ТекIуэныгъэм и диктантым къэрал 50-м щIигъу хэтынущ

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм мы гъэм еханэу щекIуэкIынущ «ТекIуэныгъэм и диктанткIэ» зэджэ, гъэсэныгъэ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэ щхьэпэр. Хэку зауэшхуэм епха къэхъугъэхэр щIэрыщIэу къэзыIэтыж, щIыпIэ-щIыпIэкIэрэ щекIуэкIа зауэхэмрэ зэхэуэхэмрэ зэрыхэгъэгъуу зэлъыщIызыгъэс, лIыхъужьхэмрэ ТекIуэныгъэм телэжьахэмрэ я цIэхэр утыкум къизыхьэ а гукъэкI дахэр хуэунэтIащ цIыхубэ тхыдэм теухуауэ щIалэгъуалэм ябгъэдэлъ щIэныгъэм хэгъэхъуэным, зи лъахэрэ зи лъэпкърэ фIыуэ зылъагъу щIэблэ къэгъэтэджыным. Дунейпсо утыкум илъэсих ипэкIэ ихьа «ТекIуэныгъэм и диктантым» кIуэ пэтми зеубгъу, цIыхушхуэ къыхохьэ. Мы гъэм Урысейм нэмыщIа, абы хыхьэнущ ди лъахэгъухэр щыпсэу къэралыгъуэ 50-м щIигъу. «ТекIуэныгъэм и диктантыр» мэлыжьыхьым и 26-м траухуащ, ауэ иджыпсту къыщыщIэдзауэ абы шэщIауэ зыхуагъэхьэзыр.

«ТекIуэныгъэм и диктантыр» къызэзыгъэпэщар «Урысей зэкъуэт» партырщ, ар абы даIыгъ икIи егъэкIуэкIыным я гуащIэ халъхьэ Тхыдэм дихьэххэм я урысейпсо зэгухьэныгъэм, Урысейпсо дзэ-тхыдэ зэгухьэныгъэм, «ТекIуэныгъэм и волонтёрхэр» урысейпсо жылагъуэ зэщIэхъееныгъэм хэтхэм. Iуэхум зиубгъун папщIэ Къэрал Щхьэхуитхэм я Зэгухьэныгъэм я IуэхухэмкIэ Федеральнэ къулыкъущIапIэр, хамэщI щыпсэу ди хэкуэгъухэм ядэлэжьэнымрэ дунейпсо гуманитар зэдэIэпыкъуныгъэмкIэ Федеральнэ къулыкъущIапIэр, «Ветеранхэм я зэгухьэныгъэ» урысейпсо жылагъуэ зэщIэхъееныгъэр, Урысейм егъэджэныгъэ IэнатIэм кIэлъыплъынымкIэ и къэрал IуэхущIапIэр щIэгъэкъуэн мэхъу, щIыпIэхэр ягъэхьэзыр, хъыбарегъащIэ IэнатIэмкIэ диктантым и хъыбарыр хэIущIыIу ящI.

2024 гъэм зэхашэну диктантыр ди хэгъэгум щыпсэу лъэпкъыбэм я тхыдэм дежкIэ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэхэм траухуэнущ, псалъэм папщIэ, Ленинград къалэр бийм къызэрыIэщIахыжрэ илъэс 80 зэрырикъум, Дзэ Плъыжьыр Совет къэралыгъуэхэм и гъунапкъэм зэрынэсам. Диктантым къызэщIиубыдэну упщIэхэр бзэ зэмылIэужьыгъуитхукIэ зэрадзэкIынущ, «Урысей зэкъуэт» партым и къэралпсо икIи щIыналъэпсо сайтхэм кърагъэувэнущ.

Нэгъабэ «ТекIуэныгъэм и диктантым» цIыху мелуанитIым нэблагъэ хэтащ, цIыхухэр щызэхуэса щIыпIэхэри мин 21-м щIигъурт. КъызэгъэпэщакIуэхэм а бжыгъэхэм фIыуэ хагъэхъуэну, цIыху нэхъыбэ жэрдэмым кърашэлIэну я мурадщ.

«Урысей зэкъуэт» партым и сайтым хъыбар къызэритымкIэ, тест жыпхъэм иту ятхыну диктантыр егъэджэныгъэмрэ щэнхабзэмрэ я IуэхущIапIэхэм щекIуэкIынущ, ауэ абы къыхыхьэмэ зэрафIэфIыр къыхагъэщу хъыбар къатащ музейхэм, вокзалхэм, кхъухьлъатэ текIыпIэхэм. Ауэ диктантыр щекIуэкIыну щIыпIэхэм я нэхъыщхьэр Мэзкуу къалэм дэт ТекIуэныгъэм и Музейрщ. Аращ Урысейм и щIыналъэхэм диктантыр щатхынымкIэ зэхэшакIуэ пашэ хъур, Iуэхур зи нэIэ щIэтыр.

Тестым къызэщIиубыдэну упщIэхэр зэхагъэувэ тхыдэ щIэныгъэ зыбгъэдэлъ еджагъэшхуэхэм, къэхутакIуэ институтхэм я лэжьакIуэхэм. Диктантыр зыхуэдэр, абы хэлъ щхьэхуэныгъэхэр зыхуэдэр зэзыгъэщIэну хуейхэм папщIэ, партым и сайтым кърагъэувэнущ тхыдэм пыщIа Iуэхугъуэхэр щызэхэт тест зэмылIэужьыгъуэхэр – абыхэм хэплъэну, жэуап иратыжыну, егупсысыну Iэмал иIэщ дэтхэнэ зыми.

