Бжьэдыгъу Аксанэ: «Сэ адыгэбзэм дэни сынехьэс!»

Бжьэдыгъу Аксанэ куэдым къацIыху адыгэ шхыныгъуэхэр IэфIу зыпщэфI бзылъхугъэу. Езым зэрыжиIэмкIэ, пщэфIэным еджапIэ нэхъыщхьи дипломи хуейкъым, езыр-езыру зебгъасэ мэхъу. Аксанэ бухгалтерщ, езым и IуэхущIапIэ иIэжщ.

ЩIэныгъэр, IэщIагъэр

- Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым учетымрэ-экономикэмкIэ и факультетыр 1992 гъэм, МГУ-м географиемкIэ и факультетыр 1998 гъэм, МВД-м Краснодар щиIэ и университетыр юристу 2009 гъэм къэзухащ. 2000 гъэм экономикэмрэ управленэмкIэ кандидат лэжьыгъэр пхызгъэкIащ.

КъБКъУ-р къэзуха нэужь, Мэкъумэш академием егъэджакIуэу сыщылэжьащ.

Диссертацэ щыстхым щыгъуэ, Москва сыкIуэн хуей хъуащ, иджы хуэдэу ИнтернеткIэ къебгъэхьурэ узыхуейхэм ухэплъэ хъуртэкъым а зэманым, библиотекэм ущылэжьэн хуейт. Академием къыздэлажьэ бзылъхугъэрэ сэрэ зызэщIыдгъури дыкIуащ - абыи итхырт диссертацэ.

Москва дызэрыщыIа мазэр си ныбжьэгъум сэрэ махуэ телъыджэ защIэу дигу къинащ. Зэпымыууэ щIэщхъу къытщIыщIырт, абы дридыхьэшхыжырт.

Дэ тIур мылицэм дыкъагъэувыIэрт зэпымыууэ. Сэ сыт щыгъуи адыгэбзэкIэт сызэрыпсалъэри, си гъусэм жиIэрт: «Уи адыгэбзэращ дыкъыщIагъэувыIэр». Сэри: «Уэ уи нэр къижу зыбоплъыхьри, мыбы дызэрыщымыпсэур дыкъащIэу аращ». - пэздзыжырт. Махуэ гуэрым библиотекэм дыкъикIыжу дызэгуроIуэ: «Еуэ, мылицэм дыкъагъэувыIэну хунэмыс щIыкIэ, цIывыгъуэкIэ дыгъэкIуэж, адэкIи-мыдэкIи домыгъэплъэкI». Дыздэплъэр ди занщIэу метром дыхуожэ. Иджы дынос щыжытIэм, дэнэт… дыкъегъэувыIэ мылицэм. Сэ урысыбзэкIэ жызоIэ: «ДыкъыщIэвгъэувыIэр къызгурыIуэркъым, ди нэIум зыгуэр илажьэ, хьэмэрэ жылэм ямыщIэ гуэр тщIэрэ, метром дыжэу аращ икIэри ипэри…». Езыр погуфIыкIри, жеIэ: «Псори метро ихьэпIэмкIэ мажэ, фэ къикIыжыпIэмкIэщ фыздэжэр. Аращ фыкъыщIэзгъэувыIар».

Тыркум - пщэфIакIуэ

- ИлъэситI и пэ Тыркум срагъэблэгъат, абы щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр пщэфIэнымкIэ си дерс щIэзгъэдэIуну. Къайсэр къалэм щыIэ Адыгэ Хасэрт сезыгъэблэгъар. Къапщтэмэ, бзылъхугъэр пщэфIэным хуеджэн хуеиххэкъым, хуеджагъэххэм хуэдэу пщэфIэн хуейщ. Ауэ, итIани, сызэрагъэблэгъам жэуаплыныгъэ хэслъхьэри, пщэфIэнымкIэ Iэзагъэр щыхагъахъуэм сыщеджащ. Абыи и закъуэ?! ТыркубзэмкIэ егъэджакIуэ къасщтэри, ари мащIэу зэзгъэщIащ. «Згъэлъагъуэхэр, сызытепсэлъыхьхэр къагурымыIуэмэ, къысхуэсэбэпынщ», - жысIат. Ауэ, егъэлеяуэ сыщыгуфIыкIащ къызэрызмыгъэсэбэпами - фIы дыдэу адыгэбзэр ящIэр.

