Уи гъуэгу кIыхь хъуну!

Хэти къызэрыгурыIуэщи, Емкъуж Элинэ и усэ нэхъыфIхэр щитхынур дяпэкIэщ. Ауэ зэгуэр къызэплъэкIыжрэ нобэрей и сатырхэр сабий гупсысэу къыщыхъужми, гъащIэм хуищI дзыхьым и хьэтыркIэ, ахэр хъыджэбзым и псэ къабзэм и сурэту къэнэнущ. 

 - Усэ сымытхыну схузэфIэкIыркъым, - зыкъеумыс хъыджэбзым. – Сыту жыпIэмэ, си гум щызэтрихьахэр, зыхэсщIар, сигу хэзыгъэхъуар е хэзыгъэщIар усэбзэм хуэдэу гугъэзагъэу зыми къиIуатэркъым. Я нэхъыбэр зытеухуар лъагъуныгъэрщ, ауэ а псори сэ къысщыщIа, зыхэсщIа защIэкъым. Си гупсысэхэр, си гурыщIэхэр теплъэ гуэрым изгъэуварэт жысIэу си нэгум къыщыщIэзгъэхьэкIэ, лъагъуныгъэм е философием и бзэм сфIытохьэ. 

Къэбэрдей-Балъкъэрым сыкъэкIуэжыну мурад щIэсщIар зы илъэсым нэхърэ къыкIэлъыкIуэм нэхъ егъэлеяуэ унэмкIэ си гур зэреIэрт. Сыти жыIи, Урысейм икуми, сэ сыщыпсэуа къуэкIыпIэ-ипщэми цIыхухэм нэгъуэщI гупсысэкIэщ щаIэр, я дуней тетыкIэри дыдейм ещхькъым. ЦIыхухэри, хьэуари, ерыскъыри, хабзэхэри щынэгъуэщIщ абы. Ди цIыхухэр нэхъ пэжу мэпсэу, сэ сызэреплъымкIэ, си псэри Хэкум нэхъ щотынш. Аращ сыкъыщIэкIуэжар. Си IэщIагъэм срилажьэмэ, къэзлэжьынур сфIэмащIэт. Си адыгэбзэри езгъэфIэкIуэну мурад сщIат. АдыгэбзэмкIэ щIэныгъэ пыухыкIа зэзгъэгъуэтыныр си гуращэхэм язщ, къыкIэлъыкIуэ илъэсым магистратурэм сыщIэтIысхьэну сигу ислъхьащ, Алыхьым къызигъэхъулIэмэ. «Книжная среда»-м сыкъащтэн гугъэ къызэрыкъуэкIыу, ар лъабжьэ зэрысхуэхъунур, абдежым сыкъыщежьэмэ, си хъуэпсапIэхэм сызэрытеIэбэфынур си фIэщ хъуащ занщIэу. Псэм фIэфI лэжьыгъи, цIыхуфIи, арэзы сызыщIын улахуи, сыкъэзыгъэпэжын ныбжьэгъуи мыбдежым щекIуэкI зэхэтыкIэм къызэрысхуздихьынур къызгурыIуащ. Хэкум къэзгъэзэжыным сытезыгъэгушхуа щхьэусыгъуэхэм язщ а лэжьапIэр къызэрызгъуэтар. 

 Калининград сыщыщыIэм, кофе ефапIэ гуэрым сехъуапсэри сыуват, сызэреджэм хуэдэурэ. Илъэсрэ ныкъуэрэ абы сыщылажьэри сыкъыIукIыжауэ, къалэкум «Буквоед» тхылъ тыкуэныр итти, сыблэкIрэ пэт, сыщIыхьэу щхьэ семыупщIрэ, лэжьапIэ сыкъащтэнмэ, жысIэри сигу къэкIащ. Махуэ псом мылэжьэну зыри къатщтэркъым къызэрызжаIар си жагъуащэ хъуат. Арати, зэман дэкIауэ, махуищкIэ фIэкIа мылэжьэну къалъыхъуэу къыщIэкIри, къызэджэжащ. Санкт-Петербургщ здэщыIэр абыхэм я унафэщIхэр. ТелефонкIэ къыздэуэршэрхэри, тыншыбзэу сыпхыкIат зэхьэзэхуэм. МазитI нэужьым тIэкIу срагъэджэжри, унафэщIым и къуэдзэу сагъэуващ. Псори зэхэту мазэ 15 хуэдиз сыщылэжьа къыщIэкIынщ «Буквоед»-м. Абы и фIыгъэкIэ, «Читай-город» тхылъ тыкуэнышхуэм и къудамэу Налшык е нэгъуэщI къалэм дэтым сыувыну хуитыныгъэ сиIэт. Ауэ «Книжная среда»-р къыхэсхащ икIи сыхущIегъуэжакъым. 

