ЦIыхум и узыншагъэр куэдкIэ елъытащ ар зэфэ псым и къабзагъымрэ абы хэлъ микроэлементхэр зыхуэдэмрэ.
Псым хэлъын хуей пкъыгъуэхэр мардэ тэмэмым тетмэ, абы цIыхум и иммунитетыр ирегъэфIакIуэ. Микроэлементхэр щымащIэри пщалъэм фIишу щыкуэдри сэбэпкъым, - жаIащ Москва дэт, Сеченовым и цIэр зезыхьэ университетым биоэлементологиемрэ щIыуэпсымкIэ и центрым и щIэныгъэлIхэм.
Къапщтэмэ, псы щабэм кальциймрэ магниймрэ я ионхэр щымащIэщ, абы къыхэкIыу гу-лъынхуэ, къупщхьэ узыфэхэр къыдэкIуэнущ. Псы пхъашэм куэду хэлъ шыгъум Iэпкълъэпкъыр екудэ, жьэжьеймрэ зэзымрэ ярищIэ мывэхэми къежьапIэ яхуохъу.
Центрым иригъэкIуэкIа къэпщытэныгъэхэм къызэрагъэлъэгъуамкIэ, щIыналъэ куэдым цIыхум щраф псым гъущIымрэ марганецымрэ мардэм щыфIеш. Апхуэдэ щIыпIэхэм щыпсэухэм илъэси I0-кIэ зэпыту ар ирафмэ, я тхьэмщIыгъум егуэуэнущ, лышх узыфэм къапимыкIухьынри хэлъщ.
Iуэхум хэта щIэныгъэлIхэм псом нэхърэ нэхъ лей зытехьэу къалъытар Чувашием щыпсэухэрщ. Ахэр зэфэ псым хэлъ нефротоксическэ пкъыгъуэхэм ящыщщ сабийхэм я жьэжьейм ямылейуэ зэран хуэхъу кадмийр, ртутыр, дзэхур. ЩытыкIэр ирагъэфIэкIуэжа нэужьи, абы и Iэужьыр кIуэдыжыркъым. Микроэлемент зэранхэр хэлъынкIэ мэхъу унэм щIэт кранхэм къиж псыхэми, бжьамийхэр жьы зэрыхъуам къыхэкIыу.
Урысейм и «Роспотребнадзор» IуэхущIапIэм къызэрилъытамкIэ, иджыпсту щытыкIэр нэхъ щыгугъур псыкъуиипсымрэ псынэпсымрэ иджыри къыщагъэсэбэп къалэ цIыкIухэмрэ жылагъуэхэмрэщ. «Псы къабзэ» пэхуэщIэм и фIыгъэкIэ Урысейм и щIыналъэ куэдым щытыкIэр щрагъэфIэкIуащ.
Иужьрей къэпщытэныгъэхэм къызэрагъэлъэгъуамкIэ, псыр зрикIуэ бжьамийхэм я процент 43-м щIигъур жьы хъуащ. Илъэсым хуэзэу зыхуей хуагъэзэфыр абы и зы процентырщ. А лъэхъэнэм къриубыдэу псы жапIэхэм авариеу мин 50-м щIигъу къыщохъу, псыр зрикIуэ бжьамий километри 100 къэс щIыпIи 9-м псыр къыщыпхеуд.
«Псы къабзэ» къэрал пэхуэщIэр 2030 гъэм нэсыху ягъэзэщIэнущ икIи шэч къытрахьэркъым а пIалъэм нэсыху щIыпIэ псоми щытыкIэр зэрыщрагъэфIэкIуэнум. А Iуэхум теухуауэ лэжьыгъэшхуэ къыщрахьэлIэ щIыналъэхэм ящыщщ Къэбэрдей - Балъкъэрыр. Иужьрей илъэсхэм ди республикэм и жылагъуэ куэдым псы къыщIэшыпIэщIэхэр щагъэуващ, псы зэбгрытыкIыпIэхэр къагъэщIэрэщIэжащ, илъэс 50-м нэсауэ къалэ кIуэцIхэм къыщагъэсэбэпа бжьамийхэм ящыщ куэдыр яхъуэжащ быдагъ ин зыбгъэдэлъ иджырей бжьамийхэмкIэ. Ахэр псынщIагъуэщ, куэдрэ зекIуэнущ. Лэжьыгъэхэр гъэм и кIыхьагъкIэ зэпыуркъым.
