Дауэдапщэр ядиIэтащ

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетыр къы­зэ­рызэрагъэпэщрэ илъэс 90 щрикъум ирихьэлIэу ирагъэ­кIуэкIа махуэщI дауэдапщэ­хэм хэтащ.

КъБР-м и Iэтащхьэр полимер пкъыгъуэ зэхэлъхэмрэ  иджы­рей технологиещIэхэмкIэ Инжиниринг центрыр зригъэлъэ­гъуащ, абдеж щрагъэкIуэкI лэ­жьыгъэми щыгъуазэ зыхуищIащ. «Лэ­жьыпхъэхэр-2030» ст­ратегие программэм ипкъ иткIэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэ­рал университетымрэ Пётр Еза­нэм и цIэр зэрихьэу Бытырбыху дэт къэрал политехникэ университетымрэ зэращIылIа зэгу­рыIуэныгъэм тету 2019 гъэм «Iуащхьэмахуэ» зыфIаща Инжиниринг центрыр къызэрагъэпэщауэ щытащ. Центрым пIалъэ кIэщIым къриубыдэу зэхилъ­хьащ «Компьютерыр зи лъабжьэ инжирингымрэ бжыгъэ­рылъанэ про­мыш­лен­ностым­рэ» зыфIища егъэджэныгъэ прог­раммэр. Къап­щтэмэ, а прог­раммэмкIэ йоджэ КъБКъУ-ми Бытырбыху дэт къэрал политехникэ университетми я студентхэр. Программэм Iэмал къи­тащ «Роскосмо­с»-м и лэ­жьы­гъэм къы­щы­сэбэпын проект зыбжанэ ­еджапIэ нэхъыщ­хьитIым зэ­да­гъэзэщIэну.
Апхуэдэу Центрыр про­мыш­ленностыр зыхуэныкъуэну Iэ­мэпсымэхэр къыщIэгъэкIыным илъэс зыбжанэ хъуауэ йолэжь, ахэр пкъыгъуэбэу зэхэт полимерхэмрэ къатыбэу зэтелъ полимер пкъыгъуэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ къыхащIыкI. Центрыр зэлэжь Iэмэпсымэхэр 3D IэмалхэмкIэ лажьэ техникэ псоми хэплъхьэ, ар къэгъэнауэ, ахэр зэхэбгъэхьэ, бжыгъэ куэд хъууэ къыщIэбгъэкI мэхъу. Зи гугъу тщIы полимер пкъыгъуэ лIэужьыгъуэхэр радиацэм щышынэркъэм, химие икIи биологие я лъэныкъуэкIэ я гъэп­сыкIэр иджыри къэс щыIахэм еплъытмэ, я щытыкIэкIэ псым пэщIэту, пщтырым имыгъэткIуу, зыхуэныкъуэ псыIагъэм хуэдиз иIыгъыу, къызыпхив пкъыгъуэ мащIэхэр хэткIухьыжу щытщ. Полимерхэр егъэ­фIэ­кIуэным хуэунэтIа лэжьыгъэр КъБКъУ-м 2014 гъэ лъандэрэ ирегъэкIуэкI. УФ-м ЦIыхухэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымрэ щIэ­ныгъэ нэхъыщхьэмкIэ и министерствэмрэ Зыужьыныгъэ зыгъуэтыну къэхутэныгъэхэмкIэ Фондымрэ я дэIэпыкъуныгъэ хэлъу щIэныгъэлIхэр зи ужь ит Iуэхугъуэхэр «2014-2020 гъэ­хэм щIэныгъэмрэ технологиемрэ заужьыным, унэтIыныгъэ щхьэхуэхэмкIэ къэхутэныгъэхэр егъэкIуэкIыным теухуауэ» къэ­рал программэм къигъэув мардэхэмрэ пIалъэхэмрэ тетущ зэрылажьэр. Илъэс зыбжанэкIэ екIуэкIа къэхутэныгъэхэм кърикIуа лэжьыгъэхэр нэхъыфIхэм ящыщу къалъытащ, промыш­ленность IэнатIэми шэщIауэ къыщагъэсэбэпу хуежьащ.
