Унагъуэр анэдэлъхубзэм, хабзэм я хъумакIуэщ

 

Лъэпкъыбзэхэр зэ­ры­ра­гъэ­джыр егъэфIэкIуэнымкIэ центрым и къудамэм и уна­фэщI, ДАХ-м и вице-президент Щоджэн Iэминат я пашэу ягъэ­хьэзыра а проектыр зэрагъэзащIэр УФ-м ис лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэр джынымрэ ­хъу­мэнымкIэ фондым хухиха мылъкущ. 

Зэпеуэм хыхьэну хуитт курыт еджапIэм щIэс сабий зиIэ адыгэ, урыс, балъкъэр уна­гъуэхэр.

Бадзэуэгъуэ мазэм щыщIэ­дзауэ а IуэхумкIэ лэжьыгъэ гъэ­щIэгъуэнхэр щIыналъэм ще­кIуэкIащ.  Абы  хэту, «Си лъахэм и щIыпIэцIэхэр» фIэ­щыгъэм щIэт зэпеуэ цIыкIу онлайн жыпхъэм иту нэхъ ипэкIэ ирагъэкIуэкIащ.

Щоджэн Iэминат проектым теухуауэ къыщыпсалъэм жи­Iащ мы IуэхумкIэ къалэну зы­хуагъэувыжыр бзэр хъумэныр, ар щIэблэм егъэщIэныр уна­гъуэм зэрипщэрылъыр дэтхэ-нэ зыми хьэкъыу къагурыгъэ­Iуэныр зэрыарар.

Зым и дежкIи щэхукъым унагъуэ куэдым анэдэлъхубзэр къызэрыщамыгъэсэбэпыжыр. КIуэдыр бзэм и закъуэкъым, абы докIуэщI лъэпкъ хабзэмрэ гъэсэныгъэ дахэмрэ. Унагъуэм и къалэным, абы быным хилъ­хьэм куэд зэрелъытам и щыхьэтщ а махуэм утыку къраша унагъуэ дахэхэр. Къыхэгъэщыпхъэщ дэтхэнэми щапхъэ зытепхын хабзэфI, зэхущытыкIэ екIу къызэригъэлъэгъуар.

Си гуапэу ди газетеджэхэм езгъэцIыхуну сыхуейт дыгъуа-сэ утыку къраша адыгэ уна­гъуэхэр зыщыщ лъэпкъхэмрэ къуажэхэмрэ: Щадхэ (Тэрч щIыналъэ, Инарыкъуей цIыкIу), Мысрокъуэхэ (Къэрэгъэш), ­Джэрджокъуэхэ (Дыгулыб­гъуей), КIэнцIалыхэ (Тэрч щIыналъэ, Акъбащ Ипщэ), АфIэу­нэхэ (Шэ­джэм).

Зэпеуэм ипкъ иткIэ, уна­гъуэхэм я деж анэдэлъхубзэм и мыхьэнэмрэ абы цIыхум и гъа­щIэм щигъэзащIэ къалэ­нымрэ теухуа щIэупщIэныгъэ щрагъэкIуэкIам кърата жэуап­хэм ущымыгуфIыкIынкIэ Iэ-мал иIэкъым. Адэ-анэхэм къыхагъэщащ зи анэдэлъхубзэр зыщIэ сабийхэм хабзэр нэхъыфIу зэрызыхалъхьэр, щIэб­лэм гъэсэныгъэ тэмэм ягъуэ­тынымкIэ зэрыщхьэпэр. Бзэ зыбжанэм акъылыр фIыуэ зэригъэлажьэр, анэдэлъхубзэкIэ япэу псэлъэн щIэзыдза сабийм хамэбзэхэри тыншу зригъэщIэжыфу гу лъатауэ къагъэлъэгъуащ абыхэм.

Унагъуэ зэпеуэр Iыхьэ зыбжанэу гуэшауэ щытащ. Япэ Iыхьэм абыхэм видео теплъэ­гъуэ кIэщIкIэ къызэхуэсахэм зыкърагъэцIыхури, я ехъулIэ­ныгъэхэм щытепсэлъыхьащ, етIуанэм я нэхъыжьыфIхэмрэ  я лIакъуэм къыхэкIа цIыху цIэ­рыIуэхэмрэ я гугъу щащIащ. Ещанэ Iыхьэм IуэрыIуатэр, адыгэ къуажэхьхэр нэхъыфIу зыщIэр щызэхагъэкIащ. Еп­лIанэм унагъуэм исхэм я творческэ зэфIэкIыр щагъэнэIуащ. Етхуанэ Iыхьэм, «Нанэ и пхъуантэ»  фIэщыгъэм щIэтым, лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ къыдэгъуэгурыкIуэ хабзэхэм ящыщу езыхэм нэхъ ягу ирихьыр щагъэлъэгъуащ.

КъэпщытакIуэ гупым я тхьэмадэ, филологие щIэныгъэхэм я кандидат УнэлIокъуэ Вячес­лав зэпеуэм кърикIуахэр игъэ­нэIуэну утыкум къыщихьам, абы хэта псори лъэпкъыр, щIыналъэр щIэгушхуэн унагъуэу къызэрилъытэр жиIащ. УнэлIокъуэм зэпеуэм хэтахэм я щыуа­гъэхэр яригъэлъагъужащ, дя­пэкIэ абыхэм хуэсакъыну къ­ы­хуриджэри.

КъэпщытакIуэхэм зэ­дэ­а­рэ­зыуэ япэ увыпIэр Тэрч щIыналъэм къикIа Щадхэ я унагъуэм иратащ. Япэу утыку къыщихьам щегъэжьауэ иужьрей Iы­хьэр зэфIэкIыху абыхэм гъэ­щIэгъуэн, щэщIыгъуэ, гупсысэ къы­зы­хэпхын защIэщ ди пащ­хьэ кърахьар. ЕтIуанэ хъуар Джэрджо- къуэхэрэ АфIэу­нэ­хэ­рэщ, ещанэ увыпIэр КIэнцIалийхэрэ Мысрокъуэхэрэ зэдагуэшащ.

Уи гуапэ мыхъуу къанэркъым мы зэпеуэм унагъуэхэм жэ-уаплыныгъэ ин пылъу зэрызы­хуагъэхьэзырар. Ар я фащэ, зыкъыщагъэлъагъуэ Iыхьэм ­теухуа хьэпшып е ягъэзащIэ ­номер ирехъу. ТIэунейуэ гуапэт нэхъыщIэхэм къаIэта Iуэхур даIыгъыу мыбы дадэ Iумахуэхэмрэ нанэ гумащIэхэмрэ къызэрыхыхьар. 

Мыхьэнэ инкIэ гъэнщIа «адыгэ унагъуэ» псалъэхэм я кууагъымрэ я дахагъэмрэ дыгъуасэрей зэпеуэм хэтахэм ди фIэщ ящIащ. Апхуэдэуи иджы­ри зэ хьэкъ хъуащ лъэпкъым и псэр, абы и къэкIуэнур, анэ­дэлъхубзэм и быдапIэр адыгэ къуажэхэм зэрыщыIэр. 

Уи гур къыдрищIейрэ къэкIуэнум фIыкIэ ущызыгъэгугъ мыпхуэдэ зэхыхьэхэр къызэзыгъэпэщахэм фIыщIэ ин яхуэфащэщ, адэкIи къыпащэну дыщогугъ.

Сурэтхэр Къарей Элинэ трихащ.