Гъуэгуанэ дахэ

Хэку зауэшхуэм и гуащIэгъуэти, цIыхухъу балигъхэр зауэм щыIэт. Дунейр шэджэладжэт шхынрэ щыгъынкIэ хуэщIар закъуэтIакъуэт. Нартыху путым сом мин и уасэт. Iэщым мэкъумылэу иIэр мащIэ дыдэт. Шыгъур зэпэубыдат. Дэнэ къипхынут ерыскъыхэкIхэр, фашистхэм къыдащIылIа зауэ емынэм димыгьэвамэ, димыгъэсамэ? Узэгупсысын куэдыкIейт. Дэтхэнэр бгъэвынт? Псэ зэпылъхьэпIэ зауэм Iутхэр япэ бгъеинт, хьэмэрэ лIыжь-фызыжь лъэрымыхьхэмрэ сабий IэпщIэлъапщIэхэмрэ гъейм къызэрегъэлыным уегупсысынт? 
А гугъуехь псор зи пщэм къыдэхуа сабийхэри гузэвэгъуэм кърихуэкIырт, я адэхэм, я къуэшхэм я къалэнхэр ягъэзэщIэну лъэпIастхъэхэрт… Илъэси 9-м ит щIалэ цIыкIум и закъуэт унагъуитIми цIыхухъу нэхъыжьу къинар. Зауае бзаджэр екIуэкIыу 1942 гъэм и мазаем Къэхъун къуажэм щыщ НэщIэпыджэ Мусэрэ абы и къуэшитI – Къасымрэ Жэмалдинрэ – зауэм кIуат. Зыми къигъэзэжатэкъым. Мусэрэ абы и къуэш курыт Къасымрэ я унагъуитIым цIыхухъу нэхъыжь къалэныр щигъэзэщIэну Мусэ и къуэ Ибрэхьим и пщэ къыдэхуат. 
… Зауэм зэтрикъута псор зыфIэгъэувэжын хуейти, гъащIэм псэщIэ халъхьэжыну инри цIыкIури яужь итт. Ибрэхьим курыт школыр къыщиуха гъэм я унэр къызэтещэхащ. Езыми и адэ къуэш Къасыми я унагъуэхэр щыпсэун ямыIэу къэнат. Еджэным гу хуэзыщIа щIалэм щIэныгъэ пыухыкIа е IэщIагъэ гуэр зригъэгъуэтыну Iэмал игъуэтыртэкъым. Къэнэжыр зыт: лэжьэнырт. Арати Ибрэхьим Дохъушыкъуей дэт ацетон заводым (арат зэреджэр а зэманым Нарткъалэ дэт химическэ заводым) щылэжьэну макIуэ. Рабочэу, учетчикыу лажьэурэ, унитI – зым езым и унагъуэр, етIуанэм и адэ къуэшым и унагъуэр щыпсэуну - еухуэ.
Ибрэхьим иджыри гущIагъщIэлъу къыздрихьэкIырт еджэн Iуэхур, ауэ унагъуитIми зы цIыхухъу ятелэжьэну зэримысыр я жагъуэ хъункIэ шынэрт, зыгуэр абы теухуауэ яжриIэнуи тегушхуэртэкъым. Ауэ хэт зымыщIэр анэгур бынымкIэ зэрыгупцIанэр? Махуэ гуэрым КIулицэ и къуэр зыбгъэдигъэтIысхьэри, хэгъэзыхьауэ къыжриIат: «Сыт хуэдиз гугъуехь унагъуэхэмкIи уэркIи абы пымылъми, си щIалэ, еджэным пумыщэнкIэ Iэмал иIэкъым. Нобэкъым Iуэхур зытещIыхьын хуейр, атIэ пщэдейщ, пщэдеймыщкIэщ…»
Ибрэхьим Налшык дэт педагогическэ институтым щIотысхьэри, 1953 гъэм ар къеух, урысыбзэмрэ литературэмкIэ егъэджэкIуэ IэщIагъэр зригъэгъуэтауэ. Ауэ абы егъэджакIуэу лэжьэну къыхуихуакъым. Ар ягъакIуэ КПСС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и деж щыIэ республиканскэ лекционнэ бюром и унафэщIым и къуэдзэу. ИужькIэ бюрор иратыж Министрхэм я Советым, нэхъ иужьыIуэкIэ – республикэм ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм. НэщIэпыджэр и пщэм къыдэхуа къалэн мытыншым гурэ псэкIэ бгъэдоувэ: лекцэхэр етх, абы къеджэхэм дэIэпыкъуэгъу яхуохъу, езыри темэ гъэщIэгъуэнхэм, зэмылIэужьыгъуэхэм, зэманым къигъэувхэм теухуахэм къоджэ.