Диктантым зыхуагъэхьэзыр Кавказ Ищхъэрэм хиубыдэ щIыналъэхэми. Ди хэгъэгур къапщтэмэ, хабзэ зэрыщыхъуауэ, ар къыщызэрагъэпэщынущ Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым, КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш университетым, Кавказ Ищхъэрэм гъуазджэхэмкIэ и къэрал институтым. КъищынэмыщIауэ, диктантыр щекIуэкIынущ щIыпIэ 78-м. «Урысей зэкъуэт» партым Къэбэрдей-Балъкъэрым щиIэ щIыналъэ къудамэм и ГъэзэщIакIуэ гупым и унафэщI, «Тхыдэ щIэж» парт пэхуэщIэм и щIыналъэ къудамэм и пашэ Парафилов Дмитрий зэрыжиIамкIэ, «ТекIуэныгъэм и диктант» зыфIаща Iуэхугъуэм ди щIыпIэм пщIэшхуэ щиIэщ, абы къыхыхьэну хуейуэ цIыхухэр иджы щегъэжьауэ къыщIэупщIэу щытщ. «Ди щIыналъэм щыпсэу цIыхухэм блэкIам сыт щыгъуи пщIэ хуащIу, ар ягъэлъапIэу апхуэдэщ. Зы лъэныкъуэкIэ ар гъэщIэгъуэнкъым. Кавказым щыпсэу лъэпкъхэм адэжьхэм я хьэтырыр яхъумэу, зыщыщ лъэпкъым и тхыдэм хуэсакъыу игъащIэми къогъуэгурыкIуэ. Хэку зауэшхуэр Iэ щIыIэкIэ зыхэмыIэба унагъуэ щыIэкъыми, ар IуэрыIуэтэжу мыхъуу, нэрылъагъуу зи нэгу щIэкIа нэхъыжьыфIхэр унагъуэхэм нобэр къыздэсым исащ, иджыри псэууэ къытхэтщ. Абыхэм я гукъэкIыжым дыщIагъэкI нэпсыр зыфIэмылъапIэ цIыху щыIэу къыщIэкIынкъым. Абы къыхэкIыу ди щIыпIэхэм щедгъэкIуэкI диктантыр сыт щыгъуи зэпэщу, цIыхушхуэ хэту къызыдогъэпэщыф. НэхъапэкIэ къэмыхъуауэ, мы гъэм «ТекIуэныгъэм и диктантыр» Iуащхьэмахуэ щыгуми щатхынущ. Европэм и къурш нэхъ лъагэ дыдэм щекIуэкIыну Iуэрытхым хэтынущ абы ирихьэлIэу щыгум дэкIыну бгылъэрызекIуэ гупым хэтхэр. Дэ апхуэдэу дыщогугъ мы жэрдэм дахэм къулыкъущIэхэмрэ къэрал лэжьакIуэхэмрэ къищынэмыщIауэ, зи щIэныгъэр къэзыпщытэжыну хуей дэтхэнэри къытхыхьэну, ди мурадыр къыддиIыгъыну», – жиIащ Парафилов Дмитрий.

«ТекIуэныгъэм и диктант» лэжьыгъэр сыт хуэдэ ныбжьым итми итхыну хуитщ, ауэ дыхуейт республикэм щыпсэу щIалэгъуалэ нэхъыбэ абы хэтыну. Мыпхуэдэ Iуэхугъуэ дахэхэм цIыхум и гушхуэныгъэр къаIэт, блэкIам хуаIэ щытыкIэр зэтес ещI, я тхыдэ щIэжыр еIэт. ЦIыхур зэмыплъэкIыжмэ, дыгъуасэрей махуэхэм хилъэсэжауэ къафIэщI Iуэхугъуэхэм дерс къыхахыфу замыгъасэмэ, пщэдей иIэнукъым, уеблэмэ а къэкIуэнур мыхъумыщIэ хъункIэ шынагъуэ щыIэщ. Дэтхэнэми мыкIуэдыж лъэужь гъащIэм къыхенэ. Абы фэеплъщ дызэреджэр. Ди адэжьхэр зыщIэзэуар ди хуитыныгъэращ, ди псэуныгъэращ, ди щыIэныгъэ дахэращ. ПщыгъупщэнкIэ Iэмал зимыIэхэм ящыщщ ди адэшхуэхэм зэрахьа лIыгъэмрэ хахуагъэмрэ. КъищынэмыщIауэ, пэжыр ди гъуазэу щытын хуейщ. Мыпхуэдэ лэжьыгъэхэм пэжым дызэрыщыгъуазэр къегъэнахуэ. Тхыдэм и пэжыр тщIэмэ, зыми дигъэщхьэрыуэфынукъым, гъуэгу захуэм дытришыфынукъым. Ар къызыгурыIуэ щIалэгъуалэр нэхъыбэ хъумэ, ди пщэдейми шынагъэ зыри иIэнукъым», – жиIащ Парафиловым.

«ТекIуэныгъэм и диктантыр» егъэкIуэкIыным, абы кърикIуахэр зэхэлъхьэжыным теухуа мардэхэр псом я дежкIи зыуэ щытщ. ЗэрагъэунэхуамкIэ, диктантым кърикIуахэр наIуэ хъунущ Урысейм и махуэм, мэкъуауэгъуэм и 12-м. ЩIыпIэхэм, хэгъэгухэм, къэрал псом щытекIуахэмрэ къыхэжаныкIахэмрэ ягъэфIэнущ, фIыщIэ тхылъхэмрэ тыгъэхэмрэ иратынущ.

ШУРДЫМ Динэ.