Дунейпсо насыпым щIэбэнахэр

Урысейм Совет властыр щагъэува иужь мыгувэу 1919 гъэм большевикхэм Москва Коммунист Интернационал къыщызэрагъэпэщащ. Абы зи инагъкIэ къебэкIын иджыри къэс щымыIа къалэн и пщэ дэлът – революцэр дуней псом щытригъэкIуэну. А зэгухьэныгъэм марксизмэм и гъуэгум техьа партхэр хэтт икIи япэщIыкIэ ягугъащ абыхэм къабгъэдэкI ахъшэхэм ирилэжьэну. АрщхьэкIэ щIэх дыдэу белджылы хъуащ къызыщхьэщыж гуащIэрыпсэухэми яхуэдэу ахэр езыхэри зэрыфакъырэр. Мыгъуэр зимыгъуарати, мылъкур егъэлеяуэ къемэщIэкIми, иджыри Граждан зауэм къыхэмыкIа Урысейм и закъуэт дунейпсо насыпым щIэбэнхэр зыIыгъыфынур. Ди планетэм псэукIэ дахэ щагъэувын папщIэ большевикхэм ямыщIэн щыIэтэкъым. Уеблэмэ, Троцкий Лев иужьыIуэкIэ къыхилъхьат Буденный Семён и шуудзэр… Индием ягъэкIуэну. Ар инджылызхэм къыIэщIагъэкIыу индусхэр социализмэм и гъуэгум трашэн хуейт. ИтIанэ адрей къэралхэми чэзур ялъысынут. Мис апхуэдэу революцэм и мафIэр щIы хъурейм къыщагъэлыдынут. Къыхуадакъым, ауэ а гупсысэр къэнащ.

Дауи, апхуэдэ мурадым папщIэ мылъку уеблэжыныр емыкIут. Пэжу, зы лъэпощхьэпэ щыIэт: Коминтерныр, хэту щытми, нэгъуэщIым и унафэ щIэмыт зэгухьэныгъэт. Дауэ атIэ ар уи ахъшэкIэ зэрыпIыгъынур? ХэкIыпIэ къагъуэтащ: мурад ящIащ Москва щIыхуэ Iахыну. «Адрей партхэм езыхэм ахъшэ къыхалъхьэну Iэмал ягъуэтыху, сом мелуан щIыхуэу Коминтерным къритыну РКП (б) и ЦК-м елъэIун», - итт а зэгухьэныгъэм и Iэтащхьэхэм къащта унафэхэм ящыщ зым.

Абы щыгъуэми, зэгухьэныгъэм зэи ибзыщIакъым и мурадхэр зыхуэгъэзар: абы нахуэу жиIэрт сыт хуэдэ IэмалкIи, уеблэмэ, Iэщэ къагъэсэбэпуи, дунейпсо буржуазиер хипIытIэныр къалэн нэхъыщхьэу зэрызыхуигъэувыжар.

МелуанымкIэ Iуэхур зэфIэкIакъым - «захуагъэ зыхэлъ бэнэныгъэм» папщIэ Коминтерным ахъшэр трагъэщащэу хуежьащ. Накъыгъэ мазэм «щIыхуэр» сом мелуани 3-м нэсащ, мыгувэуи сом мелуани 10-м щхьэдэхащ. ШыщхьэуIур къэсыху РКП (б) и ЦК-м къыбгъэдэкIыу аргуэру сом мелуани 6-рэ мин 340-рэ, Ленин Владимир и фонд щхьэхуэм къыхахыу сом мелуани 3-рэ мин 528-рэ, Къэрал банкым и ахъшэу швед, австр, кронэхэу мин 58-рэ, нэмыцэ, фин маркэхэу мин 230-м нэс Коминтерным и ГъэзэщIакIуэ комитетым иратащ. Хамэ къэрал ахъшэхэр зэрахуримыкъум къыхэкIыу, коммунизмэм щIэбэнхэр буржуазием къытраха фIыгъуэмкIэ якудэрт. Абыхэм я уасэ дыдэхэр зрагъэщIэным зрагъэлIалIэртэкъым, гурыгъуазэкIэ Iуэхур зэфIагъэкIырт. Псалъэм и хьэтыркIэ, Германием и компартым папщIэ ныбжьэгъу Томас (Рейх Яков) Кремлым и щIыунэхэм сом мин 300 и уасэу къалъыта, налкъутхэр зыдэлъ шумэданышхуэ къыщIихат. Езы Рейх зэрыжиIэжамкIэ, мывэ лъапIэхэм килограмми 3 хуэдиз я хьэлъагът.

Тхыдэджхэм зэратхыжамкIэ, цIугъэнэхэр къагъэсэбэпу щIадзэныр ауэ сытми къэхъуакъым. Ахэр гу къылъамытэу гъунапкъэхэм нэхъ тыншу зэпхрахыфырт, мывэ цIыкIухэр вакъэ лъэгухэм хагъэбыдэурэ.

