэ къабзэрэ-къабзэу, и лъэпкъым и ефIэкIуэныгъэм щхьэкIэ и гъащIэри, и гуащIэри щхьэузыхь ищIыфыну тетащ ар дунейм.
Адыгэбзэм и закъуэтэкъым абы куууэ иджар. Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым студентхэр урысыбзэм щыхуригъэджащ а щIэныгъэлI щэджащэм. Абдокъуэ Iэуеси абы къыдеджа студентхэри дызыщIэхъуэпсу щыта Iуэху дахэ куэдыр нобэ нахуапIэ хъуащ. Тхьэр арэзы къахухъу Адыгэ Хасэм хэт щIалэ ахъырзэманхэм. Абы щыгъуэ етхьэжьауэ щыта Iуэху щхьэпэхэр, ди хъуэпсапIэу щыта куэдыр гъэзэщIа, гъэтэрэза хъуащ. Ди тхакIуэшхуэхэм, ди цIыху цIэрыIуэ куэдым я цIэхэр зэрахьэ нобэ ди уэрамхэм. Адыгэм, леишхуэ зытехьа ди лъэпкъ дахэм, фIымрэ дахэмрэ и натIэу Тхьэм дигъэпсэу. А фIым щIэхъуэпсу, абы щIэбэну дунейм тета ди цIыху лъапIэхэм, Абдокъуэ Iэуес мыгъуэм хуэдэхэм, я ахърэтыр нэху, дахэ Тхьэм ищI.
