Iущхэмрэ Iущыцэхэмрэ зохьэзэхуэ

Къэбэрдей-Балъкъэрым Сабий зэчиифIэхэмрэ ныбжьыщIэхэмрэ я уардэунэм иджыблагъэ «Iущхэмрэ Iущыцэхэмрэ» зи фIэщыгъэ щIэныгъэ-егъэджэныгъэ хэдэрыхэш зэхьэзэхуэм и IX хэгъэгупсо зэхыхьэгъуэм и бжьыгъуэ зэфIэхь ныкъуэр щекIуэкIащ, кърикIуахэри наIуэ щащIащ.

«ЕгъэджакIуэ цIэрыIуэ, тхакIуэ, лъэпкъ щэнгъасэм и щIэныгъэ лъабжьэр зыгъэтIылъа Ушинский Константин и гъащIэмрэ и литературэ лэжьыгъэмрэ» – аращ зэхьэзэхуэм игъуэта фIэщыгъэр. КъызэгъэпэщакIуэхэм къызэрыхагъэщамкIэ, зэпеуэм къыщаIэтыну Iуэхугъуэхэр, ныбжьыщIэхэм зэрызыхуагъэзэну упщIэхэр зытеухуауэ щытынур узэщIакIуэ цIэрыIуэм лъэпкъ щэнгъасэм и пщIэр къызэриIэтам, абы щIэныгъэ лъабжьэ зэрыритам я закъуэтэкъым. Зэпеуэм хэта щIалэгъуалэм къагъэлъэгъуэн хуейт зи гъащIэри зи дунейри егъэджэныгъэ IэнатIэм щхьэузыхь хуэзыщIа цIыху цIэрыIуэм и Iуэху еплъыкIэхэм къежьапIэ яхуэхъуа щхьэусыгъуэхэр, ахэр цIыхубэм я дуней еплъыкIэмрэ къадэгъуэгурыкIуэ хабзэхэмрэ зэрепхар, IуэрыIуатэмрэ дуней зэхэтыкIэмрэ абыхэм къазэрыхэщыр, гъащIэм хэпща хъуным, цIыхубэм къызэдащтэным хуэгъэзауэ гъэсакIуэм къыхилъхьа Iэмалхэмрэ кIуэрабгъухэмрэ.

Ушинский Константин щыпсэуа илъэсхэрщ къэралым щызекIуэ щIэныгъэ гупсысэкIэр нэхъ зэрыубыд, абы щэнгъасэм увыпIэ пыухыкIа щигъуэт щыхъуар. ЩIэныгъэлIхэм къагурыIуэрт хэгъэгум и къэкIуэнур гъэсэныгъэмрэ еджэныгъэмрэ зыкъомкIэ зэрепхар, ныбжьыщIэхэм епт есэныгъэхэмрэ щIэныгъэмрэ абы и жылагъуэ-экономикэ псэукIэр гуэх имыIэу зэрыпыщIар. Апхуэдэ дыдэуи нахуэт псэкупсэ зэхэщIыкI зиIэ щIэблэ къэгъэтэджыныр еджэныгъэм хэплъхьэ Iэмалхэми зэрелъытар. Ушинскэм хузэфIэкIащ цIыхубэм илъэс минхэм къаыдэгъуэгурыкIуа гъэсэныгъэ мардэхэр бзэ гурыIуэгъуэкIэ зы жыпхъэм иригъэувэн, абыхэм я кIуэрабгъухэр еджапIэм щекIуэкI щэнгъасэ лэжьыгъэм хиухуэнэн, ар курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм я щыIэныгъэм къызэрыкIуэ лэжьыгъэу хипщэн. Мис а хэлъхьэныгъэр лъабжьэ хуэхъуащ иджырей еджапIэхэм я лэжьэкIэм, щIэныгъэ егъэгъуэтыкIэм, аращ ар лъагъуэхэш зыщIри, цIыхубэ узэщIакIуэу къозыгъэлъытэри.

