Мэкъумэш лэжьыгъэхэм я ветеран, КъБР-м и Жылагъуэ палатэм хэта БытIэ Хьэчим унафэщIу IэнатIэ куэдым пэрытащ, лэжьакIуэфIым и щапхъэу, ныбжьэгъу пэжу, нэхъыжьыфIу псэуащ. Ар къызэрытхэмытыжыр куэдым ягу къоуэ нобэр къыздэсым, абы теухуа тхыгъэ зэхуэмыдэхэри къытхуатх.
БытIэ Хьэчим 1946 гъэм фокIадэм и 27-м Шэрэдж Ищхъэрэ къыщалъхуащ. Курыт еджапIэр къиуха нэужь, Хьэчим я къуажэм щылэжьащ механизатору. Налшык къалэм дэт полупроводникхэр къыщыщIагъэкI заводым 1969 гъэм слесарь-ремонтникыу щыщIидзэри инженер-технологым нэсащ, зэрылажьэм хуэдэурэ КъБКъУ-м щеджащ. Дзэм къулыкъу щищIэщ, къигъэзэжри, 1974 - 1979 гъэхэм щылэжьащ Аруан щIыналъэм и «Мэкъумэштехникэм» и унафэщIым и къуэдзэу. Ар адэкIэ щылэжьащ республикэм мэкъумэш IэнатIэмкIэ и министерствэм, абы и зы къудамэм и унафэщIу, 1986 - 1993 гъэхэм Хьэчим «Къэбэрдей» колхозым и унафэщIу щытащ. Къыхэгъэщыпхъэщ а зэманым къриубыдэу колхозым зэрызиужьар, цIыхухэм я псэукIэр зэрефIэкIуар, уеблэмэ иужьрейм теухуауэ ирагъэкIуэкI зэпеуэхэм Хьэчим зи унафэщI колхозым япэ увыпIэхэр зэпымыууэ къыщихьырт.
1995 - 1997 гъэхэм «Къэббалъкъресурсы» АО-м, кIэлъыкIуэу «Аруангаз»-м, 2007 гъэм щыщIэдзауэ Аруан куейм и ТЭК-м и администрацэм я унафэщIу лэжьащ, Шэрэдж Ищхъэрэм и администрацэм и Iэтащхьэуи щытащ.
1990 гъэм БытIэ Хьэчим КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и депутату хахащ.
АдэкIэ тыдодзэ Хьэчим теухуа гукъэкIыжхэм ящыщ.
Шокъум Жыраслъэн: «Ныбжьэгъур уи нэгу къыщIоплъэ, жагъуэгъур уи лъакъуэм йоплъых», - жеIэ псалъэжьым.
НыбжьэгъуфI гъащIэм ущрихьэлIэныр, лъагъуныгъэр зищIысыр бгъэунэхуным хуэдэу, насыпышхуэщ. АбыкIэ гъащIэр зыхуэупсахэм дэри дахеубыдэ. ЩыIэщ цIыху плъагъу пэтми, умыужэгъуу, гуапагъэ, нэху къыбгъэдэкIым уэри уигъэдахэу. Апхуэдэ цIыхур уи ныбжьэгъумэ, узэрыцIыкIурэ укъызэдэхъуамэ, узэдеджамэ, узэдэлэжьамэ-щэ?! Сыт хуэдэу си гум къыщIимытхъми, блэкIа зэманым иту зи цIэр жысIэн хуей БытIэ Хьэчим апхуэдэт. Хьэчим хуэдэ цIыху пфIэкIуэдыныр, Iыхьлыхэмрэ благъэхэмрэ я гугъу сщIыххэркъыми, зыцIыхуу щытахэм дежкIэ хэщIыныгъэшхуэщ. И пэжыпIэр жысIэмэ, сэ абы сыхуэныкъуэу сопсэу, сыхуозэш и теплъэм, сыхуэныкъуэщ и гулъытэм, и чэнджэщхэм. Абы уи дзыхь ебгъэз, уигу илъымкIэ удэгуашэ хъуну цIыху пэжт, щыпкъэт.
Зэныбжьэгъуищ дыхъурт дэ: БытIэ Хьэчим, сэ, Псоныкъуэ Мурадин. Iэнэ лъакъуищым Iэнащхьэр зэрызэдаIыгъым хуэдэу, дызэрыцIыкIурэ дызэрыIыгъыу, дызэкъуэту, дызэгъусэу гъащIэм и куупIэм дыздыхэтат, гугъуехьри гукъеуэри зэдэтшэчат, гуфIэгъуэр зэдэдгуэшат. ЦIыхухэр къыдэхъуапсэрт, апхуэдизкIэ ди ныбжьэгъугъэр быдэти. Ди унагъуэкIи дызэпыщIат – ди щхьэгъусэхэри зэрыIыгът.
БытIэ Хьэчим и цIэр ди къуажэм дэс дэтхэнэ унагъуэми щащIэ. Апхуэдэ щIыхьыр Хьэчим къыхуэзыхьар и псэ дахэрщ, гу къабзэрщ, акъыл жанырщ, пэжу и жылэжь зэрыхуэлэжьаращ. Абы кърихьэжьа Iуэхур и кIэм нимыгъэсауэ зэи къэхъуакъым. ИмыщIэр зэригъащIэу, и щIэныгъэм хигъахъуэу псэуащ. Абы и цIэм пыщIащ къуажэм игъуэта зыужьыныгъэмрэ ехъулIэныгъэхэмрэ».
Шокъум Риммэ, Жыраслъэн и щхьэгъусэ: «Хьэчим и ныбжьэгъухэм я гум къипсэлъыкIыу, я гурыгъу-гурыщIэхэм щыгъуазэу, абыхэм псэкIэ япэджэжу псэуащ. Арат ар дэ фIыуэ щIэтлъагъури. Ар ди къуажэдэсхэм я нэт, я псэт, я набдзэт. ЛIы нэсу, пэжымрэ захуагъэмрэ я телъхьэу щытащ. Уи нэпс къемыкIуэу утепсэлъыхьыфыркъым Хьэчим, иджыри диIыгъщ гуауэм.
КъБР-м и Жылагъуэ палатэм хэт Бажэ Дотий: «Уи ныбжьэгъу блэкIа зэманым иту уигу къэбгъэкIыжыну хьэлъэщ. Хьэчимрэ сэрэ дыщызэрыцIыхуар 1986 гъэращ, Шэрэдж Ищхъэрэ колхозым и унафэщIу щагъэкIуам. Абдеж щыщIэдзауэ нобэр къыздэсым къуажэм ухуэныгъэ гуэр дащIыхьами газ дашами зи фIыщIэр Хьэчимщ.
Хьэчим цIыху щабэт, хабзэ хэлът, щыпсалъэкIэ езым и Iуэху еплъыкIэр япэ иригъэщыртэкъым, зыгуэрым едауэми – акъылышхуэрэ щIэныгъэ куурэ хэлъу псалъэрт. Ар апхуэдизкIэ хабзэхэм ткIийуэ тетти, игъэлажьэ колхозым и фермэм хъэлат хужь ящымыгъыу зы цIыху трагъэхьэртэкъым, езыри яхэту.
Къэралым щекIуэкI зэхъуэкIыныгъэхэм набдзэгубдзаплъэу кIэлъыплъырт Хьэчим, а Iуэхугъуэхэр цIыхухэм къазэрыжьэхэуэнур фIыуэ ищIэрт. А зэман гугъум БытIэр сэбэп зыхуэхъуамрэ зызэщIигъэкъуахэмрэ къеббжэкIын щIэбдзэмэ, ухэзэрыхьыжынущ. Езым фIэфIтэкъым ущытхъуу, и IуэхущIафэ утепсэлъыхьу, апхуэдизкIэ щыпкъэти.
БытIэ Хьэчим дунейм зэрехыжрэ илъэс куэд щIами, адэ гу щабэр, цIыху щыпкъэр ныбжьэгъухэм, Iыхьлыхэм, ар къэзыцIыхуу щытахэм куэдрэ ягу илъынущ иджыри.