1957 гъэм лекционнэ бюрор якъутэжри, абы и мылъкухэри и къалэнхэри «ЩIэныгъэ» обществэм иратыж. А гъэ дыдэм и мазаем и пэщIэдзэм Ибрэхьим ягъакIуэ комсомолым и обкомым пропагандэмрэ агитацэмкIэ и отделым и инструктору. Мы IэнатIэм абы Iэмал щегъуэт республикэм и районхэм, къуажэхэм щыIэ комсомол организацэхэм, щIалэгъуалэм нэхъыбэрэ яхуэзэну, я IуэхущIафэхэр зригъэщIэну, зи лэжьыгъэр къызэхьэлъэкIхэм ядэIэпыкъуну.
Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетыр 1957 гъэм къыщызэIуахам ар хах университетым и комсомол комитетым и секретару. Мыгувэуи ягъакIуэ щIыщIэхэр къыщаIэт Акмолинскэ областым, Къэбэрдей-Балъкъэр комсомол отрядым и комиссару. Республикэм икIри абы кIуат щIалэгъуалэу I800-рэ. НэщIэпыджэр щIыщIэхэм 1958 илъэс псом щолажьэ.
Мы лэжьыгъэ, псэукIэ гугъухэм деж абы щегъэунэху щIалэгъуалэмрэ студентхэмрэ я гъащIэр икIи а Iуэхум абы игури и псэри етхьэкъу. Ди щIалэгъуалэм куэду яхэтт гугъуехьми, жейми, уэшхми, уэсми, зэрыжаIэу, щымышынэ щIалэхэр, хъыджэбзхэр. Абыхэм лэжьыгъэм щапхъэ щагъэлъагъуэ. ЛIыгъэрэ хахуагъэрэ бгъэлъэгъуэну ухуеймэ, дэнэ къипхынт щIыпIэ нэхъыфI! Нэм къиплъыхьыр губгъуэт, вапIэт. Хуабэр къыщохьэлъэкIи, щIыIэм ущигъэдии мымащIэу къэхъурт, ауэ ди щIалэгъуалэр щхьэмыгъазэт, мыщхьэхт. ЩIалэгъуалэм я жэрдэмыр дэпIыгъын, абы и гугъуехьыр дэпшэчын хуейт Iуэхум, лэжьыгъэм псори хузэщIэбгъэуIэн папщIэ. Арат отрядым и комиссар НэщIэпыджэми, абы и унафэщIхэми жэщ-махуэ ямыIэу гугъу зыщIрагъэхьри - здикIа республикэм исхэм я пащхьэм мыукIытэу къихьэжын папщIэ. 
1959 гъэм Ибрэхьим республикэм ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм щэнхабзэ-просветительскэ лэжьыгъэхэмкIэ иIэ отделым и инспектору ягъакIуэ. Абы кърагъэбыдылIэ Iуащхьэмахуэ, Дзэлыкъуэ, Прималкэ районхэм я клубхэм, ЩэнхабзэмкIэ унэхэм, библиотекэхэм я лэжьыгъэр унэтIыныр. ЩIалэгъуалэм ядэлажьэу еса Ибрэхьим сэбэпышхуэ хъууэ а IэнатIэр зэрихьащ.
Ибрэхьим и лэжьыгъэм, жанагъым, зэфIэкIым гу лъатэри, I96I гъэм республикэм ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм ЦIыхубэ творчествэмкIэ и унэм и унафэщI ящI. ИлъэсиплIкIэ абы щолажьэ. Жэуаплыныгъэ ин зыпылъ мы лэжьыгъэм наIуэ щохъу абы и щIэныгъэри зэфIэкIри зэрыиныр. Ар иджы ялъоIэс республикэм ит щэнхабзэ IуэхущIапIэ псоми. Клубхэм, ЩэнхабзэмкIэ унэхэм художественнэ самодеятельностым и гупхэр, агитбригадэхэр зэхьэзэхуэу щолажьэ. Ахэр кIэщI-кIэщIурэ макIуэ фермэхэм, губгъуэхэм, гъэмахуэ хъупIэхэм, икIи Iэщыхъуэхэм я пащхьэм зыкъыщагъэлъагъуэ. А зэманым агитационнэ бригадэхэм я лэжьыгъэм зиужьырт. Абы и щапхъэхэм ящыщ зыщ I964 гъэм Зеикъуэ дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм къыщызэрагъэпэщауэ щыта агитбригадэр - зи цIэр къэрал псом щыIуауэ щытар. Мэзкуу къикIри хьэщIэшхуэ къэкIуат республикэм, урысейпсо агитационнэ бригадэм я еплъыныгъэ Мэзкуу щекIуэкIыным хэтынухэр къыхэзыхыну комиссэм щыщу. 

Зеикъуэ агитбригадэм урысейпсо агитбригадэхэм я еплъыныгъэм япэ увыпIэр къыщихьри, япэ саугъэтри къыхуагъэфэщат. Зеикъуэ ЩэнхабзэмкIэ и унэм и унафэщIу а зэманым лэжьа Щомахуэ Хьэсэнбий, ЦIыхубэ творчествэмкIэ республикэ унэм и унафэщI НэщIэпыджэ Ибрэхьим абы режиссеру игъэкIуауэ щыта Бер Хьэбалэ сымэ фIыщIэшхуэ ябгъэдэлът а IуэхуфIымкIэ. 
I965 гъэм Ибрэхьим референту ягъакIуэ «ЩIэныгъэ» республикэ обществэм и правленэм. Абы I969 гъэ пщIондэ щолажьэ.
НэщIэпыджэр сыт щыгъуи ядэлэжьащ республикэм къыщыдэкI газетхэм я редакцэхэм, телевиденэм, радиом. Ар зэпымыууэ тетхыхьырт лэжьакIуэфIхэм, цIыху щыпкъэхэм. ЖыпIэнурамэ, и тхыгъэ дэтхэнэри щыгуфIыкIыу традзэрт. Абы трегъэгушхуэри, Ибрэхьим нэхъ куууэ икIи ерыщу тхэным пещэ, журналистикэм дехьэх.
Очеркхэмрэ адрей тхыгъэхэмрэ нэмыщI, абы къохъулIэ щэнхабзэ-просветительскэ лэжьыгъэмкIэ методическэ чэнджэщхэр щызэхуэхьэса брошюрэ, тхылъ зыбжанэ къыдэгъэкIынри. Ибрэхьим лажьэурэ заочнэу къиухат Ростов дэт къэрал университетым ЖурналистикэмкIэ и факультетыр. 1969 гъэм абы редактору лэжьэн щыщIедзэ Къэбэрдей-Балъкъэр радиом. 1989 гъэм радиом урысыбзэмкIэ и редакцэм редактор нэхъыщхьэ къалэныр къыщыхуагъэфащэ.
НэщIэпыджэр 1971 гъэ лъандэрэ Урысей Федерацэм и Журналистхэм я союзым хэтащ. И лэжьыгъэфIхэм хуащIа пщIэм къыпэкIуэу, абы 1977 гъэм къыфIащащ «Телевиденэмрэ радиовещанэмрэ я отличник» цIэ лъапIэр, ди республикэм и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и ЩIыхь тхылъри къратащ. Журналистхэм я зэпеуэ зыбжанэм абы текIуэныгъэ къыщихьащ.
 

Хъупсырджэн Хьэмидбий. 1994 гъэ.
Поделиться: