ЗэфIэкI гуэр къызыкъуэкIа, ехъулIэныгъэ зыIэрызыгъэхьа цIыхухэр гъэлъэпIэныр хабзэ дахэу щызокIуэ Хьэтуей жылэм. Апхуэдэ Iуэхум теухуа зэхыхьэ гуапэ щызэхэтащ къуажэм ЩэнхабзэмкIэ и унэм. Хьэтуей жылэжьым и нэхъыжьыфIхэм ящыщ ХьэщIэлI Хъаритон къыдигъэкIа «Тхыдэм и лъагъуэхэмкIэ. Хьэтуей къуажэм щыщ ХьэщIэлIхэ я лъэпкъыр» тхылъым и лъэтеувэ пшыхьт ар.
ЗэIущIэм хэтащ Лэскэн район администрацэм и унафэщIым и къуэдзэ Насып Люсенэ, Хьэтуей къуажэ администрацэм и унафэщI ДзыхьмыщI Анзор, щIыналъэм и ветеранхэм я советым и тхьэмадэ Гетиев Зубер, «Лескенское лесничество» ГКУ-м и лIыкIуэ Табыхъу Мурат, къуажэдэсхэр, Хъаритон и ныбжьэгъухэр, и благъэ-Iыхьлыхэр.
ХьэщIэлI Хъаритон и гъащIэ гъуэгуанэр къызэрекIуэкIам, утыку кърахьа тхылъым ирихьэлIа лэжьыгъэм къызэхуэсахэр щигъэгъуэзащ пшыхьыр къызэзыгъэпэща икIи езыгъэкIуэкIа, Хьэтуей къуажэм дэт курыт школым и унафэщIым и къуэдзэ ГъукIакъуэ Мадинэ. 1960 гъэм Москва дэт лесотехническэ институтыр къиухри, пенсэм кIуэхукIэ и IэщIагъэмкIэ унафэщI къулыкъухэм пэрыту лэжьащ. Зыпэрыта дэтхэнэ зы IэнатIэри жэуаплыныгъэшхуэхэр пылъу ирихьэкIащ, республикэм и мэз хозяйствэм зиужьыным хэлъхьэныгъэшхуэ хуищIащ. ХьэщIэлIым лэжьыгъэ щхьэпэ зэрызэфIигъэкIам и щыхьэтщ республикэми къэралми мэз хозяйствэмкIэ и IуэхущIапIэ нэхъыщхьэхэм къабгъэдэкI фIыщIэ, щIыхь тхылъхэр, саугъэтхэр къызэрыхуагъэфэщар, «Лэжьыгъэм и ветеран» цIэ лъапIэр къызэрыфIащар. Хъаритон пенсэм тIысыжа нэужьи Iуэхуншэу щысакъым, 2000 гъэм щегъэжьауэ ар жыджэру хэтщ жылагъуэ Iуэхухэми. Егъэлеяуэ гуащIэшхуэ тригъэкIуэдащ абы къызыхэкIа лъэпкъым и тхыдэм теухуа тхылъыр гъэхьэзырынм. Илъэс тIощIым щIигъукIэ елэжьащ абы – лъэхъэнэ зэхуэмыдэхэм лъэпкъым къикIуа гъуэгуанэр зэфIигъэувэжри, и блэкIари и нобэри зэхэту тхыдэр зи лъабжьэ тхылъ купщIафIэ къыдигъэкIащ. Абы къегъэлъагъуэ Хъаритон и лъэпкъым къуэпс быдэкIэ зэрыпыщIар, къащIэхъуэну щIэблэм я блэкIар ящIэу къэтэджыным мыхьэнэшхуэ зэриIэр къызэрыгурыIуэр.
- ХьэщIэлI Хъаритон сэ зэрысцIыхур цIыхугъэ лъагэ зыхэлъ, адыгэпсэ зиIэ, къызыхэкIа лъэпкъым лъагъуныгъэшхуэ хузиIэ цIыху щыпкъэущ, - жиIащ КъБР-м и Жылагъуэ палатэм и нэхъыжьхэм я советым хэт БищIо Юрэ. – Лэжьыгъэшхуэ кърихьэлIащ, дэнэкIэ щымыIами, и цIэр фIыкIэ щыIуащ, и пщIэр и IуэхущIафэ дахэхэмкIэ къилэжьыжащ. Къыпхуэмылъытэн тыгъэкIэ яхуэупсащ ар къызыхэкIа лъэпкъым. И IуэхущIафэ дахэхэм къыхэхъуэу, и щIэблэм я гуфIэгъуэ илъагъуу, жьыщхьэ махуэу илъэс куэдкIэ псэуну Тхьэм жиIэ.
ДзыхьмыщI Анзор жиIащ Хъаритон хуэдэ нэхъыжьыфIхэр жылэм и напщIэ зэрытелъэр, ахэр сыткIи щапхъэ зэрахуэхъур.
- Къуажэм диIэщ сыт хуэдэ IуэхукIи гъуазэ тхуэхъу нэхъыжьыфIхэр, - жиIащ абы. – Абыхэм ящыщ зыщ ХьэщIэлI Хъаритон. Хабзэшхуэ зыхэлъ адыгэлIщ, сыт хуэдэу IуэхукIэ убгъэдыхьэми чэнджэщ щхьэпэ абы и деж щыбгъуэтынущ. Зыпэрыта дэтхэнэ зы IэнатIэми абы и цIэр гуапэу щIыжаIэжын IуэхущIафэ гуэр къыщигъэнащ. Нобэрей зэхыхьэм щхьэусыгъуэ хуэхъуа тхылъыр ХьэщIэлI лъэпкъым я дежкIэ хъугъуэфIыгъуэ мылъытэщ, псом хуэмыдэу абы хуэныкъуэщ щIэблэр. Зи блэкIар зымыщIэжым къэкIуэни иIэнукъым, жаIэ. Хъаритон и тхылъыр я лъэпкъ щIалэгъуалэм я къэкIуэнур зэтезыгъэпсыхь лъабжьэ быдэщ. Лъэпкъ къэс апхуэдэ тхылъ яIэныр, шэч хэмылъу, фIыгъуэшхуэщ. Хэт ищIэрэ, Хъаритон абыкIи куэдым гъуазэ яхуэхъуну къыщIэкIынщ. И гуащIэ мыкIуэщIу иджыри куэдрэ дяпэ итыну ди гуапэщ.
Псалъэ гуапэ куэд хужаIащ а махуэм Хъаритон, дэтхэнэ зыми жиIэр игурэ и псэрэ къызэрыбгъэдэкIыр нэрылъагъут, егъэлеиныгъи фэрыщIагъи хэплъагъуэртэкъым фIыщIэуи щытхъууи пшыхьым щагъэIуам. Апхуэдэуи ар ягъэпэжащ районми къуажэми къабгъэдэкI тыгъэхэмкIэ. ХьэщIэлIым хуагъэфэщащ «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Лэскэн районыр къызэрызэрагъэпэщыжрэ илъэс 20 ирокъу» фэеплъ медалыр, Лэскэн районым и мэз хозяйствэм, Хьэтуей къуажэ администрацэм къабгъэдэкI щIыхь тхылъхэр.
ЗэIущIэм и кIэм ХьэщIэлI Хъаритон зэхыхьэм кърихьэлIахэм фIыщIэ яхуищIащ гулъытэ къызэрыхуащIам, и пщIэр зэраIэтам папщIэ икIи жиIащ зи фIыр зыгъэлъэпIэф жылэм сыт хуэдэ Iуэхури къыдэхъуу зэрекIуэкIынур, нобэ къуажэм иIэ ехъулIэныгъэхэр апхуэдэ Iуэху щхьэпэхэм къызэрыдэкIуар.
Пшыхьыр ягъэдэхащ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист ЦокIыл Азэмэт, цIыхубэ уэрэдхэмкIэ «Нартан» ансамблым, Хьэтуей къуажэм ЩэнхабзэмкIэ и унэм и гъэсэнхэм.