Апхуэдэу къыхэгъэщыпхъэщ еджакIуэ ныбжьыщIэхэм тхыдэмкIэ яIэ зэхэщIыкIми мыхьэнэшхуэ къэпщытакIуэхэм зэрыратар, тхэкIэ хабзэхэмкIэ яIэ щIэныгъэри, псэлъэкIэм и къабзагъымрэ беягъымрэ зэрагъэIэкIуэлъакIуэри къызэралъытар.

Зэхьэзэхуэм наIуэ къищIащ утыкум ихьа сабийхэр хуабжьу зэрыжьакIуэр, псэлъэкIэ хабзэхэр екIуу зэрагъэшэрыуэр. Лъагъуэ щхъуэкIэплъыкIэхэм техьа цIыкIухэм (агонистхэм) я зэхэщIыкIымрэ щIэныгъэмрэ къызэрыкIуэу зэрыщымытыр къалъыс упщIэ гугъухэм иратыж жэуап купщIафIэхэм къагъэлъэгъуащ. Лъагъуэр къалъымысауэ, ауэ зэпеуэр зэрекIуэкIым кIэлъыплъу пэшым щIэсхэри (теоретикхэр) нэхъ хуэмыхутэкъым. Зэуэ гум къримыдзэ упщIэ куэдым я жэуапыр абдежт къыщыIур, арыххэуи медалхэмрэ дамыгъэхэмрэ уэру яхьэхурт, къыкIэлъыкIуэ джэгугъуэхэм лъагъуэр къазэрылъысынум щIэбэну.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыналъэхэм щекIуэкIа щIыпIэ зэхьэзэхуэхэм щытекIуа икIи къыщыхэжаныкIа ныбжьыщIэ 23-р хэгъэгу зэпеуэм щызэрихьэлIэжащ, я нэхъыфI дыдэр Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIэкIэ урысейпсо зэхьэзэхуэхэм кIуэн хуэдэу. Апхуэдэу бжьыгъуэ зэфIэхь ныкъуэм къыщыхэжаныкIащ Бахъсэн къалэм дэт, Къалмыкъ Руслъан и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №3-м щыщ Джыбыл Iэминэ, Тэрч къалэм дэт, Мэлбахъуэ Тимборэ и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №3-м щIэс Тубей Болэт, Тырныауз къалэм дэт курыт еджапIэ №3-м и гъэсэн Байзулаевэ Мариям сымэ.

Зэпеуэм хэта адрей ныбжьыщIэ 20-р зэпеуэр зэрекIуэкIым кIэлъыплъу пэшым щIэсынущ, теоретик цIэр зэрахьэу.

Зэпеуэм и урысейпсо телеIыхьэр накъыгъэ мазэм Мэзкуу щекIуэкIынущ. НэхъыфI дыдэу къалъыта ди ныбжьыщIищыр къалэшхуэм кIуэнущ, «Iущхэмрэ Iущыцэхэмрэ» теленэтын цIэрыIуэм хэтыну Iэмал яIэнущ.

КъэпщытакIуэ гупым (ареопагым) и унафэщI, КъБКъУ-м щэнгъасэмкIэ, психологиемкIэ, цIыхум и Iэпкълъэпкъым зезыгъэузэщI щIэныгъэхэмкIэ и институтым и доцент Пащты Тимур зэрыжиIамкIэ, мы гъэм зэпеуэм къыхыхьа ныбжьыщIэхэр гупсысэкIэкIи, псалъэ зэпыгъэувэкIэкIи, тхыдэм хуаIэ еплъыкIэхэмкIи нэгъабэрейхэм къащхьэщыкIырт, щIэщыгъуэу джэгурт, Iэнкун узыщI щапхъэ гъэщIэгъуэн куэди я упщIэхэм иратырт.

Зи щIэныгъэкIэ къыхэща, зи зэфIэкIкIэ утыкушхуэм бжьыпэр щызыубыда щIалэгъуалэм дяпэкIи ехъулIэныгъэфIхэр зыIэрагъэхьэну, зытет гъуэгур бгъуэ хъууэ, кIыхьу хашу заузэщIыну ди гуапэщ.

 

ШУРДЫМ Динэ.
Поделиться: