БлэкIам къигъэзэжрэ? Сыхьэтыр зэран яхуохъу…

   УФ-м и Правительствэм къыщыхалъхьащ зэманыр гъэмахуэ, щIымахуэ лъэхъэнэхэу зэщхьэщыкIыгъэкIыным теухуа жэрдэм. Къэрал Думэм и депутат Матвеев Михаил къелъытэ иджыпсту илъэс хъурейм дызытет щIымахуэ лъэхъэнэр  къемызэгъыу: «Гъэмахуэм дыгъэр нэхъ жьыуэ къыщIокI, абы къыхэкIыу сыхьэтыр зэрыраIуэнтIэкIым къигъэлъэгъуэнущ махуэр нэхъ кIыхь зэрыхъуар, нэхум нэхъыбэрэ хэтынуи цIыхум нэхъ IэмалыфI зэриIэр». Газетхэм зэратхымкIэ, цIыхубэ лIыкIуэм и Iуэху еплъыкIэр Урысейм щыпсэухэм я процент 65-м даIыгъ. Сыт щхьэкIэ?

 А упщIэм  жэуап еттын ипэкIэ къыхэдгъэщхьэхукIынщ сыхьэтыр епIуэнтIэкIыныр ди дежкIэ щIэуэ зэрыщымытыр. Уеблэмэ, апхуэдэ хабзэр зэракъутэжри куэд щIакъым.

 Зэманым и пщалъэу щыIэр щы къудейщ: е гъэмахуэ лъэхъэнэм тещIыхьауэ, е щIымахуэм тещIыхьауэ псэун, е а тIум я зэхуакум сыхьэтыр и пэкIэ гъэкIуэтэн е къигъэкIуэтын.

СССР-м сыхьэтыр и пэкIэ щагъэкIуэтауэ щытащ I98I гъэм. ЖаIэрт а Iуэхум экономикэм фейдэшхуэ къыхуихьыну, цIыхухэм  я гъащIэр тынш ищIыну. АрщхьэкIэ, занщIэу жытIэнщи, апхуэдэ дэтлъэгъуакъым. ЗэхъуэкIыныгъэ гуэрхэр зыхэтщIащ, ауэ ахэр зэрагъэвуам хуэдизу бэлыхьтэкъым. Хэбгъэзыхьмэ, илъэсхэр дэкIри, куэдыр хуэмеиж хъуащ а гъэкIуатэ-къэгъэкIуатэм. ЩIэм щытхъуауэ щытахэр иджы абы техъущIыхьырт, жаIэрт экономикэм  и дежкIэ зэрану, мэкъумэш  IэнатIэм и зыужьыныгъэр зэтриIыгъэу (псалъэм и хьэтыркIэ, жэмхэм шэ къатыртэкъым зрагъэува щытыкIэщIэм иту, джэдхэр тэмэму кIэцIыжыртэкъым). А хабзэр 20II гъэм якъутэжащ, атIэ а тхьэмыщкIэхэм зыкъаужьыжауэ пIэрэ? Дыхьэшхэнщ.

ЩIэм щытехьэм ягъэвуат, нэхуу щыщыт зэманым  зэрыхагъахъуэм и фIыгъэкIэ электрокъару куэд къыдагъэхуэфыну. Къыдагъэхуащ, ауэ мащIэ дыдэщ. ГъэщIэгъуэнщ, ауэ хабзэгъэув проектыр зей депутат Матвеев Михаили зытригъащIэр мис а зэгъэзэхуэныгъэрщ: абы къихь киловатт-сыхьэт меларди 2,5-рэр бжыгъэшхуэ хуэдэщ, ауэ ар зэрыхъур ди къэралым электрокъарууэ къыщагъэсэбэпым и процент… 0,2-рэщ. Дэнэ щыIэ фейдэр?!