КIуэкIуэ Казбек Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и ЩIэныгъэ Зэхуэсым хэтхэми яхуэзащ. ЗэIущIэм университетым игъуэтыну зыужьыныгъэм и гугъу щащIащ, псом хуэ­мыдэу лъэныкъуитIри ири­пIейтейуэ егъэджакIуэхэр гъэ­хьэзырын зэрыхуейм, абы къы­хэкIыу къапэщылъхэмрэ зэ­фIэхыпхъэхэмрэ щытеп­сэ­лъы­хьащ. Псалъэмакъ купщIафIэм гулъытэ хэха щигъуэтащ егъэ­джэныгъэмрэ щIэныгъэмрэ зы­щызыужьыпхъэ унэтIыныгъэ­хэм, IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэр лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщын зэрыхуейм, щIалэгъуалэм я гъэ­сэныгъэм, лъэпкъ хабзэхэм я пщIэр къэIэтыным щIыналъэ экономикэм зиужьын папщIэ еджапIэ нэхъыщхьэхэм мыхьэ­нэ яIэм епха Iуэхугъуэхэм.
ЩIэныгъэмрэ егъэджэныгъэ IэнатIэм пэрытхэмрэ я гуфIэ­гъуэ зэIущIэм КъБР-м и ­Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек универ­ситетым къэхутэныгъэхэр ще­зы­гъэ­кIуэкI щIэныгъэрылажьэ­хэми, егъэджакIуэхэми, еджа­­кIуэхэми махуэщIымкIэ гуа­пэу ехъуэхъуащ, ар езы ­КъБКъУ-м и мызакъуэу, зэры­щIы­налъэу я махуэшхуэу зэры­щытыр къыхигъэщащ. Ап­хуэдэу КIуэ­кIуэ Казбек щхьэхуэу фIы­щIэ псалъэкIэ захуигъэзащ Ады­гейм, Къэрэшей-Шэрджэ­сым, Осетие Ищ­хъэрэ – Аланием, Дагъыс­тэным къикIа хьэщIэхэм, гуфIэгъуэр къыдаIыгъыну къа­зэрыхуеблэгъам пщIэшхуэ зэ­рыхуищI­ри яжриIащ.
«Къэрал университетым и зэ­фIэувэныр гуэх имыIэу зи къэрплыгъуэр мы махуэхэм Iэтауэ ягъэлъэпIа Къэбэрдей-Балъ­къэ­рым и тхыдэм епхащ. БлэкIа лIэ­щIыгъуэм и 30 гъэхэм республикэ къэунэхуагъащIэм Iуэхугъуэ куэд зэфIихын ­хуейт, псом хуэмыдэу жылагъуэ-экономикэ псэукIэр къиIэтыну къыпэщылът. Апхуэдэ дыдэу пIалъэ кIэщIым къриубыдэу абы щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэ IэнатIэмрэ зригъэужьын хуейт. ИкIи, ипэжыпIэкIэ, япэ дыдэу къызэрагъэпэща, Iэ­щIагъэрэ щIэныгъэрэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэм а къалэныр зыхуей хуигъэзэныр къехъулIащ. Нобэ, КъБКъУ-м къикIуа тхыдэ гъуэгуанэм ущриплъэжкIэ, фэрыщIагъ хэмылъу жыпIэфынущ: абы ди щIыналъэм игъуэта зыу­жьыныгъэр зыкъомкIэ и фIы­щIэу щытщ, ди жылагъуэр еджа, и щIэныгъэр къэIэта, IэнатIэ игъуэта хъун папщIи хузэфIэкI къигъэнакъым. Ди лъэпкъхэм я зэхэщIыкIым зригъэужьыным университетым хилъхьар къыпхуэ­мы­лъы­тэну инщ», – жиIащ КIуэ­кIуэ Казбек.
КъБР-м и Iэтащхьэм университетым щылажьэ егъэджакIуэхэм я цIэри щхьэхуэу къриIуащ, къыхаха IэнатIэм хьэлэлу зэрыхуэлажьэм, абы зэрыхуэпэжым щхьэкIэ фIы­щIэ лей яхуищIащ. «Сэ хьэкъыу си фIэщ мэхъу ­КъБКъУ-м и егъэджакIуэ­хэмрэ щIэныгъэры­ла­жьэ­хэм­рэ дяпэкIи къапэщылъ Iуэхугъуэхэм гурэ псэкIэ зэрыбгъэ­дэтынур, щIэныгъэмрэ егъэ­джэныгъэмрэ дихьэхын, я жэрдэмхэр ипэкIэ зыгъэ­кIуэтэн, я хъуэпсапIэхэм лъэ­зыгъэIэсын щIэблэ къазэ­рыщIэхъуэнур, IэщIагъэлI нэс­хэр зэрагъэхьэзырыфынур, щалъхуа лъахэмрэ щып­сэу къэралыгъуэмрэ хуэпэж псэкупсэхэр зэрагъэсэфынур», – къыхигъэщащ и къэпсэлъэныгъэм КIуэкIуэ Казбек.