ЩыIэщ зы Iуащхьэ закъуэ, и щыгум зэи цIыху нэмысауэ, удэкIуеифынкIэ зы Iэмали щымыIэу. Гималаим щыIэ Кайлас Iуащхьэм апхуэдизкIэ гъэщIэгъуэн, щэху куэд епхащи, пэжымрэ нэпцIымрэ пхузэхэгъэкIыжыркъым. Ар Эверест нэхърэ нэхъ лъахъшэми, и лъагагъыр километри 7-м нэмысми, зэ IуплъэгъуэкIэ удэкIыну мыгугъущэми, хэлъщ абы зыгуэр, узыбгъэдимыгъэхьэу, узримыгъэкIуалIэу.
Уеблэмэ Рерих Николай а Iуащхьэм и Iэхэлъахэм пасэрей Шамбалэр къыщилъыхъуауэ жаIэ. Абы къигъуэтари къимыгъуэтари хэт ищIэрэ, ауэ дриплъэнщ Кайлас теухуауэ альпинистхэм къатIэщIам…
Индусхэм къызэралъытэмкIэ, Кайлас езыр дыжьыным къыхэщIыкIащ, и щыгум Шивэ щопсэу. Буддистхэм хуагъэфащэ ар Буддэ и псэупIэу. Тибет щыпсэу бонхэм жаIэ ДыкъэзыгъэщIар и Iэмырхэм къахэплъэну уэгум къыщехам Кайлас тетауэ, езы Iуащхьэри гъащIэм и къежьапIэрэ псэм и екIуэлIэжыпIэу. Зэрытлъагъущи, фIэщхъуныгъэм жиIэр зыщ - Кайлас тхьэхэм я псэупIэщ, цIыхур щIыдэмыкIуеифри аращ: тхьэ напэм Iуплъэмэ, илIыкIынущи.
Арами, 1920 гъэхэм британ щIалитI Кайлас дэкIыну ежьат, лъэныкъуэ зырызкIэ еувалIэу. ТIуми къагъэзэжауэ щытащ, зэи къызэрымыхъуауэ уэс къесын щIидзэщ, пшагъуэ Iув къытрихьэри. 1985 гъэм Китайм и правительствэм Месснер Райнхольд хуитыныгъэ къритат Iуащхьэм дэкIыну. Ар дунейм Iуащхьэ нэхъ лъагэ дыдэу тетхэм дэкIауэ, альпинист цIэрыIуэти, псори гугъэрт Кайласри къихьэхуну. Ауэ дэкIыным сыхьэт зытIу нэхъ имыIэжу хущIегъэжауэ щытащ, ар къызыхэкIар зыми жримыIэу.
2000 гъэм Испанием щыщ гуп ахъшэшхуэ щIатри Китайм деж хуитыныгъэ къыщащэхуат Кайлас дэкIыну. Абыхэм Iуащхьэ лъапэм деж шэтырхэр щагъэуварэ екIурэ-ещхьу загъэхьэзыру, фIэщхъуныгъэм и телъхьэхэр къапэщIэуващ, драмыгъэкIуейуэ. Мыарэзыныгъэ хэлъу къэпсэлъащ Далай-Лами ООН-м и лIыкIуэхэри. Абы иужькIэщ Китай правительствэм Iуащхьэм зыри ирамыгъэкIуалIэу, абы дэкI лъагъуэр щызэхуащIыжыпар.
Кайлас зэрыщимэм (пирамидэм) шэч хэлъкъым: абы дунейм и лъэныкъуиплIым пэзанщIэ дыдэу джабиплI иIэщ, зэрыIэрыщIым шэч къытезымыхьэ щыIэщ. Iуащхьэм и Iэхэлъахэм зэманым зэрызыщиIуантIэм щыхьэт техъуэ къэхутэныгъэхэр щыIэу жаIэ. Псалъэ папщIэ, абы и хъуреягъыр зэ къэпкIухьыным сыхьэт 12 ехь, ауэ Iуащхьэм къекIуэкIа цIыхухэм а сыхьэт бжыгъэр тхьэмахуитIу къащохъу. Къащыхъу къудей мыхъуу, я Iэбжьанэхэр кIыхьышхуэу пыкIыкIауэ, я жьакIэр Iуву къытеувауэ къокIуэлIэж.
Метр 4500-кIэ удэкIуеймэ, гуэлитI итщ, зыр шыугъэу, адрейр псынэпсу къабзэу. Шыугъэр ажалыпсу жаIэ, псынэпсыр - ГъащIэм и псыу.
Кайлас и лъагагъым теухуауэ щIэныгъэлIхэр зэгурыIуакъым нобэр къыздэсым. Хэти абы метр 6638-рэ, хэти метр 6890-рэ и лъагагъыу жеIэ. ГъэщIэгъуэнкъэ, абы нэхърэ нэхъ иныжхэм я инагъыр миллиметр бжыгъэкIэ къазэрыхуэпщар къэплъытэмэ?!
Нэхъ иужьыIуэкIэ ирагъэкIуэкIа къэхутэныгъэхэм къызэрагъэлъэгъуамкIэ, Кайлас метр 6666-рэ и лъагагъщ… Iуащхьэмрэ Инджылызым щыIэ Стоунхеджымрэ я зэхуакум апхуэдиз дэлъщ, Кайласрэ Ищхъэрэ полюсымрэ метр 6666-кIэ зэпэжыжьэщ, Ипщэ полюсым нэси апхуэдиз дыдэ дэлъщ – метр 6666-рэ. ГъэщIэгъуэнкъэ?!
Абы и закъуэкъым… Кайлас къыщыщIэдзауэ Мысырым щыIэ Щимэхэм нэс захуэу иптхъэрэ, укъэмыувыIэу пыпщэмэ, Пасхэ хытIыгум щыIэ мывэ сынышхуэхэм утохьэ! А итхъа дыдэм пасэрей инкхэм я Щимэхэри тетщ… А псори пасэрей лъэпкъыжь гуэрым и IэдакъэщIэкIми зыми ищIэркъым, ауэ глобусрэ линейкэрэ къафщтэу, пэжрэ пцIырэ феплъыфынущ.