  ЗыкIи зэмыщхьу, егъэлеяуэ зэщхьэщокI Калининград, Мэзкуу дэт тхылъ тыкуэнхэмрэ мы ди Налшык дэтхэмрэ. Интернетым тхылъ щызыщэхэм я гугъу пщIымэ, фIым и гъусэу, абыхэм мыхъумыщIэ Iэджи щызэбгрокI. «Книжная среда»-р щапхъэу къэсщтэнщи, къекIуалIэхэр нэгъунэ ипэкIэ слъэгъуахэм ещхькъым. Мыбы цIыхухэм тхылъхэми, абыхэм кърах гурыщIэхэми, щIэныгъэми пщIэ зэрыхуащIыр си нэкIэ щызолъагъу. Ди щIыпIэм щыпсэухэм тхылъыр апхуэдизкIэ фIыуэ ялъагъури, къэзыгъэувыIэн дунейм теткъым: уэшхми, уаеми, дыгъэ къэракъэм хэтуи къэкIуэну хьэзырщ, къалъыхъуэ тхылъыр зыIэрагъэхьэн папщIэ. Тхылъым мыхьэнэшхуэ ират къудейкъым. Ар зытхам хилъхьа купщIэм нэмыщI, зэджар езыхэм я гупсысэхэмкIи ягъэбэгъуэжу апхуэдэщ. Щхьэж и псэм и Iыхьэ хелъхьэж, ар щIэныгъэ тхылъ хъуми, диным теухуами. Абы тхылъыр тIуащIэу нэхъ лъапIэ ещI. 

 МыбыкIэ цIыхухэм щIэныгъэ зрагъэгъуэтыну нэхъ хэтщ. Ауэ сытми «тхылъ еджащ» жрагъэIэн къудей щхьэкIэкъым щIеджэр, мыхьэнэ зиIэ гуэр къалъыхъуэ. Абы куэд иIыгъщ. Сылэжьэху сигу иримыхь куэд слъэгъуащи аращ ар жызэзыгъэIэр. НыбжьыщIэхэм тхылъ мыхьэнэншэ дыдэхэр щаIэрохьэ къалэшхуэхэм. «Тхылъ Iей щыIэ?» - жызыIэн щыIэщ. ЩыIэщ, сэ абы и щыхьэт куэдрэ сыхъуащ. Калининград сыщыщылэжьа тыкуэным тхылъ мин 500-м нэс щызэблэдгъэкIырт, аращ апхуэдэжьэ къызэзытыр. 

 Ди тыкуэным и гугъу сщIымэ, нэхъыбэрэ зыщIэупщIэр Кавказым, диным теухуа тхылъхэрщ. «Классикэ» жыхуэтIэми щIоупщIэ, ауэ абыкIи Налшык Калининград къыщхьэщокI. Гюго, Кронин хуэдэу лъабжьэжь зиIэ тхакIуэхэм я тхылъыфIхэрщ, пщIэшхуэ зиIэхэрщ дыдейхэр зэджэр. Калининград дэсхэм классикэ къалъыхъуэмэ, Лесков, Пушкин, Лермонтов сымэ хуэдэу нэхъ къызэрыгуэкIт зыщIэупщIэхэр. Гу лъумытапIэ иIэкъым ди деж романтикэ нэхъ зыхэлъ тхылъхэр къыщызылъыхъуэ хъыджэбзхэм хуабагъыу ныздыщIахьэм. Остин Джейн, Бронте Шарлоттэ, Эмили зэшыпхъухэр, Спаркс Николас сымэ щIэзыджыкI пщащэхэращ зи гугъу сщIыр. Езы «Книжная среда» тыкуэнми, щIалэгъуалэм я зэхэтыкIэми хъыджэбзхэм я тхылъ къыхэхыкIэм и жьышхуэ къащIеху, еджэным дрегъэхьэх. ЦIыхур къызэрыщIыхьэу зыхыбощIэ ар иджыпсту зыхуей тхылъыр зыхуэдэр. Мыбы и псэр зыгъэтыншын гуэр къелъыхъуэ, зригъэгъэпсэхуну, и гур зригъэгъуэтыжыну зыгуэр еджэну хуейщ, жыбоIэ узэрыIуплъэу. Бжьыхьэр къызэрихьэрэ нэхъ зыхызощIэ ар. 

 Прозэм и гугъу сщIымэ, си анэм куэд щIауэ абы сытрегъэгушхуэ. Зы лъэныкъуэкIэ, абыи сыдехьэх, ауэ усэм апхуэдизкIэ сесащи, ар схухыфIэдзэну си фIэщ хъуркъым. ПрозэкIэ сытхэн зэрыщIэздзэу, хуитыныгъэ куэдыIуэ къысIуроуэ, сыт ухуейми, дауэ ухуейми птхы мэхъу, зыми укъимыгъэувыIэу. Абы сегъэгужьей. ИтIанэ, сызэрыцIыкIурэ, сызэрыныбжьыщIэрэ щIэгъэкъуэн къысхуэхъуа, бампIэдэхыу сиIа усэм сепцIыж хуэдэуи къысщохъу. А шынэм себэкъуэфыну сыщогугъ зызэман, прозэми тIэкIу сыхыхьэнущ, ауэ усэми си щIыб хуэзгъэзэнукъым. Сыту жыпIэмэ, си гъащIэм мыхьэнэ нэхъ зэст Iыхьэ куэд усэм къыздигуэшащ. Егъэлеяуэ зыгуэр къыщыстехьэлъэм деж, си усэхэр щIэзджыкIыжмэ, сигу къызэрыгъуэтыжырти, дяпэкIи псори фIы дыдэу зэрыхъунур къызагъэщIэжырт.