АрщхьэкIэ къэралым ираша фIыгъуэхэр зэлъысын хуейхэм щаIэрымыхьи куэдрэ къэхъурт. Щапхъэ зытIущ къэтхьынщ. США-м налкъутхэр зышэм гу лъитат къызэрыкIэлъыплъми, гъуэгум хэгъэрей къыщыхуэхъуа, Австрием щыщ щIалэм елъэIуащ шумэданхэр Чикагэ нигъэсыну. АрщхьэкIэ а къалэм къыщыпэплъэхэм пхъуантэхэр яIэрыхьакъым: австрым, дауи, игъащIэкIэ къелыжу зрикъуну мылъкур зыкIэщIиупщIащ. ДыщэхэкIхэр Стокгольм зыхь цIыхубзым ахэр зэрылъ и хъуржыныр Финляндием щадыгъуащ. Франджым и компартым хухаха рубинхэр Люксембург щыщ журналисткэм езым къызыхуигъэнэжат.

АрщхьэкIэ зи къалэнхэр псэемыблэжу зыгъэзащIэхэри мащIэтэкъым. Абыхэм я фIэщхъуныгъэр апхуэдизкIэ быдэти, дзыхь къыхуащIа мылъкур яхъумэн папщIэ я псэми еблэжынутэкъым.

Шанхай щызэIущIа иужь, парт къулыкъущIэ Ломинадзе Виссарионрэ абы и ныбжьэгъу Неймон Генцрэ зэгъусэу Гонгонг кIуэну ежьащ. Абыхэм ахъшэ хуашэрт Китайм зыкъыщызыIэтахэм. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, яIыгъ тхылъхэр нэпцIт икIи хущIэкъурт зыкъыхамыгъэщыну.

Къалэхэм ящыщ зым кхъухьыр къыщыувыIащ. ЦIыхухэр къикIырт, здынэса щIыпIэр къаплъыхьын папщIэ. ЩIалитIыр гузэвэгъуэ хэхуащ. Ахэр, дауи, хуейтэкъым къалэр зрагъэцIыхунуи, мурад ящIащ языр къанэу адрейр кхъухьым икIыну. Ауэ итIанэ, уеблэмэ, нэхъ ин хъурт гу къылъатэнкIэ къащхьэщыхьа шынагъуэр. Абы къыхэкIыу ахъшэ зыдэлъ шумэданхэр къагъэнэн хуей хъуащ. Къагъэзэжа иужь къащыщIар узижагъуэнт: кхъухьым зыри ирагъэтIысхьэжын ядакъым, тенджызым толъкъунхэр къыщыукъубеину хъыбар яIэрыхьати. Кхъухьыр гъуэгу техьэжащ, исахэр къигъанэри. Мыдрейхэр къагъэгугъащ нэгъуэщIкIэ пщэдей Гонконг нагъэсыну. Я хьэпшыпхэми зыри зэремыIусэнумкIи шэсыпIэ ихьахэщ. АрщхьэкIэ апхуэдэ щытыкIэм щIалэхэр арэзы техъуэнкIэ Iэмал иIэтэкъым: ахэр хуиттэкъым яшэ мылъкур кIэрыутIыпщ ящIыну. Ахъшэшхуэ щIатри зы кхъуафэжьей псынщIэ цIыкIу къагъуэтащ: ар зейм тIури ялъэщIигъэхьэжащ IукIа кхъухьым. Ломинадзерэ Неймонрэ шэч къыхуащIри, къакIэлъыплъу, хэбгъэзыхьмэ, къещакIуэу хуежьащ. АрщхьэкIэ зи къалэным хуэпэж цIыхухэм яхузэфIэкIащ ахъшэр зыхуашэхэм Iэрагъэхьэн.

Мыгувэу псоми къагурыIуащ мылъкум апхуэдэу уриджэгу зэрымыхъунур, ар кIэлъыплъыныгъэ ткIийм щIэгъэувэн зэрыхуейр. 1920 гъэм Коминтерным и ГъэзэщIакIуэ комитетым и бюджет комиссэ къызэрагъэпэщащ. Ауэ абы Iуэхур нэхъри зэхигъэзэрыхьа къудейщ – зэгухьэныгъэм ахъшэхэр нахуэуи щэхууи къигъэсэбэпырт. Мыбдеж пэжри пцIыри щызэхэгъэкIыгъуейт. А щхьэусыгъуэм и зэранкIэ Коминтерным хуаутIыпщ ахъшэм зэрыхуейм хуэдэ дыдэу хэджэгухь хъурт. Хьэжьвакъэжьышххэр абы иритхъэжырт. Зэгухьэныгъэм хэт партхэр, нэхъапэми хуэдэу, факъырэт. Псори зи фэм дэкIыр ди къэралырт. Абы щыгъуэми, дунейпсо революцэр къэблагъэртэкъым, къэблэгъэнуи фэ теттэкъым. Апхуэдэурэ екIуэкIащ, сэбэпыншэу къилъытэу, Сталин Иосиф а зэгухьэныгъэр зэбгриутIыпщыкIыху.

ШАЛ Мухьэмэд.