ХьэршырыкIуэ станцым

Дызыхыхьэжа гупыр нэщхъейт.

- Сыт къэхъуар? – щIэупщIащ Мартин. - Апхуэдизу щхьэ фызэхэуа?

 - ЩIым худиIа зэпыщIэр диIэжкъым, - жиIащ Стефан, болгар щIалэ набдзапцIэм.

- Ар сытым къыхэкIыу? 

- СыхьэтитIым щIигъуащи тхузэгъэпэщыжкъым, - жиIащ Токасони, радист нэхъыщхьэ япон щӀалэм. 

- Псом нэхърэ нэхъыкIэжращи, ди американ биохимик зэшхьэгъусэхэр, Ализабетрэ Ричардрэ, уэхбзэх-щIыбзэх хъуауэ дгъуэтыжыркъым, - жиІащ Мугариб, эфиоп щIалэ хэщIыхьам.

- Ар дауэ? – игъэщIэгъуащ Мартин. - Iэмэпсымэ гъэпсахэр яIыгъащ, зыкъыфпащIакъэ зэи?

- «Даубыдащ!» жаIэри, а зы псальэм фIэкIа, зы быхъи къажьэдэкӀакъым, - Мугариб и дамэхэр дришеящ.

- Чапкэ гъусэ зэрыфхуэхъуа щIыкIэри гурыIуэгъуэкъым, - жиIащ Франсуа, француз лIы гъур кӀыхьым.

- Пэж дыдэщ. Ализабетрэ Ричардрэ къуэкIыпIэмкIэщ здэкIуар. КъухьэпIэмкIэ ар къызэрыщыхутар хьэлэмэтш, - жиIащ Мичивиснаускас. 

- Догуэ, хьэкIэкхъуэкӀэхэр къатеуамэ, гужьеигъуэм къыхахыу «даубыдащ» жаIэнкIи хъуну пIэрэт? - щIэупщIащ Мартин. 

Зыми зы псалъэ къажьэдэмыкIыу зэхэтт.

- Гъэр ящIауэ къыщIэкIынущ ахэр, - жысIащ сэ. 

- Мыбы щыпсэу цIыхухэр къытIущIамэ я гуфIэгъуэшхуэщ. Хэт-тӀэ зыубыдынур? - зыхуихьынур къыхуэщIэркъым Мартин. - Мы планетэм ди цIыху гъэр щыхъуныр икъусыкъужкIэ хьэлэмэтщ, ныбжьэгъухэ, - жиIащ абы. - Дычэнджащи зытIэжьи хъунукъым.

 

Мичивиснаускасрэ Валентинэ Петровнэрэ гъусэ къэтщIри, Мартин и кхъухьлъатэ цIыкIумкIэ уэгум дихьащ. Ричард сымэ я лъыхъуакIуэ ежьар ди закъуэтэкъым. ПлIэрылъ жьыхулъатэ IэмэпсымэмкIэ заIэтауэ цIыху тIощIым нэблагъэ уэгум щыхуарзэрт. 

КъуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ километр плIыщI хуэдизын хьэуа гъуэгу ткIуауэ, дэ къэтлъэгъуащ кIей мэзыжьым зытщагъэпщкIуурэ цIыху зыбжанэм зэрызыхаудыгъуэр. 

- Зыгъэлъахъшэ! Зыгъэлъахъшэ! – и Iэ бэлагъышхуэр кхъухь кIуэцIым щегъэхуарзэ Мичивиснаускас.

Чапки нэ жантэкъэ? И лъакъуэ цIыкIухэр си куэщIым изэгъэжыркъым: лъэгумкIэ еплъыхыурэ хопщIэукI.

Мэз Iуфэм деж дызэрытIысу, кхъухьым ди къикIи ди мэз хэлъади зы тщIыри, дежьащ. ПлIыри дызэбгъурыту дыкIуэрт, Iэуэлъауи зэхэтхыртэкъым. Лъэнтхъуийхэм далъахъэурэ дыздэкIуэм, зы жыгей ин ди пащхьэ къихутэри дыкъигъэувыIащ. 

АпхуэдизкIэ лъэнтхъуийм сыхэзэрыхьати, жыгейм сыблигъэкIыртэкъым. Жыгыщхьэм тесу фIыцIагъэ ин гуэрым сыIуплъащ. ЛъэныкъуэкIэ зыщIэздзыну сыхэта щхьэкIэ, дэнэт, щэлъахъэ зралъхьа шыжьым ещхьу сыщIесэ. А напIэзыпIэм сызытеплъа фIыцIагъэм и къалъи и къызэдзакъи зы ищIри, си нэр щыункIыфIыкIащ. 