 Арауэ къыщIэкIынукъым Iуэхур зыIутыр, атIэ щхьэж и сэбэп зыхэлъхэрщ. Псалъэм и хьэтыркIэ, гъэмахуэ зэманым тетыныр нэхъ къащтэу къокIуэкI сатуущIхэр, спорт, турист IэнатIэхэм щылажьэхэр. ГурыIуэгъуэщ абыхэм я дежкIэ махуэр кIыхьмэ нэхъыфIщ. Ауэ нэгузегъэужьыпIэхэр зейхэм кIэщIыр нэхъ къозэгъ: цIыху нэхъыбэ я IуэхущIапIэхэм екIуэлIэнущ уэрам кIыфIхэм  дэмыту. Ауэ лэжьыгъэ IэнатIэ нэхъыщхьэхэм сыт хуэдэ зэманри къажьэхэуэркъым: IуэхущIапIэхэр технологиещIхэм тетщ, Iэпщэ къару хуэныкъуэкъым, абы къыхэкIыу жэщри махуэри я зэхуэдэщ. Махуэ кIыхьым нэхъ хуэпабгъэр къалэдэсхэрщ. Аращ цIыхухэм зэреупщIам  къигъэлъагъуэр. Ахэр лэжьыгъэм щыпэрыхьэр пщэдджыжьыр сыхьэти 9-10-хэрщ, гъуэгум (кIуэуэ къэкIуэжыным) сыхьэтитI хуэдизкIэ тетщ, я унэ щекIуэлIэжыр сыхьэт 19-20-хэрщ.

 -Дэ куэд щIауэ мэкъумэшыщIэ къэралу дыщытыжкъым,-жеIэ РАН-м ГеографиемкIэ и институтым и унафэщIым и къуэдзэ профессор Тишков Аркадий.  -Урысейм и цIыхухэм я процент 70-м щIигъур къалэдэсхэщ. Ахэр зыхуей-зыхуэфIхэр къэлъытэн хуейщ.

 Еджагъэшхуэр, дауи, захуэщ. Ауэ, зэт, зэт! Европэм къалэхэр щынэхъ мащIэ?! Абы щыгъуэми…

2019 гъэм Европарламентым унафэ къыщащтащ сыхьэтыр гъэмахуэ, щIымахуэ зэманхэм тращIыхьу ирамыIуэнтIэкIыну. Абы къару игъуэтын хуеящ 2021 гъэм. АпщIондэхукIэ европей къэралхэм къыхахын хуейт зэпымыууэ зытетынур - гъэмахуэ е щIымауэ зэманыр. АрщхьэкIэ пандемиер къэукъубейри къыкъуэкIа гугъуехьхэм ари хамылъхьэмэ  нэхъ къащтащ.

 США-м  сыхьэтыр щагъэкIуатэ дэтхэнэ штатри здэщыIэм тещIыхьауэ. Гаваи хытIыгхэм сыхьэтым щеIусэркъым -ахэр экваторым я гъунэгъущ.

Китайм сыхьэтыр щаIуантIэркъым. АрщхьэкIэ зы зэман къэбжыкIэм ткIийуэ щытетыр транспортымрэ  промышленностымрэщ. Къэралым и къухьэпIэ щIыналъэхэм цIыхухэр щопсэу икIи щолажьэ щIыпIэ зэманым тету.

ЖытIахэм куэд дигу къагъэкI, ауэ, уегупсыс зэрыхъунымкIэ,зи гугъу тщIы хабзэгъэув проектым гъуэгу игъуэтыну къыщIэкIынущ. ЗэкIэ абы и телъхьэу нэхъыбэу къэув хуэдэщ.

КIэухыу щIыдгъужынщи, щIыпIэ зэманыр Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэухэм я дежкIэ щIэ гуэру щыткъым. БлэкIа лIэщIыгъуэм и 70 гъэхэм Москва зэманым дыкъытекIри дэ абы дытехьауэ щытащ. Гугъуехьхэр къыкъуэкIати, дэ абы куэдрэ дыкъыттыфакъым. СыткIи дыхуейт?

                                                                     

Шал Мухьэмэд.
Поделиться: