Iуащхьэмахуэ лъапэ къытрилъхьэ уэсым мэзхэр зэуэ щыщIиуфэ щыIэщ, мэз псэущхьэхэмрэ щIымахуэр ди щIыпIэм щизых къуалэбзухэмрэ цIыхухэм я гулъытэ хуэныкъуэу. Ар къызыгурыIуэ мэз лэжьакIуэхэр абыхэм шхынкIэ яхуосакъ; гъатхэм щыщIадзэри жыгей тхьэмпэхэр, мэкъур, шыпсыранэр, Iусыпхъэхэр ягъэтIылъ, мэз бжэнхэр, бланэхэр, кхъуэпIащэхэр щыхъуакIуэ щIыпIэхэр уэс куум щыщIихъумэм деж абыхэм ирагъэшхын хуэдэу.
ЩIымахуэр мыткIиймэ, абыхэм езыхэми хъарзынэу уэс щIагъым къыщIах мышхумпIэхэр, мэзыдэхэр, пщIийхэр, чэщей жыг цIынэ цIыкIухэр, шыкIуртIымхэр, мэзкхъужь, мы тIыгъуахэр.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и къуршылъэ мэзхэм псэущхьэхэм Iусымрэ мэкъумрэ я хъумапIэ щIыпIэ щхьэхуэхэр щыIэщ.
- Ахэр жылэхэм фIыуэ япэжыжьэу къыщызыдогъэпэщ, бжьыхьэ - щIымахуэ пIалъэм ирихьэлIэу хуиту хъупIэхэм ираутIыпщхьэ унагъуэ Iэщыр нэмысын хуэдэу, арщхьэкIэ, сыт хуэдэу дымыхъумэми, мэз лъагъуэ пхыдзахэмкIэ щIэкIыу, псэущхьэхэм яхуэдгъэтIылъыр щраулъэпсыкI куэдрэ къохъу, - жаIащ Къэбэрдей-Балъкъэрым ЩIыуэпс хъугъуэфIыгъуэхэмрэ экологиемкIэ и министерствэм и IэщIагъэлIхэм.
Министерствэм дызэрыщигъэгъуэзамкIэ, ди къуршылъэ мэзхэм щыбэгъуэжащ, мащIэ дыдэ зэрыхъуам къыхэкIыу, Тхылъ Плъыжьым иратхауэ щыта мыщэ гъуабжэхэр. ЩIымахуэ ткIий зэрыщымыIэжми емылъытауэ, абыхэм пIалъэм тету щIымахуэ жей ящI. Гъэм и кIыхьагъкIэ къапщтэмэ, мыщэхэр цIыхуми Iэщми зэран щахуэхъуа нобэкIэ къэхъуакъым. Абыхэм нэхъыбэу яшхри мэзым щIэт пхъэщхьэмыщхьэхэрщ.
Абыхэм елъытауэ дыгъужьхэмрэ хьэIуцыдзхэмрэ нэхъ еIуящIэщ; гуп зэрыгъэхъуу мэл гуартэм теуэмэ, мэл 40 - 50-м нэблагъэр пэщ ящымыхъуу ялIынущ. Апхуэдэу ахэр йощакIуэ нэхъ зыпэлъэщыну къалъытэ танэхэм, шыщIэхэм. Аращ пIалъэ пыухыкIам тету ахэр ягъэмэщIэн хуей щIэхъур.
«Росприроднадзор» IуэхущIапIэм илъэс къэс иджы хуэдэ зэманым ди къуршылъэ мэзхэм зыщызыплъыхьхэм хъыбар ярегъащIэ мэз псэущхьэхэр гъунэгъуу зэпшалIэу бгъашхэ зэрымыхъунумкIэ; абыхэм езэгъынукъым цIыхум яшх шхыныгъуэхэр: шашлыкхэр, щIакхъуэхэкI IэфIхэр, уеблэмэ жэмышэ къудейр. Абы и мызакъуэу IэкIэ зыбжанэрэ бгъэшха псэущхьэ Iэлыр умыщIэххэу етIуанэ гъуэгу къыптеуэнкIэ мэхъу, а шхын дыдэр уи деж къыщилъыхъуэу е туристхэр къыщызэтеувыIэ щIыпIэхэр кIуапIэ ящI.
Шынагъуэншэу пхужыIэнукъым псоми фIыуэ ялъагъу кIэпхъхэр, цыжьбанэхэр, мэз дзыгъуэхэр. Ещхьыркъабзэу ахэр Iэм ибгъэшхыкIыныр шынагъуэщ - япкърытынкIэ хъуну узыр зыми ищIэркъым. Мы Iуэхум теухуауэ Ставрополь щIыналъэм щаублащ щапхъэ зытрах Iуэхугъуэ: мэзылъэхэм щIагуашэ вакцинэ зыхэлъ шхыныгъуэхэр. Мы илъэсми апхуэдэ лэжьыгъэхэм пащэнущ.
ЩIыуэпс хъугъуэфIыгъуэхэм телажьэхэм мэз псэущхьэхэм и мызакъуэу бгылъэ щIыпIэхэм щIымахуэр щизых бгъэ лIэужьыгъуэхэми я нэIэ тетщ. ИпэкIи и гугъу зэрыфхуэтщIащи, хэщIыныгъэ ин зыгъуэтауэ щыта къуршыбгъэхэм я бжыгъэр хъарзынэу зэфIэувэжу хуежьащ. ЩIэныгъэлIхэр кIэлъоплъ абыхэм щIымахуэр зэрырах щIыкIэмрэ я шхыныгъуэхэр зыхуэдэмрэ.