Тэлай дэкIауэщ зыкъыщысщIэжар. Си нэр къызэтесхмэ, жыгей лъабжьэм кIэщIэсщ щыгъыныджиплI. Ахэр сырыху защIэ пэтрэ, си нэм фIыцIабзэу фIэкIа илъэгъукъым. «Дыгъужь плъэкIэ зыщIу яку дэсыр армырауэ пIэрэ къызэдзэкъар?» - сигукIэ зызогъэзахуэ. Абыхэм я нэгум губжьу къищыр къыпхуэмыIуэтэн хуэдизщ. ПланетэщIэм мыпхуэдэ хьэкIэкхъуэкIэ плъэкIэ зыщI иджыри къэс дыщрихьэлIатэкъым. 

Мартин Iэзагъэу хэлъыр зэхуихьэсауэ сырыхухэм IэпэтэрмэшкIэ йопсалъэ. ПланетэщIэм щитIысыкIахэм тхэкIуэдыкIаитIыр ялъэгъуамэ йоупщI. Къызэдзэкъауэ шэч зыхуэсщI нэщхъыцэм и дыгъужьынитIыр къыстриубыдэху, «мо зи пщэ пха щIалэжь цIыкIум феупщI, абы нэхъ ищIэнущ!» - жаIэу къысфIощI. Чапки йоплъ-йопкIри, хьэкIэкхъуэкIэ гуэр илъагъу фIэкIа зэрыпщIэн щыIэкъым. 

ИкIэм-икIэжым, абыхэм ящыщу къэтэджам дэ зыщIыпIэ дишэну хэту шэч сщIащ. Ар здэплъэмкIи Чапкэ мызэ-мытIэу щIэпхъуэурэ къызэригъэзэжами гу лъыстат. 

Зи ужь диту дыкIуэ щыгъыныджэхэр апхуэдизкIэ пIащIэрти, Мартин зи лIышхуагъ абыхэм я нэхъ цIыкIум зэрыщхьэприш щыIэтэкъым. Ауэ, иныжь къутахуэ хуэдэ, Мичивиснаускас псоми къахэпIиикIырт. Гъусэ тхуэхъуахэр щызэпсалъэкIэ сыт хуэдиз я мыинагъми, «агъэбыгъэ» жызыIэф сабий фIэкIа пщIэнтэкъым. Бзэ хэха гуэркIи псалъэу къысхуэщIэртэкъым. Абыхэм я Iупэ, я натIэ зэрагъалъэхэмкIи иризэрыщIэу, иризэпсалъэу къысщыхъурт. Гу лъыстащ гъусэ тхуэхъуа щыгъыныджэхэм IэпэтэрмэшкIэ «къаIуатэм» и нэхъыбапIэр тщыщ дэтхэнэми гурыIуэгъуэ зэрытщыхъунур. 

Си уIэгъэм Петровнэ къыщихуа хущхъуэм узыр хигъэкI къудей мыхъуу, и кIылыкIэмкIэ, и шхэкIэмкIэ нэхъыфI зэрыхъур къасщIэрт. Зэрыузым нэхърэ зэрышхэр нэхъ къызэхьэлъэкIырт, ауэ щыхъукIи, си гъусэхэм закъыкIэрызгъэхуртэкъым.

Зыкъом къэскIуауэ гъы макъ гуэр си тхьэкIумэм къиIуащ.

ЗэщIэдэIукIри, Петровни жиIащ:

- Пэжу, гъы макъ щыIэщ.

Къуэхъуэпсыхъуэр зэрихьэу, цIыхубз кIий макъ къэIури псори дызэригъэплъыжащ. Чапкэ зифыщIыжу банэу щIэпхъуащ. Дэри дызэрехьэжьащ, хьэ банэ макъым и ужь диту. 

- Месыр! Месыр! – кIийрт Мартин, и Iэхэр ищIурэ.

Щыгъыныджэ сабийхэмрэ цIыхубзхэмрэ гузэвэгъуэ щIыIэр къалэIэсауэ зэщIэгъуагэу, къаруи-псэруи къахуэмынэжауэ, благъуэм ентIыркIэ езауэрт. ДаримыхьэлIами, гупыр абы пэлъэщынкIэ Iэмал иIэтэкъым. Ди гъусэ щыгъыныджэхэм ягъэхьэзыра баш къуабэ-бжьабэхэри благъуэм тракъутэну хунэсакъым. Мичивиснаускас псом япэу гъунэгъу хуэхъуати, зыгъэжей Iэмэпсымэр триубыдэри жей Iувым зэщIригъэIулIащ. 

Щыгъыныджэхэм зэрагъэщIэгъуэнур къахуэмыщIэу зи жьэр Iурыхуауэ жей благъуэм епщIауэ бгъэдэтт. Зи нэпсыр мыгъущыжа сабийхэр гуфIэу къыдбгъэдыхьэрт. Балигъхэм дзыхьмыщI-дзыхьмыщIурэ я нэхэр къытхущIагъэплъырти, ажалым къедгъэлахэрэ пэт, псэкIэ зыгуэр къызэрытщагъэпщкIум гу лъыптэрт. Сэ сабийхэр благъуэ жеям и гущIыIум тезгъэтIысхьэри, сурэт ятесхащ, езыхэми езгъэлъагъужащ.

 

 

Дызэгъусэу зыкъом къыкIуэцIрыткъутыкIауэ, къэхъуар къытхуэмыщIэу щыгъыныджэхэм зрагъэнащ. Псори зы лъэныкъуэкIэ плъэрт. Мартин и плIэидзэр къызыпщIэхихри, ахэр здэплъэмкIэ хуэмурэ Iэпхъуащ. Дыбгъэдыхьэри, къэтлъэгъуащ, щыблэм къриудам хуэдэу, зы мащэ гуэрым щыгъыныджэ зыбжанэ укIауэ зэрилъыр. Гыными щыIэт. Абыхэм я гущIыIум уIэгъэ хъуа сабий пцIанитI щызопщыпщэ… 

Сабийхэр мащэм къитхыжри, я уIэгъэхэр Петровнэ ипхащ. Ди гъусэхэр я пIэ имыкIауэ къыткIэлъыплъырт. Сэ къызэдзэкъауэ шэч зыхуэсщIа Iупэ пIащIэр зэрыгъым гу лъыстэри, Мартин сеуIуащ:

- Гъур кIыхьыр магъри, дауи, аращ зи сабийр.

- ТхэкIуэдыкIа зэлI-зэфызым, Ричардрэ Ализабетрэ, кIэрахъуэ яIыгъыу хэт гу лъита?! – къыдэупщIащ Мартин. 

- Ар уигу щхьэ къэбгъэкIыххэрэ, Мартин! – Петровнэ и нэпс къекIуар щIилъэщIыкIащ. – Щыгъыныджэхэм дзыхь къыщIытхуамыщIыжыр лей зезыхьар дэ къыдагъэщхьри аращ! – жиIащ абы нэхъ хэкъузауэ.

«Сэ къызэдзэкъар» зэщыджэу гъыурэ къэкIуатэри, Петровнэ и IэплIэм ис сабийр къыIихыжащ. Адрейхэри къыбгъэдыхьащи, сабийр гъуэрыгъуэурэ Iах. УIэгъэпх хужьу Петровнэ иришэкIам епэмурэ зейм IэщIалъхьэж. 

- Хэтуи ирехъу, къэгъуэтауэ къуаншэр жэуап ткIийм ешэлIэн хуейщ! – жиIэщ Мартини, гъуэгу дытеувэжащ.

ДымыщIэххэу дызыIууа гуауэр ди гум зэрешэкъылIэр гъусэ тхуэхъуахэм къазэрыгурыIуам и щыхьэтт, сабийхэр дзыхь къытхуащIауэ зэрыдагъэхьым. Мащэм икIуэдэным зы мащIэ фIэкIа имыIэжа цIыкIухэм Петровнэ яхилъхьа мастэм я нэр къигъэплъэжат. АпхуэдизкIэ ди гущIэгъур я гуапэ хъуати, къытхуэгуфIэ зэпытт щыгъыныджэхэр. ГукIэ зэзгъэзэхуэжырт. Иджы хьэкъыу спхыкIат абыхэм я псэлъэкIэу си гугъа «Хьа», «Хьо», «Ху» -р езыхэр зэрызэджэ цIэуэ зэрыщытыр. И пэжыпIэр зэзгъэщIэн щхьэкIи Iэмал сыхуекIуащ. Зырызыххэу седжэурэ, псори къызэзгъэплъэкIащ. Уеблэмэ, езыхэри гуфIащ. Мартин сыми «Iэпэтэрмэшыншэу хэгъэрейхэм епсэлъэфын диIэщ иджы» жаIэу гушыIэрт.