Хамэ щIыпIэм щыпсэу пэтми, Хэкум щыпсэу адыгэхэм ещхь дыдэщ я хьэл-щэнхэр, я зыщIыкIэхэр, я теплъэр. Я псэлъэкIи, я зыгъэгусэкIи, я гушыIэкIи ди хьэблэ фызхэм ещхь дыдэщ. ТхьэмахуитIкIэ дызэхэтащ, ныбжьэгъу дызэхуэхъуащ. КIуэаракъэ, игъащIэм дызэрыцIыхуу дыкъекIуэкIам хуэдэт.

Адыгэбзэр си гъусэу…

- Сэ адыгэбзэм дэни сынехьэс! Дэнэ щIыпIэ сыкIуэми, адыгэбзэщ сызэрыпсалъэр, Iэмал иIэххэмэ. Инджылызыбзи сощIэ хъарзынэу, тыркубзэми хызощIыкI, ауэ адыгэбзэкIэ псэлъэн щIызодзэ. Сыт сыщIэмыпсэлъэнури! Си адыгэбзэм си Iэпэтэрмэшыр щIызогъури, сызыхуейр зыжесIэм къыгуроIуэ. Сэ, псалъэм папщIэ, Истамбыл сыдэтмэ, абы сыт хуэдэ лъэпкъи сыщыхуэзэфынущ. Абы и бзэр щхьэ сэ къэслъыхъуэн хуей?! Бэзэрым сытехьэми, аращ: «ЛIо, мыбы жыпIэр?», «Сыт и уасэр?» -жызоIэри сытетщ.

 «Нарт» ООО IуэхущIапIэр

- «Нарт» ООО IуэхущIапIэм бухгалтер Iуэхутхьэбзэхэр щыдощIэ. Ауэ нэхъапэм туризм Iуэхухэм пыщIауэ къыщIэддзат. «Нарт» фIэтщын щIэхъуар! Си адэм и цIэр Нартщ. Школым щылэжьат игъащIэм. ГеографиемкIэ иригъаджэу щытащ. А зытепсэлъыхь къэралхэм, картэмкIэ сабийхэм яригъэлъагъухэм езыр къыщесшэкIыну, и нэгу зезгъэужьыну сехъуапсэрт. АрщхьэкIэ, къупщхьэ уз иIэ хъури, гъуэгуанэ жыжьэ теувэнуи Iэмал иIэжакъым.

Зы зэман ди IуэхущIапIэр дэлажьэу щытащ хамэ къэралым къикIыу адыгэшым, адыгэ уанэм теухуауэ гъэщIэгъуэн гуэрхэр къэзыщIэну, ахэр яджыну ди щIыналъэм къакIуэхэм. Ахэр зыдихьэхыну къытщыхъу щIыпIэхэм, шы фермэхэм тшэрт, дахэ гуэрхэр едгъэлъагъурт. Туризмым и Iуэхур духын хуей хъуащ 2005 гъэм жэпуэгъуэм и 13-м къэхъуа Iуэхум и ужькIэ. Республикэм туризм щыIэжтэкъым, цIыхухэм я къэкIуэныр зэпыуат.

«Лашын» хасэр

- «Лашын» бзылъхугъэ хасэр зэхэзублар сэращ. Абы и япэ зэхыхьэр Сирием къикIыжа ди шыпхъухэ тедухуати, къедгъэблэгъэри, дызэбгъэдэсат, дызэрыцIыхуат. Иджы дызэрощIэ. Адыгэ бзылъхугъэм къыдекIуэкI Iуэхугъуэ дахэхэрщ дызытепсэлъыхьыр, дгъэкIуатэр. Иджыблагъэ «Си анэм и пщэфIапIэм» («Мамина кухня») тхылъыр къыдэдгъэкIащ. И фIэщыгъэми гурыIуэгъуэ зэрищIщи, си анэм ипщэфI шхыныгъуэхэрщ зи гугъу сщIыр. Уи сабиигъуэу узэса шхыным нэхъ IэфI щыIэкъым - ар игъащIэ псокIэ IэфIу уи Iум къонэ. Сэри тхылъыр хуэстхащ адыгэ шхыныгъуэхэр пщэфIыным сыхуэзыгъэса, лъэпкъ сыкъызыхэкIар фIыуэ сэзыгъэлъэгъуа си анэм. Иджыпстуи зэлэжь иIэщ ди хасэм. Нало Заур и «Таурыхъищэ» тхылъым итхэр Щэрмэт Людмилэ и макъкIэ идогъэтхыр. Апхуэдэ аудиохэм щхьэхуэныгъэ гуэрхэри хэлъщ, псалъэм щхьэкIэ, ватсапкIэ зэIэпыпх хъунущ. Дыхуейщ цIыху куэдым яIэрыхьэну, анэхэм я цIыкIухэр драгъэхьэхыну.

ГУГЪУЭТ Заремэ.
Поделиться: